Giáo án môn Ngữ văn 11 tiết 4: Tự tình (bài II) - Hồ Xuân Hương

Tuaàn 1 	 Soaïn :
Tieát 4 	Giaûng : 
 Ñoïc vaên : TÖÏ TÌNH 
 (Baøi II) - Hoà Xuaân Höông-
AMỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức :
 - Tâm trạng bi kịch, tính cách và bản lĩnh của Hồ Xuân Hương.
 - Khả năng Việt hoá thơ Đường: dùng từ ngữ độc đáo, sắc nhọn; tả cảnh sinh động; đưa ngôn ngữ đời thường vào thơ ca.
 2. Kĩ năng:
 - Biết cách đọc hiểu một bài thơ Đường luật.
 - Phân tích tác phẩm trữ tình.
 3. Thái độ:Trân trọng và khâm phục bản lĩnh, tài năng của HXH
B/CHUẨN BỊ BÀI HỌC:
 1. Giáo viên:
 - Phương tiện: SGK,SGV, sách bài tập, chuẩn kiến thức kĩ năng 11
 - Các Bài thơ của Hồ Xuân Hương.
 2. Học sinh: 
 - Chủ động đọc VB, soạn bài . Sưu tầm thơ đường hoặc viết suy nghĩ của mình về bài học.
 - Tìm hiểu câu hỏi hướng dẫn học bài.Nắm vững yêu cầu bài học.
C/HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
 1. Ổn định tổ chức lớp :
 2. Kiểm tra bài cũ: Tính chung của ngôn ngữ thể hiện ở những khía cạnh nào? Lấy ví dụ ?
 3. Bài mới: Hồ Xuân Hương là một hiện tượng đặc biệt trong thời kì phong kiến bởi bà nằm trong số ít ỏi những phụ nữ làm thơ mà lại làm thơ về thân phận và cảnh ngộn của mình , thể hiện nỗi niềm tâm sự của một phụ nữ nhạy cảm, gặp nhiều trắc trở trong tình duyên.Mỗi bài thơ bà gieo một vần khác nhau nhưng đều thể hiện cái cô đơn, hờn tủi của người đàn bà tình duyên không tròn đầy.Tự tình II là một bài thơ hay trong chùm 3 bài thơ cùng tên.
Hoaït ñoäng cuûa GV - HS
Noäi dung caàn ñaït
Hñ1® GV goïi HS ñoïc Tieåu daãn vaø naém neùt chính veà taùc giaû vaø taùc phaåm. Gv laøm roõ hôn
Taùc giaû: 
-Tính phoùng khoaùng,töøng ñi nhieàu nôi vaø keát thaân vôùi nhieàu danh só nhö Nguyeãn Du, Phaïm Ñình Hoå.
- Hoà Xuaân Höông laø moät hieän töôïng ñoäc ñaùo trong vaên hoïc, töøng ñöôïc meänh danh laø Baø chuùa thô Noâm.
HĐ 2: Tìm hiểu taùc phaåm:
- Nêu ý nghĩa nhan đề?
-Caû 3 baøi ñeàu möôïn thôøi gian ñeå boäc loä taâm traïng, tình duyeân cuûa ngöôøi phuï nöõ, theo keát caáu voøng troøn.
- xác định vị trí đoạn trích?
- Xác định thể loại?
- Trình bày bố cục?
HÑ 3: Tìm hiểu chi tiết văn bản
- Nhân vật ôû trong hoaøn caûnh thôøi gian, khoâng gian nhö theá naøo ?
- Tieáng troáng canh doàn cho ta caûm nhaän gì veà thôøi gian ?
+ Töø trô trong caâu 2 coù yù nghóa gì?
HS trao ñoåi, traû lôøi.
GV choát yù, lieân heä caâu thô cuûa BHTQ.
- Caâu thô thöù 2 cho ta thaáy tình caûnh cuûa HXH nhö theá naøo ?(thể hiện qua các cụm từ hồng nhan và cái)
 Taâm traïng cuûa HXH trong 2 caâu ñeà laø gì ?
- GV goi HS ñoïc 2 caâu thöïc.
- Caâu “Cheùn  tænh” gôïi leân tình caûnh luùc naøy cuûa HXH nhö theá naøo ? Taâm traïng cuûa nöõ só ?
HS trao ñoåi, traû lôøi.
GV choát yù.
- Hieän töôïng “Vaàng traêng boùng xeá khuyeát chöa troøn” coù yù nghóa gì ñoái vôùi HXH ?
- Nhö vaäy taâm traïng cuûa HXH ôû 2 caâu thöïc laø gì ?
 GV goïi HS ñoïc 2 caâu luaän.
- Taùc giaû ñaõ söû duïng bieän phaùp ngheä thuaät gì ôû hai caâu thöïc ? Taùc duïng ?
- Caùch duøng ñoäng töø ôû 2 caâu treân ? (Möùc ñoä ? Keát hôïp vôùi phuï töø ñi keøm?)
Taùc duïng ?
-HS trao ñoåi, ñaïi dieän traû lôøi.
- GV chuaån kieán thöùc.
- Qua caùch taû thieân nhieân ta thaáy taâm traïng cuûa HXH nhö theá naøo ?
- GV goïi HS ñoïc 2 caâu keát.
- Phaân bieät yù nghóa 2 töø xuaân, laïi ôû hai caâu cuoái ?
+ Ngán: chán ngán, ngán ngẩm.
+ Xuân: vừa chỉ mùa xuân, vừa chỉ tuổi xuân.
+ Lại 1 Thêm lần nữa.
 Lại2 Trở lại.
→ Sự trở lại của mùa xuân là sự ra đi của tuổi xuân.
+ Mảnh tình: nhỏ bé, đáng thương, không trọn vẹn.
- Nhận xét gì về cụm từ san sẻ- tí con con ?
- Nghịch cảnh éo le: Mùa xuân là hi vọng của mỗi đời người, nhưng với Hồ Xuân Hương, nó lại là vô vọng.
- Taâm traïng cuûa nöõ só ?
- GV gọi HS đọc ghi nhớ.
Khái quát lại phần nội dung tác phẩm?
Khái quát phần nghê thuật tác phẩm?
- GV cho câu hỏi đánh giá bài học
Bi kòch duyeân phaän theå hieän qua pheùp nghòch ñoái: duyeân phaän muoän maøng, lôû ñôû trong khi thôøi gian cöù laïnh luøng troâi ñi daãn ñeán taâm traïng buoàn tuûi, phaãn uaát vaø tieàm aån khaùt voïng soáng maõnh lieät cuûa ngöôøi phuï nöõ trong XHPK
- HS VỀ NHÀ LÀM BÀI TẬP
I. Tìm hieåu chung.
1. Taùc giaû.
(SGK/ 18)
2/Tác phẩm :
a)Nhan đề: Tự Tình là tự bộc lộ tâm tình.
b)Vị trí: “Tự tình” thuộc loại thơ trữ tình nằm trong chùm thơ 3 bài tự tình của Hồ Xuân Hương.
c)Thể loại: Thất ngôn bát cú.
d)Boá cuïc : 4 đoạn: Đề, thực, luận, kết.
II. Ñoïc – Hieåu vaên baûn.
1. Hai câu đề
- Thời gian: +Đêm khuya : thời điểm dễ bộc lộ tâm trạng.
- Không gian: Trống vắng, lẻ loi
- Âm thanh: + “trống canh dồn”:âm thanh mơ hồ, không rõ nét,bước đi của thời gian, gợi cảm giác lo âu, hoang mang ,sự bối rối của tâm trạng.
- Động từ: + Trơ: dày dạn, chai lì, trơ trọi, không cảm giác.
- Từ ngữ:
+“Hồng nhan”: Cái đẹp trời cho, hiếm quý mong manh nên cần trân trọng, giữ gìn.
+“Cái”: rẻ rúng, gợi sự tội nghiệp cho thân phận.
Đối lập: 
 Cái hồng nhan >< nước non
(Cái nhỏ bé, hữu hạn) ( Cái lớn lao, vô hạn, vĩnh hằng)
- Đảo ngữ, nhịp lẻ:→ Tâm trạng tủi hổ, bẽ bàng nhưng cũng đầy đầy thử thách.
à Trong đêm khuya trống vắng người phụ nữ cô đơn buồn tủi bẽ bàng về duyên phận của mình.
2.Hai câu thực:
+ Rượu - Say lại tỉnh → gợi vòng quẩn quanh, tình duyên trở thành trò đùa.
+ Trăng bóng xế, khuyết chưa tròn: tuổi xuân trôi qua mà nhân duyên không trọn vẹn.
àChén rượu không thể giúp cho XH quên đi nỗi đau hiện tại mà chỉ lam tăng thêm nỗi đau đớn ê chề hơn khi nhận ra tình duyên của mình mãi chỉ là một vầng trăng khuyết.
3. Hai câu luận.
 -Pheùp ñoái töøng caëp;
+”xieân ngang>< ñaâm toaïc”;”
+ reâu töøng ñaùm>< ñaù maáy hoøn”;
+ maët ñaát >< chaân maây”.
- Đảo ngữ ở cả hai câu luận: 
®Cảnh thiên nhiên qua cảm nhận của người mang sẵn niềm phẫn uất và sự bôc lộ cá tính, bản lĩnh không cam chịu như muốn thử thách số của nhân vật trữ tình.
4. Hai câu kết: 
-Cuïm töø” xuaân ñi xuaân laïi laïi” taïo hoùa nhö voøng laån quaån, söï trôû laïi cuûa muøa xuaân ñoàng nghóa vôùi söï ra ñi cuûa tuoåi xuaân.
- Mảnh tình: nhỏ bé, đáng thương, không trọn vẹn.
- Ngheä thuaät taêng tieán” maûnh tình - san seû - tí - con con” nhaán maïnh söï nhoû beù daàn, laøm cho nghòch caûnh caøng eùo le hôn.
® Tâm trạng chán chường buồn tủi mà cháy bỏng khát vọng hạnh phúc cũng là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội Pk xưa.
5. Ghi nhôù :
(SGK/19)
III. Tổng hợp,đánh giá, khái quát.
1/ Nội dung:Xem (ghi nhớ)
2/ Nghệ thuật: Sử dụng từ ngữ độc đáo, sắc nhọn,tả cảnh sinh động, đưa ngôn ngữ đời thường vào thơ.Khai thác nghệ thuật đảo ngữ, tương phản và sắc thái ý nghĩa của nhiều từ ngữ biểu cảm.
IV. Luyện tập.
1. KIểm tra ,đánh giá.
- bi kòch duyeân phaän vaø khaùt voïng haïnh phuùc cuûa Xuaân Höông?
2. Bài tập: sgk
4. Höôùng daãn töï hoïc :
a. Baøi cuõ :
- Hoïc thuoäc loøng, ñoïc dieãn caûm baøi thô.
- Naém noãi nieàm taâm traïng cuûa taùc giaû theå hieän qua nhöõng ñaëc saéc veà ngheä thuaät.
b. Baøi môùi : Caâu caù muøa thu.
- Tìm hieåu caùc neùt cô baûn veà taùc giaû, taùc phaåm
- Tìm hieåu caûnh thu Baéc boä vôùi nhöõng caûnh vaät, maøu saéc ñaëc tröng.
- Taám loøng cuûa Nguyeãn Khuyeán ñoái vôùi thieân nhieân, ñaát nöôùc.