Phẩm bình nhân vật lịch sử (4)

PHẨM BÌNH NHÂN VẬT LỊCH SỬ(Trích Đại Việt sử kí toàn thư)LÊ VĂN HƯU3. VỀ ĐINH TIÊN HOÀNGNăm sinh-mất : 924-979Tên húy : Đinh Bộ Lĩnh (Đinh Hoàn)Trị vì : 968-979Triều đại : nhà ĐinhNiên hiệu : Thái BìnhThuở hàn viĐinh Bộ Lĩnh sinh năm 924, nguyên quán động Hoa Lư, châu Đại Hồng (nay là huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình). Cha của ơng là Đinh Cơng Trứ, nha tướng của Dương Đình Nghệ, giữ chức thứ sử Hoan Châu.Đinh Cơng Trứ mất sớm, Bộ Lĩnh theo mẹ về quê ở, nương nhờ người chú ruột là Đinh Dự. Từ bé Đinh Bộ Lĩnh đã tỏ ra là người cĩ khả năng chỉ huy, ơng cùng các bạn chăn trâu lấy bơng lau làm cờ bày trận đánh nhau. Và trong đám bạn đĩ, cĩ Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Lưu Cơ và Trịnh Tú, những người sau này cùng Đinh Bộ Lĩnh tạo nên sự nghiệp.ĐINH BỘ LĨNH TẬP TRẬN CỜ LAUCĩ một giai thoại về Đinh Bộ Lĩnh thuở bé. Một lần Đinh Bộ Lĩnh quyết định cho mổ con trâu của người chú để "khao quân". Ơng mang đuơi trâu cắm vào một khe núi. Đến tối Đinh Dự hỏi, Đinh Bộ Lĩnh nĩi dối trâu vào hang và cửa hang đã bị lấp lại. Đinh Dự tới nơi, rút cái đuơi trâu ra, giận người cháu nĩi dối nên đuổi đánh. Đinh Bộ Lĩnh bỏ đi mất. Sách Đại Việt Sử Ký Tồn Thư bản kỉ, quyển 1, cĩ chép:Trước kia, khi vua Đinh Tiên Hồng cịn hàn vi, thường ra sơng Giao Thủy ở Ninh Bình để đánh cá. Cĩ lần kéo lưới, bắt được viên ngọc khuê to, nhưng lại lỡ làm va vào mũi thuyền, khiến bị mẻ mất một gĩc. Đêm ấy, nhà vua vào ngủ nhờ ở chùa Giao Thủy, để viên ngọc ở dưới đáy giỏ cá. Đang khi nhà vua ngủ say, thấy giỏ cá cĩ ánh sáng lạ phát ra, nhà sư của chùa Giao Thủy bèn gọi Nhà vua dậy để hỏi cho ra duyên cớ. Nhà vua cứ tình thực mà kể, lại cịn lấy viên ngọc cho nhà sư xem. Xem xong, nhà sư than rằng: "Ngày sau, anh sẽ phú quý khơng biết kể thế nào cho hết, nhưng tiếc là phúc đức khơng được bền lâu..." Loạn 12 sứ quânNăm 944 Ngơ Quyền mất. Em vợ của Ngơ Quyền là Dương Tam Kha tự lập làm vua là Dương Bình Vương. Các nơi khơng chịu thuần phục, nhiều thủ lĩnh nổi lên cát cứ một vùng thường đem quân đánh chiếm lẫn nhau. Năm 950, Ngơ Xương Văn, con thứ hai của Ngơ Quyền, lật đổ Dương Tam Kha giành lại ngơi vua. Sau đĩ Ngơ Xương Văn đĩn anh trai là Ngơ Xương Ngập về, Dương Thái Hậu chuẩn tấu cả hai anh em đều làm vua. Đến năm 954, Ngơ Xương Ngập bệnh mất.Năm 965, Ngơ Xương Văn đi đánh thơn Đường và Nguyễn ở Thái Bình bị phục binh bắn chết. Con của Ngơ Xương Ngập là Ngơ Xương Xí nối nghiệp, quá suy yếu phải về đĩng giữ đất Bình Kiều. Từ năm 966, hình thành 12 sứ quân, sử gọi là loạn 12 sứ quân:Ngơ Xương Xí giữ Bình Kiều - Khối Châu, Hưng Yên (cĩ sách nĩi Bình Kiều ở Triệu Sơn, Thanh Hố. Ngay cả Đào Duy Anh, trong cuốn Đất nước Việt Nam qua các đời, chỉ trong 2 trang sách liền kề cũng chú thích Bình Kiều ở hai nơi khác nhau như trên) Đỗ Cảnh Thạc, giữ Đỗ Động Giang - Thanh Oai, Hà Tây Trần Lãm, giữ Bố Hải Khẩu - Kỳ Bố, Thái Bình Kiều Cơng Hãn, giữ Phong Châu - Bạch Hạc, Phú Thọ Nguyễn Khoan, giữ Tam Đái - Vĩnh Tường, Sơn Tây Ngơ Nhật Khánh, giữ Đường Lâm - Phú Thọ, Sơn Tây Lý Khuê, giữ Siêu Loại - Thuận Thành, Bắc Ninh Nguyễn Thủ Tiệp, giữ Tiên Du - Bắc Ninh Lã Đường, giữ Tế Giang - Văn Giang, Hưng Yên Nguyễn Siêu, giữ Tây Phù Liệt - Thanh Trì, Hà Nội Kiều Thuận, giữ Hồi Hồ - Cẩm Khê, Sơn Tây Phạm Bạch Hổ, giữ Đằng Châu - Hưng Yên Đinh Bộ Lĩnh cũng tập hợp dân chúng ở vùng Hoa Lư. Nhưng sau đĩ, do bất hịa với người chú, ơng cùng con trai là Đinh Liễn bỏ đi. Đinh Bộ Lĩnh đầu quân trong đạo binh của sứ quân Trần Minh Cơng tức Trần Lãm ở Bố Hải Khẩu. Đinh Bộ Lĩnh cưới Trần Nương và trở thành con rể của Trần Minh Cơng. Sau khi Trần Minh Cơng mất, Đinh Bộ Lĩnh thay quyền, đưa quân về Hoa Lư, chiêu mộ binh lính, chống nhà Ngơ và các sứ quân khác.Chỉ trong vài năm, Đinh Bộ Lĩnh lần lượt đánh thắng 11 sứ quân khác, được xưng tụng là Vạn Thắng vương. Căn cứ vào chính sử và các nguồn tài liệu của các nhà nghiên cứu, điển hình là Nguyễn Danh Phiệt (sách "Nhà Đinh dẹp loạn và dựng nước"), Đinh Bộ Lĩnh khơng đánh dẹp tất cả các sứ quân:Sứ quân Phạm Bạch Hổ tự nguyện về quy phục Các sứ quân Ngơ Xương Xí và Ngơ Nhật Khánh đầu hàng Các sứ quân Nguyễn Siêu, Nguyễn Thủ Tiệp, Kiều Cơng Hãn, Lã Đường, Kiều Thuận, Đỗ Cảnh Thạc chống cự và bị giết Các sứ quân Nguyễn Khoan, Lý Khuê được xác định là lực lượng tự tan rã, khơng rõ kết cục của chủ tướng. Chiến tranh kết thúc năm 968. Năm Mậu Thìn 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngơi Hồng đế, tự xưng là Đại Thắng Minh Hồng đế, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, đĩng đơ ở Hoa Lư.Đinh Tiên Hồng xây cung điện, chế triều nghi, định phẩm hàm quan văn, quan võ, phong cho Nguyễn Bặc là Đinh Quốc cơng, Lê Hồn làm Thập Đạo tướng quân và phong cho con là Đinh Liễn là Nam Việt vương.Từ năm Canh Ngọ 970, bắt đầu đặt hiệu năm là Thái Bình. Đinh Tiên Hồng truyền cho đúc tiền đồng, là tiền tệ xưa nhất ở Việt Nam, gọi là tiền đồng Thái Bình. Về chính trị trong nước cĩ phần quá thiên về sử dụng hình phạt nghiêm khắc.Về ngoại giao, để tránh cuộc đụng độ, năm Nhâm Thân 972[5], Đinh Tiên Hồng sai con là Đinh Liễn sang cống nhà Tống Trung Quốc. Vua nhà Tống sai sứ sang phong cho Tiên Hồng làm Giao Chỉ quận vương và phong cho Nam Việt vương Đinh Liễn làm Tĩnh Hải quân Tiết độ sứ An Nam đơ hộ. Từ đĩ Đại Cồ Việt giữ lệ sang triều cống phương Bắc.Về quân sự, Đinh Tiên Hồng phân ra đạo, quân, lữ, tốt, ngũ. Mỗi một đạo cĩ 10 quân, 1 quân 10 lữ, 1 lữ 10 tốt, 1 tốt 10 ngũ, 1 ngũ 10 người. Như vậy quân đội nhà Đinh khi đĩ cĩ 10 đạo, là khoảng 1 triệu người. Tuy nhiên con số này khơng đúng với thực tế.Đinh Tiên Hồng cĩ con trưởng là Đinh Liễn, những ơng lại lập con út Hạng Lang làm Thái tử. Vì vậy đầu năm 979 Đinh Liễn tức giận sai người giết Hạng Lang.Theo sử sách cũ, năm Kỷ Mão 979, một viên quan là Đỗ Thích, mơ thấy sao rơi vào miệng, tưởng là điềm báo được làm vua nên đã giết chết cả Đinh Tiên Hồng và Đinh Liễn. Đinh Tiên Hồng làm vua được 11 năm, thọ 56 tuổi.Nhà sử học Lê Văn Hưu viết trong Đại Việt sử ký tồn thư: "Tiên Hồng nhờ cĩ tài năng sáng suốt hơn người, dũng cảm mưu lược nhất đời, đương lúc nước Việt ta khơng cĩ chủ, các hùng trưởng cát cứ, một phen cất quân mà mười hai sứ phục hết. Vua mở nước dựng đơ, đổi xưng Hồng Đế, đặt trăm quan, lập sáu quân, chế độ gần đầy đủ, cĩ lẽ ý Trời vì nước Việt ta mà sinh bậc thánh triết..."