Giáo án Ngữ văn 10 tiết 46: Cảm xúc mùa thu (Thu hứng) Đỗ Phủ

Ngày soạn: 19/11/2012
Tiết : 46
Bài dạy: Đọc văn 	 CẢM XÚC MÙA THU
	 (Thu hứng) 
Đỗ Phủ
I. MỤC TIÊU 
	Sau bài học này, học sinh cần: 
-Kiến thức: Hiểu được tâm trạng buồn rầu của nhà thơ trong cảnh đất nước loạn li: Nỗi nhớ quê hương và nỗi ngậm ngùi xót xa cho thân phận của người xa quê. Biết thêm một khía cạnh và đặc điểm của thơ Đường luật: Kết cấu chặt chẽ, tính cô đọng, hàm súc của hình ảnh và ngôn từ.
- Kĩ năng: Đọc – hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
- Thái độ: Bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước.
II. CHUẨN BỊ
- Thầy: Đọc tài liệu tham khảo, SGK, SGV, bài tập cho học sinh.
- Trò: Đọc SGK, học bài cũ, soạn bài mới.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
- Ổn định tổ chức (1 phút): Kiểm tra sĩ số học sinh.
- Kiểm tra bài cũ (4 phút): Đọc thuộc lòng bài thơ:Tại lầu Hoàng Hạc tiễn Mạnh Hạo Nhiên đi Quảng Lăng. Phân tích bút pháp tả cảnh ngụ tình trong bài thơ?
TIEÁN TRÌNH TIEÁT DAÏY
TL
Ho¹t ®éng cña thÇy
Ho¹t ®éng cña trß
Môc tiªu cÇn ®¹t
10
Ho¹t ®éng 1: H­íng dÉn häc sinh ®äc - hiÓu kh¸i qu¸t.
GV: Gäi häc sinh ®äc tiÓu dÉn SGK, sau ®ã yªu cÇu nªu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶?
GV: ThuyÕt gi¶ng thªm: §ç Phñ thi tiÕn só nhiÒu lÇn nh­ng bÞ ®¸nh háng. N¨m 752 «ng d©ng vua tËp s¸ch: Tam ®¹i lÔ phó; 755 ®­îc bæ chøc: Qu¶n lÝ kho vò khÝ. Sau sù kiÖn An Léc S¬n, gia ®×nh «ng ch¹y lo¹n l©m vµo n¹n ®ãi rÐt («ng chÕt v× ®ãi rÐt trªn chiÕc thuyÒn ®éc méc ë Lçi D­¬ng khi 58 tuæi).
NguyÔn Du ®· t«n vinh §ç Phñ lµ; “Thiªn cæ v¨n ch­¬ng thiªn cæ s­” ( BËc thÇy mu«n ®êi cña v¨n ch­¬ng mu«n ®êi).
GV:Em h·y nªu vµi nÐt vÒ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬?
HS: §äc tiÓu dÉn SGK, tr¶ lêi.
HS: Th¶o luËn tr¶ lêi.
I. §äc - hiÓ kh¸I qu¸t.
1) Taùc giaû
- §ç Phñ (712-770), tù lµ Tö MÜ, quª ë huyÖn Cñng, tØnh Hµ Nam. ¤ng xuÊt th©n trong mét gia ®×nh cã truyÒn thèng Nho häc vµ th¬ ca l©u ®êi.
- Cuéc ®êi nghÌo khæ, chÕt trong bÖnh tËt.
- ¤ng lµ nhµ th¬ hiÖn thùc vó ®¹i cña Trung Quèc.
- Th¬ «ng hiÖn cßn kho¶ng h¬n 1500 bµi, ®­îc gäi lµ “thi sö” - Sö viÕt b»ng th¬. 
- Ng­êi ®êi x­ng tông «ng lµ “Thi th¸nh”.
2) V¨n b¶n 
- Hoµn c¶nh ra ®êi: N¨m 766 §ç Phñ ®Õn Quú Ch©u «ng ®· s¸ng t¸c chïm th¬ Thu høng næi tiÕng, göi g¾m nçi niÒm th­¬ng nhí quª h­¬ng.
3) Bè côc: Hai phÇn: 
+ C¶nh thu (4 c©u ®Çu).
+ T©m tr¹ng cña nhµ th¬ (4 c©u sau).
25
Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn häc sinh ®äc - hiÓu chi tiÕt.
GV: Gäi häc sinh ®äc diÔn c¶m v¨n b¶n bµi th¬?
GV:C¶nh mïa thu trong bµi th¬ ®­îc hiÖn lªn qua nh÷ng h×nh ¶nh nµo?
GV: Em cã nhËn xÐt g× vÒ hai c©u th¬ trªn?
GV: C¶nh vËt tµn t¹ hay chÝnh lßng ng­êi buån, ®iªu linh. C¶m gi¸c bÊt æn, ®æ vì.
GV: §iÓm nh×n cña nhµ th¬ thay ®æi nh­ thÕ nµo ë hai c©u th¬ sau.
GV: T¸c gi¶ vÏ ra tr­íc m¾t ng­êi ®äc mét bøc tranh thu buån, nh­ng rÊt hoµnh tr¸ng, d÷ déi, k× vó.
GV: Gäi häc sinh ®äc bèn c©u th¬ sau.
GV: BiÖn ph¸p nghÖ thuËt g× ®­îc nhµ th¬ sö dông ë hai c©u luËn? 
GV:NhËn xÐt vÒ h×nh ¶nh con thuyÒn?
GV: Qua ©m thanh t¸c gi¶ miªu t¶ c¶nh g×?
HS: §äc v¨n b¶n, chó ý giäng ®iÖu khi ®äc.
HS: Th¶o luËn, ph¸t biÓu: Nh÷ng h×nh ¶nh: Rõng phong, s­¬ng thu. 
HS: Th¶o luËn kh¸i qu¸t: Hai c©u th¬ ®· dùng lªn bøc tranh vÒ mïa thu võa quen, võa l¹, võa tiªu ®iÒu, tµn t¹, hiu h¾t, buån th­¬ng nh­ng l¹i võa mang d¸ng dÊp hiÓm trë hïng vó.
HS: Th¶o luËn, tr¶ lêi: §iÓm nh×n tõ cao xuèng thÊp vµ bao qu¸t theo chiÒu réng.
HS: Th¶o luËn, ph¸t biÓu: NghÖ thuËt ®èi lËp.
HS: Th¶o luËn, nhËn xÐt: Võa lµ h×nh ¶nh thùc, võa mang ý nghóa töôïng tröng cho thaân phaän ñôn chieác, daït troâi, phieâu baït cuûa cuoäc ñôøi taùc giaû.
HS: Th¶o luËn, tr¶ lêi: C¶nh sinh ho¹t nh­ng chÝnh lµ nçi lßng t¸c gi¶.
II- §äc - hiÓu chi tiÕt
1) Bèn c©u ®Çu : C¶nh thu.
Ngäc lé ®iªu th­¬ng phong thô l©m
Vu S¬n, Vu Gi¸p khÝ tiªu s©m
+ Ngäc lé: s­¬ng nh­ h¹t ngäc, s­¬ng tr¾ng- h×nh ¶nh ®Ñp.
+ §iªu th­¬ng: tiªu ®iÒu, buån th­¬ng.
+Hình ảnh chọn lọc: Rõng phong, s­¬ng thu.
- Rừng phong bÞ s­¬ng mãc (s­¬ng muèi cã h¹i) lµm cho tiªu ®iÒu, xơ xác. Mïa thu hiÖn lªn víi h×nh ¶nh l¹. C¶nh thu g¾n víi ®Þa danh cô thÓ (Vu S¬n, Vu Gi¸p, ®Êt Quú Ch©u) nh­ng ®Òu hiu h¾t trong h¬i thu. 
=> Hai c©u th¬ ®Çu víi vµi nÐt chÊm ph¸, t¸c gi¶ ®· dùng lªn bøc tranh vÒ mïa thu võa quen, võa l¹, võa tiªu ®iÒu, tµn t¹, hiu h¾t, buån th­¬ng nh­ng l¹i võa mang d¸ng dÊp hiÓm trë hïng vó.
- H­íng nh×n bức tranh thu cña nhµ th¬ di chuyÓn tõ rõng nói xuèng lßng s«ng vµ bao qu¸t theo chiÒu réng.
- C¶nh vËt hoang s¬, tiªu ®iÒu, bi th­¬ng, cho thÊy nçi u hoµi cña t¸c gi¶:
Giang gian ba l·ng kiªm thiªn dòng
T¸i th­îng phong v©n tiÕp ®Þa ©m.
+ Lßng s«ng: sãng vät lªn tËn l­ng trêi.
+ Cöa ¶i: m©y sa sÇm xuèng mÆt ®Êt.
- Hai c©u th¬ trªn t¸c gi¶ sö dông phÐp ®èi (®èi ©m, đối nhÞp, ®èi ý) - Qua ®ã kh«ng gian ®­îc më ra theo nhiÒu chiÒu: 
+ ChiÒu cao: sãng vät lªn l­ng trêi, m©y sa sÇm gi¸p mÆt ®Êt.
+ ChiÒu s©u: s«ng th¼m.
+ ChiÒu xa: cöa ¶i.
=> C¶nh vËt bæ sung cho nhau t¹o nªn mét c¶nh thu trÇm uÊt vµ bi tr¸ng.
2) Bèn c©u sau: T©m tr¹ng nhµ th¬.
Tïng cóc l­ìng khai tha nhËt lÖ
C« chu nhÊt hÖ cè viªn t©m
- NghÖ thuËt ®èi ®­îc nhµ th¬ tiÕp tôc sö dông. 
+ Khãm cóc: në hoa hai lÇn, ®· hai lÇn mïa thu tr«i qua, hai lÇn nh×n hoa cóc në, hai lÇn ®Òu r¬i n­íc m¾t. LÖ cña hoa, lÖ cña ng­êi, c¶ hai ®Òu chung n­íc m¾t.
+ Con thuyÒn: Võa lµ con thuyÒn thùc, tõng ®­a §ç Phñ ®i l¸nh n¹n, võa lµ con thuyÒn t­îng tr­ng cho th©n phËn ®¬n chiÕc, d¹t tr«i, phiªu b¹t cña cuéc ®êi §ç Phñ, song con thuyÒn Êy lu«n g¾n bã víi quª h­¬ng.
=> Lßng yªu n­íc thÇm kÝn cña t¸c gi¶.
Hµn y xø xø th«i ®ao xÝch
B¹ch ®Õ thµnh cao cÊp mé ch©m
- TiÕng dao kÐo, tiÕng chµy ®Ëp v¶i dån dËp.
- C¶nh lµm nao lßng ng­êi, diÔn t¶ nçi ®au th­¬ng cùc ®iÓm. ¢m thanh sinh ho¹t, nh­ng n·o lßng bëi nçi nhí ng­êi th©n n¬i biªn ¶i.
=> Hai c©u thÓ hiÖn kh¸t väng trë vÒ quª h­¬ng cña t¸c gi¶- t×nh c¶m chñ ®¹o xuyªn suèt bµi th¬.
5
Ho¹t ®éng 3: H­íng dÉn häc sinh tù tæng kÕt.
GV: Yªu cÇu häc sinh dùa vµo ghi nhí SGK ®Ó tæng kÕt.
HS: Dùa vµo ghi nhí SGK tù tæng kÕt.
III- Tæng kÕt
1) Néi dung
- Bµi th¬ lµ nçi lßng riªng t­ cña §ç Phñ nh­ng còng chan chøa t©m sù yªu n­íc, th­¬ng ®êi.
2) NghÖ thuËt
- NghÖ thuËt th¬ §­êng ë ®©y ®· ®¹t tr×nh ®é mÉu mùc.
- Củng cố, dặn dò ( 1 phút): Nắm được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
- Bài tập về nhà: Đọc thuộc lòng bài thơ. Soạn ba bài đọc thêm:Lầu Hoàng Hạc, Nỗi oán của người phòng khuê, Khe chim kêu. 
IV. RÚT KINH NGHIỆM
............................................................................................................................................................