Phương pháp giải bài tập định luật Mendel

A.PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP ĐỊNH LUẬT MENDEL:I. NHẬN DẠNG BÀI TOÁN THUỘC ĐỊNH LUẬT MENDEL: 1. Trường hợp 1: Đề bài đã nêu điều kiện nghiệm đúng của định luật Mendel:  Mỗi tính trạng do 1 gen quy định.  Mỗi gen nằm trên 1 NST.  Các cặp gen nằm trên các NST tương đồng khác nhau (đối với hai hay nhiều tính). 2. Trường hợp 2: Nếu đề bài đã xác định tỉ lệ phân ly KH ở đời con: * Khi lai 1 cặp tính trạng ( do 1 cặp gen quy định) cho KH là 1 trong các tỉ lệ sau: 100% đồng tính.  1 : 1  3 : 1  2 : 1 (tỉ lệ của gen gây chết).  1 : 2 : 1 (tỉ lệ của di truyền trung gian). * Khi lai 2 hay nhiều cặp tính trạng cho KH là 1 trong các tỉ lệ sau: 	 	 	  ( 1 : 1 )n  ( 3 : 1 )n  ( 1 : 2 : 1)n 3. Trường hợp 3: - Nếu đề bài không xác định được tỉ lệ phân ly KH mà chỉ cho biết 1 KH nào đó của con lai. * Khi lai 1 cặp tính trạng tỉ lệ 1 KH được biết bằng hoặc là bội số của 25% (hay1/4). * Khi lai 2 cặp tính trạng mà tỉ lệ 1 KH được biết bằng hoặc là bội số của 6,25% (hay 1/16). * Hoặc tỉ lệ 18,75% (hay 3/16).II. CÁCH GIẢI BÀI TẬP THUỘC ĐỊNH LUẬT MENDEL:Gồm 3 giai đoạn cơ bản sau:  Quy ước gen.  Xác định KG của ♂ và♀.  Lập sơ đồ lai.1. BƯỚC 1: Quy ước gen: * Nếu đề bài chưa quy ước gen thì: - Cần xác định tính trội, tính lặn rồi mới quy ước các gen, cách làm như sau: Nếu từ giả thiết ta biết được 2 cơ thể P mang tính trạng tương phản và F1 đồng tính (khôngcó tính trung gian ): thì tính trạng xuất hiện ở F1là tính trạng trội; từ đó quy ước gen. 2. BƯỚC 2:   Biện luận để xác định KG, KH của cặp ♂ và♀. 3. BƯỚC 3:  Lập sơ đồ lai, nhận xét tỉ lệ KG, KH và giải quyết các yêu cầu khác của đề bài.B. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP QUY LUẬT DI TRUYỀN LIÊN KẾT: I. NHẬN DẠNG BÀI TOÁN THUỘC QUY LUẬT DI TRUYỀN LIÊN KẾT:1. Thuộc quy luật liên kết gen hoàn toàn: * Nếu đề bài cho hoặc có thể xác định được đầy đủ các yếu tố sau đây: Lai 2 hay nhiều cặp tính trạng có quan hệ trội – lặn. Ít nhất 1 cơ thể đem lai dị hợp về 2 cặp gen. Tỉ lệ con lai giống với tỉ lệ của lai 1 cặp tính trạng của định luật Mendel:100% ; 1 : 2 : 1 ; 3 : 1 ; 1 : 1 * Cơ thể đem lai dị hợp 3 cặp gen trở lên nằm trên 2 cặp NST tương đồng.  Nếu KG đó tự thụ phấn (hoặc tự giao phối) cho ở đời con 16 tổ hợp.  Nếu KG đó lai phân tích cho tỉ lệ con lai là: 1 : 1 : 1 : 1  Cơ thể dị hợp 3 cặp gen chỉ tạo ra 4 loại giao tử ngang nhau.  Phải có hiện tượng liên kết gen hoàn toàn. - Phép lai từ 2 cặp tính trạng trở lên có quan hệ trội – lặn cho tỉ lệ KH ở đời con không phải là tỉ lệ của định luật phân ly độc lập và quy luật liên kết gen hoàn toàn. 2.Thuộc quy luật hoán vị gen:II. CÁCH GIẢI BÀI TẬP: 1. Quy ước gen. 2. Xác định KG của ♂ và♀.  Trước hết phải xác định bài toán thuộc quy luật liên kết gen hoàn toàn hay quy luật hoán vị gen.  Chọn 1 KH phù hợp ở con lai để phân tích xác định kiểu liên kết gen và KG của ♂ và♀. Đồng thời xác định thêm tần số hoán vị gen ( nếu có HVG ).	Lưu ý:  KH được chọn để phân tích, cần chú ý đến kiểu hình có ít hoặc chỉ có 1 KG quy định. 3. Lập sơ đồ lai, giải quyết các yêu cầu của đề bài.C. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP :NHẬN DẠNG BÀI TOÁN THUỘC QUYLUẬT TƯƠNG TÁC GEN: * Nếu đề bài cho biết hoặc từ các dữ kiện của bài toán cho phép xác định được có 1 cặp tính trạng nào đó do từ 2 cặp gen trở lên quy định.Thí dụ: * Lai 1 tính trạng cho tỉ lệ KH ở con lai hoặc bằng, hoặc là biến dạng của công thức: ( 3 : 1)n như :  9 : 7 ; 9 : 6 : 1 ;  9 : 3 : 3 : 1 ; 13 : 3 ; 2 : 3 : 1 ; 15 : 1 * Lai phân tích 1 cặp tính trạng cho số tổ hợp ở con lai từ 4 trở lên. II.CÁCH GIẢI BÀI TOÁN THUỘC QUY LUẬT TƯƠNG TÁC GEN: Nếu bài toán chỉ cho lai 1 cặp tính trạng, cũng thực hiện 3 bước. Phân tích tỉ lệ KH ở con lai. Từ đóxác định kiểu tương tác và quy ước gen.b. Biện luận tìm KG của ♂ và♀. c. Lập sơ đồ lai.BÀI TOÁN LAI 2 HAY NHIỀU CẶP TÍNH TRẠNG:a. Bước 1: Quy ước gen. * Phân tích từng tính trạng ở con lai để xácđịnh tỉ lệ phân ly của từng cặp tính trạng. * Nếu ở tính trạng do tương tác gen quyđịnh thì từ tỉ lệ KH ở con lai xác định kiểu tương tác gen và lập sơ đồ lai phù hợp cho cặp tính trạng đó. Từ đó quy ước gen. * Nếu có 1 tính trạng do 1 cặp gen chi phối: biện luận để quy ước gen trội, gen lặn giống ở bài tập của định luật Mendel và của quy luật di truyền liên kết. b. Bước 2: Xác định KG của ♂ và♀. * Trước hết cần phân tích xem ngoài tương tác gen, còn có quy luật di truyền nào tham gia chi phối phép lai ( phân ly độc lập, liên kết gen hay hoán vị gen).Từ đó chọn cách xác định KG cho phù hợp. * Cách xác định KG của ♂ và♀ giống như ở bàitập định luật liên kết hay định luật phân ly độc lập. c. Bước 3: Lập sơ đồ lai; giải quyết yêu cầu của đề bài.