Bài giảng Công nghệ phần mềm - Chương 2: Đặc tả phần mềm

 tự nhiên nhưng mức độ đồng lại bị lạm dụng trong các đặc tả.II. YÊU CẦU HỆ THỐNG*4. Kỹ thuật đặc tả yêu cầu hệ thống (tiếp)Đặc tả dựa biểu mẫu (Form-based)Định nghĩa các chức năng hoặc thực thể, mô tả đầu vào và nơi xuất phát của nó, mô tả đầu ra và nơi nó sẽ đến. Chỉ rõ những thực thể cần thiết, các điều kiện trước và sau (nếu thích hợp), các ảnh hưởng của chức năng.II. YÊU CẦU HỆ THỐNG*4. Kỹ thuật đặc tả yêu cầu hệ thống (tiếp)Biểu đồ trình tự Biểu diễn trình tự các sự kiện xảy ra khi người sử dụng tương tác với hệ thống.Thấy được thứ tự của các hành động được thực hiện.II. YÊU CẦU HỆ THỐNG*Yêu cầu này được định nghĩa bằng cách sử dụng ngôn ngữ tự nhiên, bảng hoặc biểu đồ đơn giản.III. YÊU CẦU NGƯỜI SỬ DỤNG*Một số khó khăn khi sử dụng ngôn ngữ tự nhiên:Không rõ ràng: Tính chính xác rất khó đạt được nếu tài liệu khó đọc.Yêu cầu lộn xộn: các yêu cầu chức năng và phi chức năng không rõ ràng.Lẫn lộn giữa các yêu cầu: các yêu cầu khác nhau có thể được diễn tả cùng với nhau.III. YÊU CẦU NGƯỜI SỬ DỤNG*Một số quy tắc sau:Đưa ra một định dạng chuẩn và áp dụng nó cho tất cả các yêu cầu.Bắt buộc sử dụng ngôn ngữ một cách thống nhấtĐánh dấu những phần quan trọng trong các yêu cầu.Tránh sử dụng những từ ngữ mang tính chuyên môn, kỹ thuật.III. YÊU CẦU NGƯỜI SỬ DỤNG*Tài liệu đặc tả yêu cầu là những yêu cầu chính thức về những gì cần phải thực hiện bởi đội phát triển hệ thống.Tài liệu này nên bao gồm cả các định nghĩa về yêu cầu của người sử dụng và đặc tả yêu cầu hệ thống.Tài liệu này không phải là tài liệu thiết kế hệ thống. IV. TÀI LIỆU ĐẶC TẢ YÊU CẦU*Cấu trúc chung của tài liệu yêu cầuChuẩn IEEE/ANSI 830-1984 đưa ra cấu trúc gồm 5 mục chính: Giới thiệu, mô tả chung, Các yêu cầu cụ thể, phụ lục, các chỉ số và chỉ dẫnNgoài ra còn có thể có thêm các chương hay các phụ lục với các tin:Kiến trúc chung cả hệ thống phần cứng Cơ sở dữ liệu Chú dẫnTài liệu yêu cầu cũng là 1 công cụ tham khảo cho toàn bộ hệ thốngIV. TÀI LIỆU ĐẶC TẢ YÊU CẦU*Heniger đưa ra sáu yêu cầu của 1 tài liệu YCPMChỉ mô tả các hoạt động của hệ thống từ bên ngoàiChỉ ra được ràng buộc của HT trong q/trình vận hànhDễ thay đổiPhục vụ như tài liệu tham khảo cho người bảo trì HTDự toán trước được vòng đời của hệ thốngMô tả được các đáp ứng đối với sự cố, thay đổi ngoài dự tínhIV. TÀI LIỆU ĐẶC TẢ YÊU CẦU*Dàn bài đặc tả yêu cầu phần mềmGiới thiệu	A. Tham khảo hệ thống	B. Mô tả chung	C. Các ràng buộc dự án phần mềmMô tả thông tin	A. Biểu diễn luồng thông tin	1. Luồng dữ liệu	2. Luồng điều kiển	B. Biểu diễn nội dung thông tin	C. Mô tả giao diện hệ thống	IV. TÀI LIỆU ĐẶC TẢ YÊU CẦU*III. Mô tả chức năng	A. Phân hoạch chức năng	B. Mô tả chức năng	1. Tường thuật về cách xử lý	2. Hạn chế/giới hạn	3. Yêu cầu hiệu năng	4. Ràng buộc thiết kế	5. Biểu đồ trợ giúp	C. Mô tả điều khiển :	1. Đặc tả điều khiển	2. Ràng buộc thiết kếIV. TÀI LIỆU ĐẶC TẢ YÊU CẦU*IV. Mô tả hành vi 	A. Trạng thái hệ thống	B. Sự kiện và hành độngV. Tiêu chuẩn hợp lệ	A. Giới hạn hiệu năng	B. Lớp các kiểm thử	C. Đáp ứng phần mềm trông đợi	D. Các xem xét đặc biệtVI. Sách tham khảoVII. Phụ lụcIV. TÀI LIỆU ĐẶC TẢ YÊU CẦU*Quy trình này biến đổi phụ thuộc vào miền ứng dụng, con người và tổ chức xây dựng yêu cầu.Tuy nhiên, những quy trình này vẫn có chung một số hoạt động sau: phát hiện yêu cầu, phân tích yêu cầu, đánh giá yêu cầu và quản lý yêu cầu.Thường sử dụng mô hình xoắn ốc để xác định các yêu cầu.V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Kết quả của hoạt động này là các tài liệu yêu cầu phần mềmGồm có 4 giai đoạn chínhNghiên cứu khả thi (Feasibility study)Phát hiện và phân tích yêu cầu (Requirements elicitation and analysis)Đặc tả yêu cầu (Requirement Specification)Thẩm định yêu cầu (Requirement Validation)V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Nghiên cứu khả thiCần đưa ra phương án p/triển và luận chứng sự khả thiThực hiện công việc này sẽ quyết định đưa ra 1 hệ thống đáp ứng được yêu cầu của khách hàng, có tính khả thi cao nhấtViệc thực hiện công việc này phải nhanh và rẻQuyết định có tiếp tục p/triển theo phương án đó khôngChỉ khi dự án khả thi được chấp nhận, quá trình triển khai mới được bắt đầuV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Nghiên cứu khả thiNên phân loại phương án: phương án thấp, phương án trung bình, phương án caoPhân tích khả thi thường tập trung vào các mặt:Khả thi về kinh tế: chi phí và hiệu quả, lợi ích cuốiKhả thi về kỹ thuật: khả năng đáp ứng của kỹ thuậtKhả thi về pháp lý: loại trừ sự vi phạm, xâm phạmKhả thi về hoạt động: vận hành trong môi trường cụ thểKhả thi về thời gian: thời gian hoàn thànhV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầuLà bước tiếp theo -> tiếp tục khảo sát yêu cầu của khách hàng và người sử dụng về miền ứng dụng -> Phân tích thành t/liệu xác định các yêu cầuChú ý cả những đối tượng khác nhau liên quan đến HT : các kỹ sư, người quản lý nghiệp vụ, chuyên gia miềnBao gồm cả việc phát triển thử nghiệm 1 hay nhiều mô hình hệ thống khác nhau. Làm bản mẫu ht có thể được thực hiện trong giai đoạn nàyV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Bước phát hiện(thu thập yêu cầu) :Mục đích :Khó khăn: Hiểu biết của khách hàngKhó khăn về tính ổn địnhV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Bước phát hiện(thu thập yêu cầu) :Các kỹ thuật sử dụng :Phỏng vấn : lựa chọn các stakeholder để phỏng vấnPhát phiếu điều traThu thập tài liệu : mẫu biểu, báo cáo thống kê, số liệuV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Bước phân tích yêu cầu :Mục đích : V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Bước phân tích yêu cầu :Các nguyên lý phân tích : Nguyên lý 1 : Miền dữ liệu	- Xác định các đối tượng dữ liệu	- Mô tả các thuộc tính dữ liệu	- Thiết lập quan hệ dữ liệuNguyên lý 2 : Miền chức năng:	- Xác định chức năng biến đổi dữ liệu	- Chỉ ra luồng dữ liệu trong hệ thống	- Biểu diễn chức năng, luồng dữ liệu, kho DLV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Nguyên lý 3 : Xác định các trạng thái :	- Chỉ ra các trạng thái khác nhau của hệ thống	- Đặc tả các hiện tượng làm hệ thống thay đổi trạng tháiNguyên lý 4 : Phân tách mô hình	- Lọc các đối tượng dữ liệu	- Tạo phân cấp chức năng	- Biểu diễn hành vi ở các mức chi tiết khác nhauNguyên lý 5: Sự thiết yếu :	- Chú trọng vấn đề thiết yếu	- Loại bỏ những vấn đề chi tiết	V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Bước phân tích yêu cầu :Hướng phân tích : Phân tích hướng cấu trúc	- Tập trung vào DL, quy trình biến đổi DL	- Sử dụng các biểu đồ	Phân tích hướng đối tượng:	- Tập trung vào đối tượng, tương tác giữa các đối tượng	- Sử dụng UML	V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Bước phân tích yêu cầu :Các mô hình phân tích V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦUAnalysis Model Scenario-basedElementUse case diagramFlow-orientedElementData Flow DiagramBehavioralElementState diagramClass-basedElementClass diagram*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Bước phân tích yêu cầu :Trong các mô hình trên thì mô hình luồng dữ liệu (DFD) là một trong những cách thông dụng nhất hiện nay để phân tích hệ thốngDFD biểu diễn các bước mà luồng dữ liệu phải trải qua trong hệ thống từ điểm đầu tới điểm cuối Các ký pháp sử dụng: : Thể hiện các chức năng : Thể hiện luồn dữ liệu : Kho dữ liệu : Tương tác hệ thống, vào/ra dữ liệuV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Bước phân tích yêu cầu :Ví dụ mô tả biểu thức toán học bằng DFDV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦUa + ((a+b)*(c+a*d))*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)Ví dụ đặc tả các chức năng của thư viện bằng DFDV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Phát hiện và phân tích yêu cầu (tiếp)V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU *Đặc tả yêu cầu (Requirement Specification)Mô tả chính xác và chi tiết yêu cầu của hệ thống để làm cơ sở cho giao kèo giữa khách hàng và người pt hệ thốngKhi viết tài liệu này, các sai sót trong xác định yêu cầu sẽ được phát hiện và sửa chữaV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*4. Thẩm định yêu cầuLà việc xem xét các đặc tả yêu cầu có mô tả chính xác những gì đặt ra trong hệ thống có thể thực hiện được không? Các thuộc tính cần thẩm định gồm: tính đúng đắn, nhất quán, đầy đủ, tính hiện thựcV. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*4. Thẩm định yêu cầuKỹ thuật thẩm định yêu cầu :Kiểm tra yêu cầuTạo mẫuTạo tình huống kiểm tra V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*V. QUY TRÌNH XÁC ĐỊNH YÊU CẦU*Tiếp cận yêu cầu định hướng cách nhìn (Viewpoint – Oriented Requirements Definition - VORD)Kỹ thuật phân tích yêu cầu dựa trên mô hìnhKỹ thuật phân tích hình thức hóaVI. KỸ THUẬT PHÂN TÍCH YÊU CẦU*1. Tiếp cận định hướng cách nhìnGhi nhận những cách nhìn khác nhau của những người liên quan và sử dụng nó vào tiến trình thực hiện yêu cầu và tổ chức các yêu cầuVI. KỸ THUẬT PHÂN TÍCH YÊU CẦU*1. Tiếp cận định hướng cách nhìn (tiếp)Phân loại khung nhìn :Khung nhìn tương tác : Khung nhìn gián tiếp :Khung nhìn miền :VI. KỸ THUẬT PHÂN TÍCH YÊU CẦU*2. Phân tích yêu cầu dựa trên mô hìnhĐược sử dụng rộng rãi để phân tích yêu cầuKỹ thuật này đi theo 2 hướng tiếp cậnTiếp cận định hướng chức năng (Hướng cấu trúc dựa trên luồng dữ liệu)Tiếp cận hướng đối tượngTập trung hướng vào mô tả nghiệp vụ của hệ thống thực kết quả thu được là mô hình nghiệp vụVI. KỸ THUẬT PHÂN TÍCH YÊU CẦU*2. Phân tích yêu cầu dựa trên mô hìnhMô hình nghiệp vụ theo PP này gồm:Mô hình ngữ cảnh: Mô tả hệ thống được xét trong môi trường của nóCác mô hình cấu trúc chức năng mô tả cấu trúc chức năng của hệ thốngMô tả chi tiết các chức năng: cho đến mức thấp nhấtMô tả các đối tượng dữ liệu: Theo hướng cấu trúc là bao gồm tất cả các hồ sơ và bản mẫu, theo HĐT gồm các ĐT và khái niệm của thế giới thựcMô tả các mối liên kết của dữ liệu và chức năng – chỉ cần thiết với cách tiếp cận hướng cấu trúcTừ điển giải thíchVI. KỸ THUẬT PHÂN TÍCH YÊU CẦU*2. Kỹ thuật phân tích hình thức hóaDựa trên việc sử dụng các khái niệm, ký pháp và mô hình toán học để phân tích và biểu diễn HTPhân tích sẽ không tách thành mô hình riêng Kết quả của việc phân tích và mô hình hóa cho ta ngay đặc tả của hệ thống.VI. KỸ THUẬT PHÂN TÍCH YÊU CẦU