Giáo án Ngữ văn 10 tiết 35: Tỏ lòng (Thuật hoài) Phạm Ngũ Lão

Ngày soạn:26/10/2012
Tiết : 35
Bài dạy: Đọc văn	 TỎ LÒNG 
	 (Thuật hoài)
 	 Phạm Ngũ Lão	
I .MỤC TIÊU
	Sau bài học này, học sinh cần:
- Kiến thức: Cảm nhận được “hào khí Đông A” thể hiện qua vẻ đẹp của con người và thời đại; nhận thức được bút pháp thơ trung đại thể hiện trong bài thơ.
- Kĩ năng: Đọc- hiểu một bài thơ Đường luật theo đặc trưng thể loại.
- Thái độ: YÙ thöùc tu döôõng nhaân caùch vaø lyù töôûng cuûa con ngöôøi.
II. CHUẨN BỊ
Thầy: Đọc tài liệu tham khảo, SGK, SGV, bài tập cho học sinh.
Trò: Đọc SGK, học bài cũ, soạn bài mới.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
- Ổn định tổ chức (1 phút): Kiểm tra sĩ số học sinh.
- Kiểm tra bài cũ (4 phút): Vaên hoïc Vieät Nam töø ñaàu theá kæ X ñeán heát theá kæ XIX coù nhöõng ñaëc ñieåm lôùn naøo veà noäi dung vaø ngheä thuaät? Neâu moät soá taùc phaåm thieân veà noâïi dung yeâu nöôùc vaø nhaân ñaïo?
TIEÁN TRÌNH TIEÁT DAÏY
TL
 Hoaït ñoäng cuûa thaày
Hoaït ñoäng cuûa troø
Muïc tieâu caàn ñaït
10
Hoaït ñoâng 1: Höôùng daãn hoïc sinh ñoïc - hieåu khaùi quaùt.
GV: Goïi hoïc sinh ñoïc tieåu daãn SGK, sau ñoù yeâu caàu hoïc sinh cho bieát vaøi neùt ñaùng chuù yù veà taùc giaû Phaïm Nguõ Laõo?
GV: Goïi hoïc sinh ñoïc phaàn phieân aâm, dòch thô, dòch nghóa baøi thô. 
GV: Em haõy nhaän xeùt veà theå thô, boá cuïc vaø phaùt bieåu chuû ñeà cuûa baøi thô?
HS: Ñoïc tieåu daãn SGK, toùm taét vaøi neùt chính veà taùc giaû.
HS: Ñoïc ñuùng gioïng, dieãn caûm. 
HS: Suy nghó traû lôøi.
I. Ñoïc – hieåu khaùi quaùt.
1)Taùc giaû: 
- Phaïm Nguõ Laõo (1255-1320) ngöôøi laøng Phuø UÛng, Huyeän Ñöôøng Haøo (huyeän Aân Thi, Höng Yeân) laø con reå cuûa Traàn Höng Ñaïo. OÂng coù nhieàu coâng lôùn trong cuoäc khaùng chieán choáng Moâng – Nguyeân, coù ñòa vò cao ôû ñôøi Traàn: Ñieän suùy thöôïng töôùng quaân.
- OÂng ñöôïc lieät vaøo haïng “Vaên voõ toaøn taøi” thô vaên ñeå laïi tuy ít nhöng vôùi baøi “Toû loøng” laø moät baøi thô noåi tieáng tieâu bieåu cho thô vaên theå hieän “ Haøo khí Ñoâng A”.
2. Baøi thô:
- Theå thô chöõ Haùn – thaát ngoân töù tuyeät Ñöôøng luaät.
- Boá cuïc : Ñeà – thöïc – luaän – keát.
- Chuû ñeà: Baøi thô theå hieän chí laøm trai vôùi tö töôûng trung quaân aùi quoác.
25
Hoaït ñoäng 2: Höôùng daãn hoïc sònh ñoïc – hieåu chi tieát.
GV:Hình aûnh con ngöôøi thôøi Traàn hieän leân trong hai caâu ñaàu nhö theá naøo?
GV:Ñeå khaéc hoïa söùc maïnh cuûa ba quaân, taùc giaû ñaõ söû duïng ngheä thuaät gì?
GV:Haøo khí Ñoâng A coù nghóa laø gì?
GV: Goïi hoïc sinh ñoïc hai caâu sau, neâu noäi dung chính.
GV: Chí laøm trai coù taùc duïng gì trong thôøi baáy giôø? (GV lieân heä taùc giaû Nguyeãn Coâng Tröù)
GV:Noùi ñeán chí laøm trai, nôï coâng danh, nhaø thô caûm thaáy nhö theá naøo? Theo em nhaø thô ñaõ coù ñoùng goùp gì cho ñôøi, cho daân, cho nöôùc chöa?
GV:Taïi sao taùc giaû laïi theïn khi nghe daân gian keå chuyeän Vuõ Haàu? Söï hoå theïn aáy coù yù nghóa gì?
HS: Ñoïc hai caâu thô ñaàu, thaûo luaän, suy nghó traû lôøi.
HS: Thaûo luaän, traû lôøi: Phoùng ñaïi, so saùnh.
HS: Thaûo luaän, phaùt bieåu: Haøo khí Ñoâng A – söùc maïnh vaø khí theá cuûa thôøi nhaø Traàn.
HS: Suy nghó, lieân heä phaùt bieåu: Trong thôøi phong kieán chí laøm trai coù taùc duïng heát söùc tích cöïc.
HS: Thaûo luaän, phaùt bieåu.
HS: Thaûo luaän, phaùt bieåu: Caùi theïn nay khieâm toán, cao caû.
II. Ñoïc – hieåu chi tieát:
1. Vẻ đẹp kì vĩ của người tráng sĩ hòa cùng khí thế hào hùng của thời đại (hai câu đầu).
- Hình aûnh moät traùng só hieän leân vôùi tö theá hieân ngang kyø vó mang taàm voùc lôùn lao: Caàm ngang ngoïn giaùo baûo veä non soâng ñaát nöôùc. Khoâng gian nhö môû ra caû hai chieàu, chieàu roäng ñöôïc ño baèng caû non soâng ñaát nöôùc, chieàu cao leân ñeán taän baàu trôøi. Thôøi gian khoâng phaûi moät thoaùng moät naêm maø ñaõ maáy muøa thu, maáy naêm roøng raõ.
- Hình aûnh caû daân toäc hieän leân qua buùt phaùp phoùng ñaïi, so saùnh: Tam quaân tì hoå khí thoân ngöu ñaõ cuï theå hoaù söùc maïnh cuûa ba quaân – cuûa quaân ñoäi nhaø Traàn vôùi khí theá nuoát troâi traâu, aùt caû baàu trôøi, laøm môø caû sao ngöu. Ñoù laø tinh thaàn xoâng pha, quyeát chieán, quyeát thaéng moïi keû thuø xaâm löôïc. Caâu thô theå hieän roõ haøo khí Ñoâng A moät thôøi.
2. Khát vọng công danh và cái tâm chân thành của người anh hùng (hai caâu sau).
- “Chí nam nhi” của người anh hùng thể hiện ở khát vọng lập công (để lại sự nghiệp), lập danh (để lại tiếng thơm). Công danh được coi là món nợ đời mà người anh hùng phải trả. Đó cũng là khát vọng “tận trung báo quốc” là lẽ sống lớn của con người thời đại.
- Cái tâm của người anh hùng Phạm Ngũ Lão thể hiện qua nỗi “thẹn” vì cảm thấy mình chưa có tài mưu lược lớn như Vũ Hầu Gia Cát Lượng đời Hán. Đó là nỗi thẹn của những con người có nhân cách. Moät noãi theïn ñaày khieâm toán nhöng cao caû, caùi theïn laøm neân nhaân caùch lôùn.
5
Hoaït ñoäng 3: Höôùng daãn hoïc sinh tổng kết.
GV:Höôùng daãn hoïc sinh döïa vaøo ghi nhôù toång keát.
HS: Döïa vaøo ghi nhôù sgk ruùt ra noäi dung vaø ngheä thuaät.
III. Toång keát: 
- Nội dung: “Thuật hoài” là chân dung tinh thần của tác giả đồng thời là chân dung tinh thần của thời đại nhà Trần, tiêu biểu cho “hào khí Đông A”.
- Nghệ thuật: Hình ảnh thơ hoành tráng, bút pháp nghệ thuật so sánh, phóng đại, ngôn từ cô đọng, hàm súc, có sự dồn nén cao độ về cảm xúc; là thơ nói “chí”, “tỏ lòng” nhưng không hề khô khan, cứng nhắc
- Củng cố, dặn dò ( 1 phút): Nắm được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
- Bài tập về nhà: Đọc thuộc văn bản phần phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ. Soạn bài tiếp theo.
IV. RÚT KINH NGHIỆM
.