Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 81: Trao duyên (trích Truyện Kiều – Nguyễn Du)

Tuần:28 	Ngày soạn:4/3/2011
Tiết:83 + 84 	 Ngày dạy: 9/3/2011
 TRAO DUYÊN
(Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du)
A. Mục tiêu bài học : Giúp HS : 
 1. KiÕn thøc
- Bi kÞch t×nh yªu, th©n phËn bÊt h¹nh vµ sù hi sinh quªn m×nh cđa KiỊu v× h¹nh phĩc cđa ng­êi th©n qua lêi "trao duyªn" ®Çy ®au khỉ.
- Nghệ thuật miªu t¶ t©m li nh©n vËt, sử dụng thành cơng lời độc thoại nội tâm .
2. KÜ n¨ng 
- §äc - hiĨu v¨n b¶n theo ®Ỉc tr­ng thĨ lo¹i. 
3 Thái độ: Cảm thơng đối với những người cĩ số phận khơng may trong XH
B. Chuẩn bị bài học :
1.Giáo viên: SGK,SGV và các tài liệu tham khảo khác.
2. Học sinh: Đọc tác phẩm ở nhà,Soạn bài đầy đủ.
C. Hoạt động dạy học
 1. Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ Nêu đặc điểm về nội dung và nghệ thuật thơ văn Nguyễn Du? Lấy ví dụ chứng minh.
Hoạt động của GV - HS
Nội dung cần đạt
HĐ 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu khái quát về đoạn trích.
- Giới thiệu về vị trí đoạn trích và hoàn cảnh trao duyên ?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, chuẩn kiến thức.
- GV hướng dẫn HS cách đọc (giọng chậm, tha thiết, nghẹn ngào)
- GV gọi HS đọc, nhận xét cách đọc.Gv đọc lại. 
- Nêu bố cục của đoạn trích?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, chuẩn kiến thức.
* HĐ 2 : Hướng dẫn HS tìm hiểu chi tiết văn bản.
- TK đã dùng - Lời lẽ, cử chỉ và thái độ nào để thuyết phục, trao duyên cho TV ?
+ Tại sao không dùng từ “nhờ” mà dùng từ “cậy” ? Từ “cậy” có hàm nghĩa gì ?
+ Thay thế từ “chịu” bằng từ “nhận” và nhận xét ý nghĩa biểu cảm của từ “chịu” ?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, chuẩn kiến thức.
- TK đã dùng những hành động nào để thuyết phục TV nhận lời ? Hành động trên thể hiện thái độ gì của TK ?
- Như vậy thái độ của TK khi nhờ cậy, thuyết phục TV như thế nào ?
- Những câu còn lại của đoạn TK nói với TV về điều gì ?
- TK đã đưa ra các lí do nào để thuyết phục, trao duyên cho TV ?
+ Tình cảm của TK với KT như thế nào ?
+ Tình cảnh hiện tại của Kiều ra sao ?
+ Căn cứ vào đâu mà TK lại trao cho TV mối tình dang dở, thừa của mình ?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, chốt ý
- TK đã dùng nhiều từ ngữ loại nào để nói với TV ? Tác dụng ?
- Khái quát lại nội dung chính ở đoạn 1 ?
- HS trả lời.
- GV nhận xét, chốt ý
HẾT TIẾT 83
TIẾT 84.
 Ổn định lớp.
 Kiểm tra bài cũ: Xác địnhvị trí đoạn trích va hồn cảnh trao duyên?
 Bài mới
- H S tìm hiểu hai phần cịn lại của đoạn trích “Trao duyên”
- Trong 8 câu đầu đoạn 2, TK đã làm gì 
- TK trao những kỉ vật nào cho TV ?
- Thái độ của Kiều khi trao kỉ vật như thế nào ? Qua đó cho thấy tâm trạng của nàng ra sao ?
- Sau khi trao kỉ vật TK nói gì với TV ở các câu còn lại ? TK dặn TV những gì ?
- Trong lời dặn dò đó ta thấy TK đang suy nghĩ, tưởng tượng về điều gì ? Vì sao ?
- Vì sao đã trao duyên xong mà Thúy Kiều vẫn đau đớn dằn vặt.
- Khái quát lại tâm trạng của TK trong đoạn 2 ?
- Sau khi đã nói và trao duyên cho TV, TK đã nói với ai ở 6 câu đầu đoạn 3 ?
- Xét về hình thức, toàn bộ lời thoại của Kiều là nói với ai? Vì sao?
- Xét về thực tế, lời thoại của Kiều hướng về những ai? Vì sao?
- Qua các thán từ “ôi, hỡi”, ngắt nhịp 3/3 cho thấy tâm trạng của TK khi nhớ tới KT là gì ?
- TK đã tự trách bản thân mình như thế nào ở câu cuối ? Từ đó cho thấy nhân cách của nàng ra sao ?
- Nhận xét về nghệ thuật miêu tả tâm trạng của tác giả qua sự chuyển đổi đối tượng đối thoại ?
- Khái quát lại tâm trạng của TK ở đoạn 3 ?
 GV chốt ý, gọi 1 HS đọc phần Ghi nhớ (SGK/ 106).
- HS khái quát về nội dung?
- Hs khái quát về nghệ thuật? 
- T×m nh÷ng c©u th¬ trong ®o¹n trÝch cho thÊy KiỊu nhí vỊ c¸c kØ niƯm cđa t×nh yªu.
HS trả lời
Gv nhận xét. Gợi ý.
- §ang nãi chuyƯn víi Thuý V©n, KiỊu chuyĨn sang nh¾n gưi Kim Träng. Sù chuyĨn ®ỉi ®èi t­ỵng trß chuyƯn Êy nãi lªn ®iỊu g× trong t×nh c¶m cđa KiỊu?
HS trả lời
Gv nhận xét. Gợi ý.
I. Tìm hiểu chung.
1.Vị trí đoạn trích:(SGK/ 103)
2.Hoàn cảnh trao duyên(SGK/ 103)
3. Bố cục : 3 đoạn :
+ Đ1 : 12 câu đầu : Kiều tìm cách thuyết phục, trao duyên cho Thúy Vân.
+ Đ2 : 14 câu tiếp : Kiều trao kỉ vật, dặn dò Thúy Vân.
+ Đ3 : 8 câu cuối : Kiều trở về thực tại đau xót khi nhớ tới Kim Trọng.
II. Đọc – Hiểu văn bản.
1. Diễn biến tâm trạng của Thuý Kiều qua 12 câu đầu.
- Lời lẽ, cử chỉ và thái độ của Kiều: Dùng từ ngữ để thuyết phục TV :
+ Cậy : nhờ giúp đỡ, hàm nghĩa tin tưởng, trông mong, hi vọng.
+ Chịu : nài ép, bắt buộc phải nhận.
- Hành động : vái, lạy : thái độ trang trọng, biết ơn.
" nhờ cậy rất khẩn thiết, hi vọng.
- Lí do trao duyên :
+ yêu Kim Trọng tha thiết
+ Tình cảnh dang dở, đau xót của TK phải hi sinh chữ “tình” vì chữ “hiếu”.
+ Tình cảm chị em máu mủ ruột già “Xót  non”.
+ Sử dụng thành ngữ có tác động mạnh : “tình máu mủ”, “lời nước non”, “thịt nát xương mòn” -->gần gũi, tăng tính thuyết phục.
[ Lời lẽ của Thúy Kiều trao duyên cho TV hết sức khôn khéo với thái độ biết ơn, tha thiết, chân thành.
2. Diễn biến tâm trạng của TK trong 14 câu tiếp :
a) 8 câu đầu đoạn 2
- TK trao kỉ vật tình yêu cho TV :
+ “Chiếc vành tờ mây”, “Phím  xưa”
+ Thái độ không dứt khoát, muốn níu giữ : “vật này chung”, “ắt lòng chẳng quên” " tâm trạng mâu thuẫn giữa hành động và lời nói, lí trí và tình cảm.
b) 6 câu cuối đoan2
- TK dặn dò TV : “Thấy về”, “Rưới xin  oan”
+ Tưởng tượng về cái chết oan nghiệt của mình vì thấy cuộc đời vô nghĩa khi không còn tình yêu.
+ Khẳng định tình cảm vẫn vương vấn, thủy chung với KT.
" Sự mâu thuẫn giữa lí trí và tình cảm.
==> Tâm trạng đau đớn, nuối tiếc xót xa cho tình yêu, niềm hi vọng mong manh, cháy bỏng về sự sum họp.
3. Diễn biến tâm trạng của TK trong đoạn cuối :
- Về hình thức: Toàn bộ lời thoại của Kiều là để nói với Thúy Vân.
- Thực tế:
 + Có lúc Kiều tự nói với chính mình -> trách phận.
 + Có lúc Kiều như đang nói với Kim Trọng, muốn giải bày với Kim Trọng: “Ôi đây” :
+ Thán từ “ôi, hỡi”, ngắt nhịp 3/3 : tâm trạng đau đớn, tuyệt vọng thốt lên thành tiếng khóc nấc.
+ Tự trách mình phụ tình KT " nhân cách vị tha, giàu đức hi sinh.
- NT diễn tả tâm trạng tinh tế qua sự chuyển đổi đối tượng đối thoại.
" Tâm trạng đau đớn đến uất nghẹn của TK khi trở lại thực tại phũ phàng.
3. Ghi nhớ :
(SGK / 106).
III.Tổng hợp , đánh giá,khái quát.
1. Nội dung:
VỴ ®Đp nh©n c¸ch Thĩy KiỊu thĨ hiƯn qua nçi ®au ®ín khi duyªn t×nh tan vì vµ sù hi sinh ®Õn quªn m×nh v× h¹nh phĩc cđa ng­êi th©n. 
2. Nghệ thuật: 
- Miªu t¶ tinh tÕ diƠn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt.
- Ng«n ng÷ ®éc tho¹i néi t©m sinh ®éng.
IV. Luyện tập
 1. Kiểm tra đánh giá
a) T×m nh÷ng c©u th¬ trong ®o¹n trÝch cho thÊy KiỊu nhí vỊ c¸c kØ niƯm cđa t×nh yªu.
b)§ang nãi chuyƯn víi Thuý V©n, KiỊu chuyĨn sang nh¾n gưi Kim Träng. Sù chuyĨn ®ỉi ®èi t­ỵng trß chuyƯn Êy nãi lªn ®iỊu g× trong t×nh c¶m cđa KiỊu?
4. Hướng dẫn HS tự học :
 a. Bài cũ :
 - Nắm những nét chính về vị trí, nội dung đoạn trích.
 - Nắm diễn biến tâm trạng của TK khi trao duyên, nghệ thuật diễn tả tâm trạng.
b. Bài mới : Nỗi thương mình (Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du) :
 - Đọc tiểu dẫn nắm vị trí, hoàn cảnh dẫn đến nội dung đoạn trích.
 - Đọc văn bản, xác định bố cục, tìm hiểu tâm trạng của TK trong đoạn trích, nghệ thuật diễn tả tình cảnh, tâm trạng Thúy Kiều của tác giả.
5. HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM: THỀ NGUYỀN.
1. Vị trí đoạn trích: (SGK)/115
2. Néi dung
- VỴ ®Đp cđa mèi t×nh Thuý KiỊu - Kim Träng : Sù chđ ®éng cđa KiỊu vµ sù ®¾m say tr©n träng ng­êi yªu cđa chµng Kim ®· lµm nỉi bËt vỴ ®Đp cđa mèi t×nh Kim - KiỊu.
- NiỊm khao kh¸t h¹nh phĩc løa ®«i
+ Lêi cđa Thuý KiỊu nãi víi Kim Träng béc lé kín đáo kh¸t väng v­ỵt qua rµo c¶n cđa x· héi, ng­êi ®êi :
"Nµng r»ng : "Kho¶ng v¾ng ®ªm tr­êng
V× hoa nªn ph¶i trỉ ®­êng t×m hoa"
+ Lêi thỊ nguyƯn ghi x­¬ng kh¾c cèt "tr¨m n¨m t¹c mét ch÷ ®ång" ch©n thµnh, tha thiÕt, ®ång c¶m víi t©m hån bao chµng trai, c« g¸i. 
3 NghƯ thuËt 
- Lùa chän h×nh ¶nh, tõ ng÷,...
- C¸c biƯn ph¸p tu tõ, c¸ch sư dơng ®iĨn cè,...
4.Y nghÜa v¨n b¶n
Ngỵi ca vỴ ®Đp cđa t×nh yªu vµ tÊm lßng ®ång c¶m cđa NguyƠn Du víi kh¸t väng h¹nh phĩc cđa con ng­êi.