Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiếng Việt Tiết 119: Lựa chọn trật tự từ trong câu (Luyện tập)

iÖt D- C©u ghÐpCét B1- C©u cã côm C-V nhá n»m trong côm C-V lín.2- C©u kh«ng cã côm C-V.3- C©u cã hai hoÆc nhiÒu côm C-V kh«ng bao chøa nhau.4- C©u cã mét côm C-V.Bµi 2: TrËt tù có ph¸p th«ng th­êng cña c©u ®¬n cã thµnh phÇn tr¹ng ng÷ lµ:A- Tr¹ng ng÷ - vÞ ng÷ - chñ ng÷.B- VÞ ng÷ - tr¹ng ng÷ - chñ ng÷.C- Chñ ng÷ - tr¹ng ng÷ - vÞ ng÷.D- Tr¹ng ng÷ - chñ ng÷ - vÞ ng÷.TiÕt 119(LuyÖn tËp)I. ÔN TẬP LÝ THUYẾT1.Có nhiều cách sắp xếp trật tự các từ trong một câu. Mỗi cách sắp xếp đem lại một hiệu quả riêng .2.Tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu:Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm (như thứ tự bậc quan trọng, thứ tự trước- sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói ...).Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm, của sự vật, hiện tượng.Liên kêt câu với những câu khác trong văn bản. Đảm bảo sự hài hòa ngữ âm của lời nói. Nèi c¸c c©u ë cét A víi c¸c hiÖu qu¶ diÔn ®¹t cña trËt tù t­¬ng øng ë cét B ?Cét A1. H¾t hiu lau x¸m, ®Ëm ®µ lßng son.2. Nhµ ai Pha Lu«ng m­a xa kh¬i.3. H¾n ho khÏ mét tiÕng, b­íc tõng b­íc dµi ra s©n.4. Trong tay ®ñ c¶ qu¶n bót, lä mùc, giÊy tr¾ng vµ giÊy thÊmCét Ba.ThÓ hiÖn thø tù tr­íc sau cña hµnh ®éngb. NhÊn m¹nh ®Æc ®iÓm cña sù vËt ®­îc nãi tíi trong c©u.c. ThÓ hiÖn thø bËc quan träng cña sù vËt ®­îc nãi ®Õn trong c©ud. T¹o nhÞp ®iÖu mÒm m¹i, uyÓn chuyÓn cho c©u nãi.II. LUYỆN TẬP1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào? a. Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi được cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.Đầu tiên là giải thích cho quần chúng hiểu.Sau đó là tuyên truyền cho quần chúng hưởng ứng.Tổ chức cho quần chúng làm.Lãnh đạo để quần chúng làm đúng.Kết quả: làm cho tinh thần yêu nước của quần chúng được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. Các hoạt động được liệt kê theo thứ tự trước sau trong công tác vận động quần chúng phát huy lòng yêu nước.1. Bài tập 1: Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào? b. Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hóa vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa. (Nguyªn Hång, Nh÷ng ngµy th¬ Êu) Trật tự từ thể hiện thứ bậc việc chính, việc phụ:Việc chính: việc thường xuyên diễn ra hàng ngày của mẹ là bán bóng đèn.Còn việc bán vàng hương chỉ là việc làm thêm trong những phiên chợ chính.? ý nghÜa cña viÖc s¾p xÕp c¸c côm tõ in ®Ëm trong c©u v¨n sau lµ g× ?A Sö thay ¸o míi, kho¸c thªm hai vßng b¹c vµo cæ råi bÞt c¸i kh¨n tr¾ng lªn ®Çu. (Vî chång A Phñ – T« Hoµi)a. Gãp phÇn thÓ hiÖn tÝnh c¸ch nh©n vËt.b. ThÓ hiÖn tr×nh tù quan s¸t cña ng­êi nãi.c. ThÓ hiÖn tr×nh tù tr­íc sau cña ho¹t ®éng.d. NhÊn m¹nh sù cÇu kú trong trang phôc cña nh©n vËt. 2. Bµi tËp 2: V× sao c¸c côm tõ in ®Ëm d­íi ®©y ®­îc ®Æt ë ®Çu c©u? a. Cïng l¾m nã cã gië quÎ, h¾n còng chØ ®Õn ®i ë tï. ë tï th× h¾n coi lµ th­êng. (Nam Cao, ChÝ PhÌo) Côm tõ “ ë tï” ë ®Çu c©u 2 lÆp l¹i côm tõ “ë tï” trong cuèi c©u tr­íc ®ã ®Ó t¹o liªn kÕt c©u, nhÊn m¹nh sù coi th­êng viÖc ®i ë tï cña ChÝ PhÌod) Mét thêi ®¹i võa ch½n m­êi n¨m. th¬ míi ®· tranh ®Êu g¾t gao víi th¬ cò, mét bªn giµnh quyÒn sèng, mét bªn gi÷ quyÒn sèng. Cuéc tranh ®Êu kÐo dµi cho ®Õn ngµy th¬ míi toµn th¾ng. c còng cã c«ng nh÷ng ng­êi t¶ xung h÷u ®ét n¬i chiÕn tr­êng, nh­ng tr­íc hÕt lµ c«ng nh÷ng nhµ th¬ míi. (Hoµi Thanh – Hoµi Ch©n, Mét thêi ®¹i trong thi ca)Trong m­êi n¨m Êy, Trong sù th¾ng lîi Êy,  Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u tr­íc cho chÆt chÏ h¬n.- VÝ dô:(1) Mua mÊy xu chÌ t­¬i víi mÊy qu¶ cau. (2) Ng­êi ta ®Õn còng ph¶i cã b¸t n­íc, miÕng trÇu t­¬m tÊt chø ? Cã nªn thay ®æi trËt tù cña côm tõ in ®Ëm trong c©u (2) kh«ng ? V× sao ? Kh«ng nªn thay ®æi trËt tù côm tõ in ®Ëm trong c©u (2) NÕu thay ®æi trËt tù cña chóng sÏ lµm mÊt ®i sù liªn kÕt thø tù sù vËt gi÷a c©u (2) víi c©u (1): “MÊy xu chÌ t­¬i” rồi mới đến “mÊy qu¶ cau”NhËn xÐt vÒ ý nghÜa cña c¸c c©u v¨n khi cã sù thay ®æi trËt tù tõ ng÷ ?( H·y chó ý vµo nh÷ng tõ ng÷ ®­îc in ®Ëm)1. a, ThÇy gi¸o gi¶ng bµi hai giê.b, Hai giê thÇy gi¸o gi¶ng bµi.2. a, B¹n ¨n Ýt nh­ thÕ lµ kh«ng ®­îc.b, B¹n Ýt ¨n nh­ thÕ lµ kh«ng ®­îc.1. a, “Hai giê” lµ bæ ng÷ cho ®éng tõ “gi¶ng” => ChØ sè l­îngb, “Hai giê” lµ tr¹ng ng÷ cña c©u => ChØ thêi gian.2. a,“¡n Ýt” => ChØ sè l­îng ¨n ch­a ®ñ ®¶m b¶o cho søc khoÎb, “Ýt ¨n” => ChØ sù l­êi ¨n, ng¹i ¨n, ¨n kh«ng ®ñ sè b÷a trong ngµy.* Lom khom d­íi nói vµi chó L¸c ®¸c bªn s«ng mÊy nhµ. §¶o VN lªn tr­íc CN trong c¸c c©u.VNCNCNVN NhÊn m¹nh vµo d¸ng vÎ nhá bÐ cña con ng­êi vµ sù ph©n bè th­a thít cña cuéc sèng sinh ho¹t ë §Ìo Ngang. Lµm næi bËt c¶nh nói ®Ìo hoang s¬, tiªu ®iÒu.tiÒu chî  §¶o DT chØ sù vËt lªn ®Çu côm DT. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ diÔn ®¹t cña trËt tù tõ trong c¸c c©u d­íi ®©y ?* Nhí n­íc ®au lßng con quèc quèc Th­¬ng nhµ mái miÖng c¸i gia gia. §¶o VN lªn tr­íc CN.VNCNCNVN NhÊn m¹nh t©m tr¹ng buån v× nhí n­íc th­¬ng nhµ cña thi sÜ gi÷a n¬i ®Êt kh¸ch quª ng­êi.Hai c©u thùcHai c©u luËn* Lom khom d­íi nói tiÒu vµi chó L¸c ®¸c bªn s«ng chî mÊy nhµ. Nhí n­íc ®au lßng con quèc quèc Th­¬ng nhµ mái miÖng c¸i gia gia. §¶o VN lªn tr­íc CN trong c¸c c©u. §¶o DT chØ sù vËt lªn ®Çu côm DT. NhÊn m¹nh vµo d¸ng vÎ nhỏ bé của con ng­êi vµ sù ph©n bè th­a thít cña cuéc sèng sinh ho¹t ë §Ìo Ngang. Lµm næi bËt c¶nh nói ®Ìo hoang s¬, tiªu ®iÒu. §¶o VN lªn tr­íc CN. NhÊn m¹nh t©m tr¹ng buån v× nhí n­íc th­¬ng nhµ cña thi sÜ gi÷a n¬i ®Êt kh¸ch quª ng­êi. T¹o cho c©u th¬ sù hµi hßa vÒ mÆt ng÷ ©m.C¸c c©u (a) vµ (b) sau ®©y cã g× kh¸c nhau? Chän c©u thÝch hîp ®iÒn vµo chç trèng trong ®o¹n v¨n bªn d­íi.a, T«i thÊy mét anh Bä Ngùa trÞnh träng tiÕn vµo Bçng mÊy chó Ch©u ChÊu Ma ®ang nh¶y nhãt khoe tµi quanh c¸c nµng Cµo Cµo, véi nÐ gi¹t vÒ mét bªn. Råi trong cöa hang chît im tiÕng ån µo Ng­êi ngîm anh Bä Ngùa nµy còng b×nh th­êng th«i, nh­ng ch­a hiÓu sao anh lµm ra lèi quan d¹ng ®Õn thÕ, anh ®i cø ch©n nhÊc tõng b­íc cao ngang ®Çu gèi kiÓu b­íc ch©n ngçng, c¸ch thøc rÊt ta ®©y kÎ giê vµ h¸ch dÞch (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu l­u ký)b, T«i thÊy trÞnh träng tiÕn vµo mét anh Bä Ngùa..................... Bçng mÊy chó Ch©u ChÊu Ma ®ang nh¶y nhãt khoe tµi quanh c¸c nµng Cµo Cµo, véi nÐ gi¹t vÒ mét bªn. Råi trong cöa hang chît im tiÕng ån µo . . Ng­êi ngîm anh Bä Ngùa nµy còng b×nh th­êng th«i, nh­ng ch­a hiÓu sao anh lµm ra lèi quan d¹ng ®Õn thÕ, anh ®i cø ch©n nhÊc tõng b­íc cao ngang ®Çu gèi kiÓu b­íc ch©n ngçng, c¸ch thøc rÊt ta ®©y kÎ giê vµ h¸ch dÞch (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu l­u ký).....................T«i thÊy trÞnh träng tiÕn vµo mét anh Bä Ngùa C©u (a): côm C-V “mét anh Bä Ngùa trÞnh träng tiÕn vµo” cã CN ®øng tr­íc nh»m nªu tªn nh©n vËt vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt. C©u (b): côm C-V®· ®¶o VN lªn tr­íc CN nh»m nhÊn m¹nh sù “lµm bé lµm tÞch” cña nh©n vËt. C¨n cø vµo v¨n c¶nh chän c©u (b) lµ hîp lý.Th¶o luËn nhãm: Bµi tËp 5/sgk (3phút)5. LiÖt kª c¸c kh¶ n¨ng s¾p xÕp trËt tù tõ trong bé phËn c©u in ®Ëm. §èi chiÕu ®o¹n kÕt víi dµn ý cña bµi v¨n vµ cho biÕt v× sao t¸c gi¶ lùa chän trËt tù tõ nh­ ë ®©y: C©y tre ViÖt Nam! C©y tre xanh, nhòn nhÆn, ngay th¼ng, thñy chung, can ®¶m. C©y tre mang nh÷ng ®øc tÝnh cña ng­êi hiÒn lµ t­îng tr­ng cao quý cña d©n téc ViÖt Nam.	C¸c kh¶ n¨ng s¾p xÕp trËt tù tõ:- C©y tre nhòn nhÆn, xanh, thñy chung, ngay th¼ng, can ®¶m. - C©y tre can ®¶m, thñy chung, xanh, nhòn nhÆn, ngay th¼ng.C©y tre ngay th¼ng, nhòn nhÆn, xanh, can ®¶m, thñy chung.......Dµn ý miªu t¶ c©y tre cña ThÐp Míi:- Tre mäc xanh tèt.- D¸ng tre v­¬n méc m¹c, mµu tre t­¬i nhòn nhÆn.- MÇm tre mäc th¼ng.- Tre g¾n bã víi con ng­êi ViÖt Nam trong lao ®éng, chiÕn ®Êu...- Tre mäc xanh tèt.- D¸ng tre v­¬n méc m¹c, mµu tre t­¬i nhòn nhÆn.- MÇm tre mäc th¼ng.Tre g¾n bã víi con ng­êi ViÖt Nam trong lao ®éng, chiÕn ®Êu... V× sao t¸c gi¶ Lùa chän trËt tù tõ nh­ trªn? C©y tre xanh, nhòn nhÆn, ngay th¼ng, thñy chung, can ®¶m. §èi chiÕu dµn ý miªu t¶ c©y tre vµ ®o¹n kÕt C¸ch s¾p xÕp cña t¸c gi¶ lµ hîp lý v× ®óc kÕt ®­îc nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng quý cña c©y tre theo tr×nh tù miªu t¶ trong bµi v¨n. - xanh: mµu s¾c, ®Æc ®iÓm vÒ h×nh thøc dÔ nh×n thÊy. - nhòn nhÆn: tÝnh khiªm tèn ph¶i cã thêi gian t×m hiÓu míi biÕt ®­îc. - ngay th¼ng: phÈm chÊt tèt ®Ñp còng ph¶i cã thêi gian t×m hiÓu. - thuû chung, can ®¶m: phÈm chÊt tèt ®Ñp ph¶i qua thö th¸ch míi biÕt ®­îc. Hîp lý nhÊt - §óc kÕt ®­îc nh÷ng phÈm chÊt cña tre. T×nh huèng: Nam vµ B¾c cïng tham gia mét tiÕt môc v¨n nghÖ chµo mõng ngµy 20-11. GÇn ®Õn giê biÓu diÔn mµ ch­a thÊy B¾c ®©u. Em lùa chän c©u nµo ®Ó hoµn thµnh t×nh huèng trªn?a. Nam hít h¶i ch¹y ®i t×m B¾c, bçng Nam gÆp S¬n, S¬n hái ®Çu ®u«i c©u chuyÖn råi c¶ hai cïng ®i t×m B¾c.b. Nam hít h¶i ch¹y ®i t×m B¾c, S¬n hái ®Çu ®u«i c©u chuyÖn, råi c¶ hai cïng ®i t×m B¾c, bçng Nam gÆp S¬n Chän c©u (a) lµ hîp lý v× nã thÓ hiÖn thø tù tr­íc sau cña diÔn biÕn sù viÖc.ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n vÒ mét trong nh÷ng ®Ò tµi sau:a. Lîi Ých cña ®i bé ®èi víi søc khoÎ.b. Lîi Ých cña ®i bé ®èi víi viÖc më réng hiÓu biÕt thùc tÕ. Gi¶i thÝch c¸ch s¾p xÕp trËt tù tõ ë mét c©u trong ®o¹n v¨n ®· viÕt?Yªu cÇu:§o¹n v¨n tõ 5 – 7 c©u.C¸ch diÔn ®¹t: diÔn dÞch (quy n¹p).TriÓn khai ®Ò tµi.Sö dông mét c©u s¾p xÕp trËt tõ tõ mang hiÖu qu¶ diÔn ®¹t (liªn kÕt c©u, nhÊn m¹nh h×nh ¶nh, thÓ hiÖn thø tù s¾p xÕp c¸c sù viÖc )- ThÓ hiÖn thø tù nhÊt ®Þnh cña sù vËt, hiÖn t­îng, ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm (nh­ thø bËc quan träng cña sù vËt, thø tù tr­íc sau cña ho¹t ®éng, tr×nh tù quan s¸t cña ng­êi nãi)- NhÊn m¹nh h×nh ¶nh, ®Æc ®iÓm cña sù vËt, hiÖn t­îng.- Liªn kÕt c©u víi nh÷ng c©u kh¸c trong v¨n b¶n.- §¶m b¶o sù hµi hoµ vÒ ng÷ ©m.KÕt luËn : Lùa chän trËt tù tõ trong c©u	Chóc c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em m¹nh khoÎ !