Lân (P) và phân P

âng hoøa tan3 4 5 6 7 8 9pH ñaátSöï coá ñònh P trong ñaátCoá ñònh toái thieåu = höõu duïng toái ñapH ñaát laø yeáu toá quan troïng nhaátCaùc daïng P trong dung dòch ñaátHöõu duïngOrtho PhosphatesH2PO4- vaø HPO42- Phuï thuoäc pHTæ leä daïng PäP höõu cô trong ñaátInositol phosphates	10-50%Phospholipids	1 - 5%Nucleic acids 0.2 – 2.5%Chaát höõu cô phaûi ñöôïc khoaùng hoùa ñeå giaûi phoùng P naøy trôû thaønh daïng caây troàng haáp thu Töông töï nhö N höõu côPhaân loaïi caùc daïng P trong ñaátBôûi vì coù raát nhieàu daïng P trong ñaát, neân raát khoù xaùc ñònh töøng daïng thaät, vì vaäy chuùng ta thöôøng phaân loaïi caùc daïng theo kinh nghieäm.Ví duï – phaân loaïi caùc daïng p trong ñaátFe-oxideP höõu duïng sinh hoïc0.5M NaHCO3P voâ cô & höõu cô höõu duïng0.1M NaOHP voâ cô & höõu cô haáp phuï1.0 M HClKhoaùng apatite khoâng hoøa tanAcid ñaäm ñaëcToång Khoaùng P khoâng hoøa tan coøn laïiToùm taét P trong ñaátCaùc daïng höõu duïng laø ortho phosphatesPhaàn lôùn P trong ñaát ôû daïng khoù tieâuCaùc khoaùng khoâng hoøa tanHaáp phuï treân caùc khoaùng oxidesChaát höõu cô beàn vöõngNhaïy caûm vôùi pH ñaátP höõu cô ñöôïc giaûi phoùng do khoaùng hoùaÍt bò röûa troâiKhoâng bay hôiP bò maát chuû yeáu do xoùi moønÑaát coù P cao, moät soá P hoøa tan bò maát theo nöôùc chaûy traønKhaû naêng höõu duïng cuûa P trong ñaátNoàng ñoä P trong dung dòch ñaát raát thaáp Dung dòch ñaát phaûi ñöôïc boå sung vôùi noàng ñoä cao gaáp nhieàu laàn môùi thoaû maõn nhu caàu P cuûa caây troàng Khueách taùn laø cô cheá di chuyeån chính cuûa P ñeán reã caây troàng.Caùc loaïi ñaát thöôøng coù khaû naêng ñeäm (coá ñònh) P raát caoPhaân tích P trong ñaátPhaân tích P toång soá: ñôn giaûn, nhöng khoâng coù yù nghóa thöïc tieån caoPhaân tích P hoøa tan: raát khoù, nhöng cuõng khoâng coù yù nghóa thöïc tieån caoPhaân tích ñaát phaûi öôùc ñoaùn ñöôïc khaû naêng boå sung P töø caùc khoaùng vaøo dung dòch ñaát – khaû naêng ñeäm P cuûa ñaát.Phaân tích P trong ñaátDeã tieâuKhoù tieâu phaân tích nhanh baèng caùc dòch trích maãuHoøa tanPhaân tích P trong ñaát(1) Phöông phaùp Mehlich (Mehlich3 P)Dung dòch ñeäm acid loaõng0.013 M HNO3 + 0.2 M CH3COOH + 0.25 M NH4NO3+ 0.015 M NH4F + 0.001 M EDTA Töông töï phöông phaùp Bray P 1Cuõng coù theå duøng cho phaân tích caùc cations vaø caùc nguyeân toá vi löôïngCaøng ngaøy caøng phoå bieán“dòch trích phoå bieán”Phaân tích P trong ñaát(2) Phöông phaùp Bray P 1Dòch trích: acid loaõng0.025 M HCl + 0.03M NH4FKhoâng thích hôïp ñoái vôùi ñaát kieàm, ñaát ñaù voâiThích hôïp ñoái vôùi ñaát chuaPhöông phaùp Bray P 2 trích maïnh hônPhaân tích P trong ñaát(3) Mehlich 1 P (trích baèng 2 acid)Acid loaõng0.05M HCl + 0.0125 M H2SO4Ñaát chuaÑoàng thôøi duøng trích caùc cationsPhaân tích P trong ñaát(4) Phöông phaùp Olsen PDòch trích: base yeáu0.5 N NaHCO3Thích hôïp ñoái vôùi ñaát trung tình vaø kieàmPhaân tích P trong ñaát(5) Phöông phaùp Morgan PDòch trích: dung dòch ñeäm acid yeáu0.72 N NaOAc + 0.52 N CH3COOH@ pH 4.8 Phöông phaùp Morgan P caûi tieán0.62 N NH4OAc + 1.25 N CH3COOH @ pH 4.8 Quaûn lyù phaân P0 15 30 45 60Haøm löôïng P-Mehlich 3 (mg/kg)Naêng suaát töông ñoáiPhaân tích ñaát – chaån ñoaùn nhanh löôïng P cung caáp0 25 50 75 100Lieàu löôïng boùn PKhuyeán caùo döïa treân keát quaû phaân tích ñaátBoùn naâng löôïng P leân ñeán möùc toái haûoBoùn boå sung löôïng P caây troàng laáy ñi-duy trì möùc P toái haûoHieäu quaû söû duïng phaân P raát thaáp (10-20%) trong moät soá loaïi ñaátNguoàn cung caáp P cho caây troàngNguoàn chính ñeå saûn xuaát caùc loaïi phaân boùn coù chöùa P laø: Apatitekhaû naêng hoøa tan cuûa apatite raát keùm Ksp = 10 -60 - khoâng phaûi laø loaïi phaân boùn toátApatite ñöôïc hoøa tan trong acid ñeå saûn xuaát phaân P hoøa tanNguoàn cung caáp P cho caây troàngSuperphosphate ñôn-OSP, SSP(Ordinary hay Single Superphosphate)Apatite + H2SO4 → Ca(H2PO4)•H2O + CaSO4Monocalcium phosphate monohydrate0 - 16 – 0100% hoøa tan trong nöôùcNguoàn cung caáp P cho caây troàngTriple Superphosphate- superP keùp/ñaäm ñaëcApatite + H3PO4 → Ca(H2PO4)•H2OMonocalcium phosphate monohydrate0 - 46 - 0100% hoøa tan trong nöôùcNguoàn cung caáp P cho caây troàngAmmonium phosphatesMonoammonium phosphate (MAP)NH3 + H3PO4 → NH4H2PO411 - 52 - 0100% hoøa tan trong nöôùcLoaïi phaân boùn raát an toaønNguoàn cung caáp P cho caây troàngAmmonium phosphatesDiammonium phosphate (DAP)2NH3 + H3PO4 → (NH4)2HPO418 - 46 - 0100% hoøa tan trong nöôùcLoaïi phaân P söû duïng raát phoå bieánAmmonia coù theå giaûi phoùng, vì vaäy coù theå gaây haïi cho caây Nguoàn cung caáp P cho caây troàngAmmonium polyphosphatesPoly-N3NH3 + H4P2O7 → (NH4)3HP2O710 - 34 - 0Phaân daïng dung dòchRaát an toaønRaát gioáng MAPTaïo chelate vôùi caùc nguyeân toá vi löôïng O O OHO – P – O – P – O – P – . . . OH OH OHPolyphosphateCaùc phaûn öùng cuûa phaân P trong ñaátMonocalcium phosphate hoøa tan giaûi phoùng phosphates, dung dòch ñaát raát chua.Moät soá monocalcium phosphate bieán ñoåi thaønh dicalcium phosphate (khoâng hoøa tan)Acid hoøa tan caùc khoaùng Fe, Al, Ca, Mg; caùc nguyeân toá naøy phaûn öùng vôùi P hình thaønh caùc hôïp chaát khoâng hoøa tan.Moät soá P ñöôïc haáp phuï treân beà maët caùc khoaùng oxides.Taát caû caùc phaûn öùng naøy chæ xaûy ra trong voøng vaøi cm trong ñaát xung quanh vuøng boùn phaân.Trong voøng vaøi ngaøy, phaàn lôùn P hoøa tan bò bieán ñoåi thaønh daïng khoâng hoøa tan trong ñaát.Caùc phaûn öùng cuûa phaân P trong ñaátTheo thôøi gian, caùc hôïp chaát naøy, daàn daàn bieán ñoåi thaønh caùc daïng keùm hoøa tan hôn. Caây troàng caàn haáp thu P trong phaân boùn tröôùc khi P bò bieán ñoåi thaønh daïng khoâng hoøa tan. Hieäu quaû söû duïng phaân P khoaûng 15 - 20%.Caàn ~10-15 kg P2O5 /ha ñeå taêng 1ppm P2O5 trong ñaátCaây troàng haáp thuSöï vaän chuyeån PRöûa troâiChaûy traøn/xoùi moønPP maát do xoùi moønXoùi moøn laøm giaûm 95%1980198519901995Toång Pmg/L60-4Sharpley, USDA-ARSKhoâng laøm ñaát2Laøm ñaát-coå truyeànÑoä baûo hoøa P trong ñaát vaø chaûy traøn0 30 60 90 120 150Ñoä saâu (cm)Noàng ñoä P trong ñaát (ppm)90 75 60 40 25 15 0Vuøng töông taùc vôùi chaûy traøn(1 - 2 cm) 0 10 20 30 40 50Ñoä baûo hoøa P haáp phuï (%)2000150010005000P hoøa tan trong nöôùc chaûy traøn (mg/L)y = 84.3 +36.9xr2 = 0.86P hoøa tan maát trong nöôùc chaûy traønLaøm ñaát-coå truyeàn1980198519951990P deã tieâu, mg/L0.51.00Khoâng laøm ñaátSharpley, USDA-ARSPhöông phaùp boùn phaân PPhaûi boùn gaàn reãhaïn cheá tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi ñaát- giaûm coá ñònh PBoùn theo haøng hay boùn vaõi ñeàu?Phöông phaùp boùn phaân PBoùn theo haøngTieáp xuùc toái thieåu vôùi ñaátPhaân gaàn reãÑaëc bieät quan troïng ñoái vôùi:Ñaát coù haøm löôïng P thaápLieàu löôïng phaân P khuyeán caùo boùn ítÑaát coá ñònh P caoThöôøng neân keát hôïp boùn theo haøng vaø boùn vaõi ñeàu Phöông phaùp boùn phaân PBoùn loùtBoùn 1 ít gaàn reã ngay luùc gieoCung caáp P cho caây khi reã chöa phaùt trieån maïnhCoù theå vaãn coù hieäu quaû ngay caû khi keát quaû phaân tích P trong ñaát caoÍt hieäu quaû khi ñieàu kieän moâi tröôøng bình thöôøng Boùn loùt treân ñaát coù P caoBoùn loùt ñaát coù P thaápLöôïng nhoû, boùn gaàn haït gioángBoùn 1 löôïng raát nhoû tröïc tieáp treân haït gioángBoùn loùt khoâng quan troïng treân ñaát coù P caoÑaát coù P caøng cao, boùn P loùt caøng ít hieäu quaûBoùn Ammonium sulfate coù hieäu quaû cao treân ñaát P caoBoùn 1 löôïng raát nhoû P tröïc tieáp treân haïtLoaïi phaân boùn loùtLuoân chöùa toái thieåu N vaø P10 - 20 - 10	7 - 27 - 119 - 18 - 9	9 - 45 - 910 - 20 - 20	11 - 52 - 08 - 32 - 16	18 - 46 - 07 - 21 - 7 	10 - 34 - 0 Caùc loaïi phaân boùn loùtPhaân P Ammonium hoùaPhaân phöùc hôïp (coù haøm löôïng N & P cao(MAP, DAP)N-P-KN-PNKLoaïi phaân boùn loùtMonoammonium phosphate (MAP)11 - 52 - 0Phaân boùn loùt toát nhaátP hoøa tan caoRaát an toaønCoù theå duøng rieâng hay troän vôùi caùc loaïi phaân khaùcLoaïi phaân boùn loùtDAP (18 - 46 - 0)Coù theå giaûi phoùng löôïng ammonia cao gaây ñoäcBoùn lieàu löôïng thaápKhoâng boùn quaù gaàn haït gioángLoaïi phaân boùn loùtÑoái chöùng10-20-10vôùi Urea10-20-10vôùi DAPLoaïi phaân boùn loùtCaùc daïng phaân boùnPhaân phöùc hôïp daïng haïtPhaân noàng ñoä dinh döôõng caoPhaân daïng dung dòchDaïng vaät lyù khoâng aûnh höôûng ñeán haøm löôïng dinh döôõng Chæ aûnh höôûng ñeán phöông phaùp boùnLieàu löôïng boùn loùtChæ yeâu caàu boùt loùt 1 löôïng nhoû treân ñaát coù ñoä phì caoTreân ñaát coù ñoä phì thaáp coù theå boùn loùt 1 löôïng caoBoùn loùt: quaù nhieàu nguy hieåm hôn boùn quaù ítBoùn vôùi löôïng toái thieåu coù theå ñöôïcLieàu löôïng boùn loùtLieàu löôïng toái ñaCaây aên laù: < 60 kg N + K2OCaây laáy haït: < 20 kg N hay < 45 kg N + K2OHoï ñaäu: khoâng khuyeán caùo boùn loùtCaùch boùn loùtVò trí boùn ñeå reã deã vöôn ñeán chaát dinh döôõngHaït gioáng caùch: 5cm Phía döôùi haït gioángTraùnh laøm toån thöông haït gioángVôùi DAP: caùch 5cm töø haïtVôùi lieàu löôïng cao: caùch 2cmCaùch boùn phaân loùtHaït gioángPhaân boùn5 cm5cmHaït gioángPhaân boùnHaït gioángPhaân boùn2.5cmHaït gioángPhaân boùnVò trí boùn phaân 2 X 2Boùn theo haøngPhuû leân haïtXung quanh haïtP trong moâi tröôøngP laø nguyeân toá dinh döôõng cho thöïc vaø ñoäng vaätNoàng ñoä P cao thöôøng khoâng gaây ngoä ñoäc cho thöïc vaø ñoäng vaätP laøm gia taêng hieän töôïng phuù döôõng hoùaTaûo vaø thöïc vaät thuûy sinh phaùt trieån raát maïnhHaïn cheá nguoàn nöôùc uoáng, nuoâi caù, giaûi trí, vv.Nguoàn cung caáp P cho caây troàngP trong phaân chuoàngPhaân chuoàng chöùa caû 2 daïng P: voâ cô vaø höõu cô . P ≈ 50:50Khaû naêng höõu duïng trong thôøi gian ngaén keùm hôn phaân voâ cô hoøa tanNhöng khaû naêng höõu duïng töông ñöông phaân voâ cô trong thôøi gian daøiCaùc daïng voâ cô coù tính chaát töông töï P trong phaân voâ côCaùc daïng höõu cô caàn coù söï khoaùng hoùa cuûa vi sinh vaät ñeå hình thaønh daïng P deã tieâu.Maát caân ñoái dinh döôõng treân ñoàng ruoängNP2O5K2ONDinh döôõng höõu duïngTrong phaân höõu côK2OP2O5Quaûn lyù P trong phaân chuoàngLyù töôûng – caân baèng vôùi nhu caàu P cuûa caây troàngThöïc teá – N döïa treân löôïng phaân chuoàng boùnLöôïng P thieáu seõ ñöôïc boùn baèng phaân P voâ cô