Giáo án Ngữ văn 10 tiết 52, 53: Thơ hai – cư của Ba - Sô

Ngày soạn: 1/12/2012
Tiết : 52 
Bài dạy: Đọc văn	 	THƠ HAI – CƯ CỦA BA - SÔ	
I. MỤC TIÊU 
	Sau bài học này, học sinh cần:
- Kiến thức: Hiểu được thế nào là thơ hai –cư; cảm nhận được cái hay cái đẹp trong thơ hai –cư của Ba-sô.
- Kĩ năng: Đọc – hiểu, phân tích thơ hai - cư.
- Thái độ: Bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước.
II. CHUẨN BỊ
- Thầy: Đọc tài liệu tham khảo, SGK, SGV, bài tập cho học sinh.
- Trò: Đọc SGK, học bài cũ, soạn bài mới.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
- Ổn định tổ chức (1 phút): Kiểm tra sĩ số học sinh.
- Kiểm tra bài cũ (4 phút): Đọc thuộc lòng ba bài thơ đọc thêm: Lầu Hoàng Hạc, Nỗi oán của người phòng khuê, Khe chim kêu. Nêu khái quát nội dung từng bài?
TIEÁN TRÌNH TIEÁT DAÏY
TL
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Mục tiêu cần đạt
20
Hoaït ñoäng 1: Höôùng daãn hoïc sinh tìm hieåu chung veà taùc giaû Ba – soâ vaø ñaêëc ñieåm thô hai – cư.
GV: Yeâu caàu hoïc sinh ñoïc tieåu daãn SGK.
GV: Qua phaàn tieåu daãn vöøa ñoïc, em haõy toùm taét ñaëc ñieåm thô hai – cö?
GV: Neâu vaøi neùt veà taùc giaû Ba –soâ?
HS: Ñoïc tieåu daãn SGK, neâu ñaëc ñieåm veà thô hai – kö.
HS: Toùm taét vaøi neùt veà taùc giaû Ba – soâ.
I- T×m hiÓu chung
1) Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶
- Ma-su-« Ba-s« (1644-1694) lµ nhµ th¬ hµng ®Çu NhËt B¶n. ¤ng sinh ra ë U-ª-n«, xø I-ga (nay lµ tØnh Mi- ª), trong mét gia ®×nh vâ só cÊp thÊp.
- N¨m 28 tuæi chuyÓn ®Õn £-®« (nay lµ T«-ki-«) sinh sèng vµ lµm th¬ hai – cö víi bót hiÖu Ba-s« (Ba Tiªu).
- Mười năm cuối đời, Ba-sô du hành khắp đất nước, vừa đi vừa sáng tác thơ hai –cư.
2) §Æc ®ieåm th¬ hai -c­
- Th¬ hai - c­ rÊt ng¾n: Mét bµi cã 3 c©u, toµn bµi cã 17 ©m tiÕt (7, 8 ch÷ NhËt).
- Th¬ hai - c­ ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i t©m hån ng­êi NhËt, hoµ nhËp víi thiªn nhiªn.
- Th¬ hai - c­ ®Ëm chÊt ThiÒn, ®Ò cao sù V¾ng lÆng, §¬n s¬, U huyÒn, MÒm m¹i, NhÑ nhµng, => Sö dông tõ ng÷ miªu t¶ c¶nh vËt thiªn nhiªn, khiÕn ng­êi vµ vËt hoµ lµm mét - t©m b»ng vËt.
- Thêi ®iÓm trong th¬ ®­îc x¸c ®Þnh theo mïa qua quy t¾c sö dông “quý ng÷” (tõ chØ mïa).
20
Hoaït ñoäng 2: Höôùng daãn hoïc sinh ñoïc hieåu caùc baøi thô.
GV: Goïi hoïc sinh ñoïc vaên baûn caùc baøi thô 1,2,3,6.
GV: Em hãy xác định quý ngữ trong bài 1. Tình cảm thân thiết của Ba-sô với thành phố Ê-đô được thể hiện như thế nào qua bài thơ? 
GV: Em hãy xác định quý ngữ trong bài 2. Nỗi niềm hoài niệm của Ba-sô về kinh đô Ki-ô-tô được thể hiện như thế nào qua bài thơ? 
GV: Giới thiệu về điển tích vua Thục mất nước.
HS: Ñoïc vaên baûn.
HS:Thaûo luaän, traû lôøi theo höôùng daãn cuûa giaùo vieân.
HS: Thaûo luaän, tìm quyù ngöõ trong baøi thô.
II- §äc – hieåu caùc baøi thô.
1) Bài 1: 
- Quý ngữ: “mùa sương” – mùa thu. Mười mùa sương, tức mười năm sống nơi đất khách. Về quê lại nhớ Ê –đô. Tình yêu quê hương và đất nước là một.
- Quê Ba-sô ở Mi –ê, ông lên Ê-đô ở lại mười năm. Nhưng đi rồi lại thấy nhớ Ê-đô, thấy Ê-đô thân thiết như quê hương mình.
=> Bài thơ thể hiện tình cảm thân thiết gắn bó với mảnh đất nơi mình ở.
2) Bài 2:
- Quý ngữ: “chim đỗ quyên” – mùa hè; thời gian chuyển từ xuân sang hè.
- Tiếng hót chim đỗ quyên thể hiện nỗi buồn và sự vô thường. Ba –sô quay trở về kinh đô sau 20 năm xa cách, nghe tiếng đỗ quyên hót mà nhớ kinh đô năm nào. Ở giữa kinh đô ngày nay mà nhớ kinh đô ngày xưa, một kinh đô đầy kỉ niệm trong quá khứ.
=> Qua tiếng chim đỗ quyên, cảm nhận được tiếng lòng da diết, xen lẫn buồn vui mơ hồ về một thời xa xăm.
- Cuûng coá, daën doø (1 phuùt): Qua caùc baøi thô, em thaáy veû ñeïp taâm hoàn cuûa ngöôøi Nhaät Baûn nhö theá naøo?
- Baøi taäp veà nhaø: Tìm ñoïc theâm moät soá baøi thô hai – cö.
IV. RUÙT KINH NGHIEÄM
.
Ngày soạn: 1/12/2012
Tiết : 53
Bài dạy: Đọc văn	 	THƠ HAI – CƯ CỦA BA – SÔ(tiếp theo)
I. MỤC TIÊU 
	Sau bài học này, học sinh cần:
- Kiến thức: Tiếp tục cảm nhận được cái hay cái đẹp trong thơ hai –cư của Ba-sô.
- Kĩ năng: Đọc – hiểu, phân tích thơ hai - cư.
- Thái độ: Bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước.
II. CHUẨN BỊ
- Thầy: Đọc tài liệu tham khảo, SGK, SGV, bài tập cho học sinh.
- Trò: Đọc SGK, học bài cũ, soạn bài mới.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
- Ổn định tổ chức (1 phút): Kiểm tra sĩ số học sinh.
- Kiểm tra bài cũ (4 phút): Tìm quý ngữ trong hai bài thơ hai- cư vừa học. Nêu cảm nhận về nội dung bài thơ?
TIEÁN TRÌNH TIEÁT DAÏY
TL
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Mục tiêu cần đạt
35
Hoaït ñoäng 2: Höôùng daãn hoïc sinh ñoïc hieåu caùc baøi thô.
GV: Em hãy xác định quý ngữ trong bài 3. Tình cảm của nhà thơ đối với mẹ thể hiện trong bài thơ như thế nào?
GV: Em hãy xác định quý ngữ trong bài 6. Cách cảm nhận cảnh vật của nhà thơ có gì độc đáo?
HS: Thaûo luaän, tìm quyù ngöõ trong baøi thô.
HS: Thaûo luaän, tìm quyù ngöõ trong baøi thô.
HS: Thaûo luaän, trả lời.
II- §äc – hieåu caùc baøi thô.
3) Bài 3:
- Năm 40 tuổi, Ba-sô du hành đến vùng Kan –sai gần quê mình. Về đến nhà thì hay tin mẹ đã mất. Người anh đưa cho ông di vật còn lại của mẹ là một mớ tóc bạc. Ông đau đớn mà viết bài thơ này.
- Quý ngữ: “làn sương thu”- Mùa thu: Là giọt lệ như sương, hay mái tóc bạc của mẹ như sương, hay cuộc đời như giọt sương – ngắn ngủi, vô thường? Đó là sự mờ ảo và đa nghĩa của thơ hai-cư.
=> “Làn sương thu” mơ hồ gợi nỗi buồn trống trải bởi công sinh thành dưỡng dục chưa được báo đền. Tình mẫu tử, gợi nỗi niềm rưng rưng.
4) Bài 6: 
- Quý ngữ: “ hoa đào”(hoa anh đào) – cảnh mùa xuân.
- Cánh hoa hồng nhạt, mong manh rụng xuống mặt hồ, làm cho mặt hồ gợn sóng. Một cảnh tượng rất đẹp, rất giản dị nhưng lại thể hiện một triết lí sâu sắc: sự tương giao của các sự vật, hiện tượng trong vũ trụ. 
=> Bài thơ thể hiện cách cảm nhận sự vật tinh tế theo qua niệm Thiền tông (mọi vật đều có sự tác động, chuyển hóa lẫn nhau).
5
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tổng kết.
GV: Gợi ý để học sinh tự tổng kết.
HS: Tổng kết.
III. Tổng kết.
 Với những nét độc đáo trong triết lí và thẩm mĩ, thơ hai –cư rất gần với thơ hiện đại. Con đường của thơ hai –cư là con đường lớn của thơ ca: thơ ca hướng vào tình yêu thương và vào cái đẹp- cái đẹp trong thiên nhiên và cái đẹp trong tâm hồn con người.
- Cuûng coá, daën doø (1 phuùt): Qua caùc baøi thô, em thaáy veû ñeïp taâm hoàn cuûa ngöôøi Nhaät Baûn nhö theá naøo?
- Baøi taäp veà nhaø: Tìm ñoïc theâm moät soá baøi thô hai – cö. Soạn bài tiếp theo.
IV. RUÙT KINH NGHIEÄM
.