Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Tiết 122: Tìm hiểu các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận - Nguyễn Thị Kim Chi

Môn: Ngữ Văn 8 GV: Nguyễn Thị Kim ChiChào mừng các thầy, cô đến dự thao giảngKiểm tra bài cũ 1) Trong văn nghị luận, cần có yếu tố biểu cảm hay không? Vì sao? 2) Làm thế nào để phát huy hết tác dụng của yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận?3) Trong phần I – Chiến tranh và “người bản xứ” (ở văn bản Thuế máu) tác giả đã sử dụng những biện pháp gì để biểu cảm? Tác dụng biểu cảm đó là gì? Ngày 18/3/09Tiết 122 – Tập làm văn1/ Tìm hiểu các đoạn trích: SGK/ 113115TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ  TRONG VĂN NGHỊ LUẬNI- Yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận:II- Luyện tập Chỉ ra các yếu tố tự sự có trong đoạn trích và cho biết những yếu tố tự sự đó kể lại việc gì. Sau nữa, việc săn bắt thứ “vật liệu biết nói” đó, mà lúc bấy giờ người ta gọi là “chế độ lính tình nguyện”(danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn. Đây! Chế độ lính tình nguyện được tiến hành như thế này: Vị “chúa tỉnh” – mỗi viên công sứ ở Đông Dương quả là một vị “chúa tỉnh” – ra lệnh cho bọn quan lại dưới quyền, trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số người nhất định. Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở [] thì các ông tướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền. Thoạt tiên, chúng tóm những người khỏe mạnh, nghèo khổ, những người này thì chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu được. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đường: “đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra”. (Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu) Đoạn trích a trang 113,114 - SGK Vị “chúa tỉnh” – mỗi viên công sứ ở Đông Dương quả là một vị “chúa tỉnh” – ra lệnh cho bọn quan lại dưới quyền, trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số người nhất định. Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở [] thì các ông tướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền. Thoạt tiên, chúng tóm những người khỏe mạnh, nghèo khổ, những người này thì chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu được. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đường: “đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra”. (Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu) Đoạn trích a trang 113,114 - SGK Sau nữa, việc săn bắt thứ “vật liệu biết nói” đó, mà lúc bấy giờ người ta gọi là “chế độ lính tình nguyện”(danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn. Đây! Chế độ lính tình nguyện được tiến hành như thế này:Đoạn trích này có thuộc kiểu văn bản tự sự không? Vì sao? Giả sử không có những chi tiết kể lại kiểu bắt lính kì quặc và tàn ác này thì nhận định của tác giả sẽ như thế nào? Chỉ ra yếu tố miêu tả trong đoạn trích. Đoạn trích b trang 114 - SGK Ấy thế mà trong một bản bố cáo với những người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính sẽ còn sống sót và truy tặng những người sẽ hi sinh “cho Tổ quốc”, đã trịnh trọng tuyên bố rằng: “Các bạn đã tấp nập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để người thì hiến xương máu của mình như lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình như lính thợ”. Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lại có cảnh, tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trước khi xuống tàu, bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh gác, lưỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hòa và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại”? (Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu) Đoạn trích b trang 114 - SGK Ấy thế mà trong một bản bố cáo với những người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính sẽ còn sống sót và truy tặng những người sẽ hi sinh “cho Tổ quốc”, đã trịnh trọng tuyên bố rằng: “Các bạn đã tấp nập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để người thì hiến xương máu của mình như lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình như lính thợ”. Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lại có cảnh, Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hòa và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại”? (Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu) tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trước khi xuống tàu, bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh gác, lưỡi lê tuốt trần, đạn lên nòng sẵn? Tác giả miêu tả những hình ảnh này nhằm làm rõ điều gì?Qua việc tìm hiểu các đoạn trích a,b vừa rồi, em có nhận xét gì về vai trò của các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn nghị luận?Đọc văn bản của Cao Huy Đỉnh ở trang 115-SGK.Tìm những yếu tố tự sự có trong văn bản. “Còn nàng Han là một cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên đi đánh giặc ngoại xâm. Quân nàng liên kết với người Kinh, theo cờ lệnh bằng chăn dệt ngũ sắc của nàng mà đánh tan được giặc. Mường bản đang vui thắng trận thì nàng hóa thành tiên lên trời, sau khi tắm ở sông Nậm Bờ, để lại trên bờ thanh gươm nàng đã dùng giết giặc. Từ đấy, hằng năm đến ngày nàng lên trời, dân bản mường lại mở hội rước cờ nàng Han, vui chơi rồi kéo ra sông Nậm Bờ tắm. Và trên dãy núi Pu-keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng, gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của người Kinh” Kể chuyện Nàng Han của dân tộc Thái. Các yếu tố tự sự và miêu tả này có tác dụng gì? “Mẹ chàng Trăng đã nằm mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng. Sợ tù trưởng phạt vạ, mẹ chàng bỏ chàng trên rừng, phó mặc cho trời đất. Suốt ngày chàng không nói , không cười, chỉ thích chơi khiên đao. Sau đó, chàng cưỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng biến vào mặt trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pông-gơ-nhi những vầng sáng bạc.” Kể chuyện Chàng Trăng của dân tộc Mơ-nông.Tác giả có kể lại đầy đủ và cặn kẽ toàn bộ hai truyện này không? Tại sao?Vậy, em thấy ta cần chú ý những gì khi đưa các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài văn nghị luận? Tóm lại, các yếu tố tự sự và miêu tả có vai trò như thế nào trong văn nghị luận? Và đưa các yếu tố này vào bài nghị luận ta cần chú ý những gì?  Bài văn nghị luận thường vẫn cần phải có các yếu tố tự sự và miêu tả. Hai yếu tố này giúp cho việc trình bày luận cứ trong bài văn được rõ ràng, cụ thể, sinh động hơn, và do đó, có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn.  Các yếu tố tự sự và miêu tả được dùng làm luận cứ phải phục vụ cho việc làm rõ luận điểm và không phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài văn.Ghi nhớ: (SGK/116)II- Luyện tập:BT1/116-SGKChỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn nghị luận và cho biết tác dụng.- Yếu tố tự sự: “Đêm trước rằm  nhà giam”- Yếu tố miêu tả: “Trời xứ Bắc  và sáng”, “Bỗng đêm nay  rất đẹp” Tác dụng: Giúp người đọc hình dung được hoàn cảnh sáng tác của bài thơ và hình dung được khung cảnh đêm trăng để từ đó hiểu rõ hơn tâm tư, cảm xúc của người làm thơ.II- Luyện tập:BT2/116-SGKNếu viết bài tập làm văn theo đề bài “Nêu ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen” thì em có cần vận dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài làm không? Vì sao?CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Trả lời Đ(đúng), S(sai) cho các đáp án. Cần vận dụng yếu tố tự sự và miêu tả vào bài viết theo đề bài “Nêu ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen” để:a. Giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của hoa sen là chính.b. Giúp người đọc cảm nhận được cái hay trong cách miêu tả hoa sen của bài ca dao tốt hơn.c. Giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về nội dung ca ngợi phẩm chất con người Việt Nam của bài ca dao.d. Giúp người đọc hiểu về môi trường sống của loài sen rõ hơn.ĐĐSS 1. Bài vừa học: - Học ghi nhớ SGK/116. - Viết bài TLV theo đề của BT2. 2. Bài sắp học: “Ông Giuốc-đanh mặc lễ phục” -Trả lời các câu hỏi 1,2,3,4/121-SGK. Hướng dẫn tự học: Chúc các em học sinhChăm ngoan học giỏiĐẠT NHIỀU ĐIỂM 10