Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 102: Hội thoại

Kiểm tra bài cũ:Cho đoạn sau: giờ ra chơi Nam đang loay hoay buộc lại giày ,vô tình Tuấn giẫm vào chân Nam. Quá đau, Nam gắt lên: - Cậu không có mắt à ?Tuấn bối rối: -Tớ xin lỗi ,tớ đang mải suy nghĩ nên không để ý.1. Em hãy cho biết câu nói của Nam thuộc kiểu hành động nói nào dưới đây? A. Hành động hỏi. B. Hành động đe doạ. C. Hành động bộc lộ cảm xúc. D. Hành động điều khiển.2.Nam thực hiện hành động nói trực tiếp hay gián tiếp? Đáp án 1-C 2.Nam thực hiện hành động nói gián tiếp. Tiết 102: hội thoại Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:-Hồng!Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?[]Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia,tôi cúi đầu không đáp.Vì tôi biết rõ,nhắc đến mẹ tôi,cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi,một người đàn bàđã bị cái tội là goá chồng,nợ nần cùng túng quá ,phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực.Nhưng đời nào tình thương yêu và kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.[]Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:-Không !Cháu không muốn vào.Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.Cô tôi hỏi luôn giọng vẫn ngọt:-Sao lại không vào?Mợ mày phát tài lắm,có như dạo trước đâu!Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi.Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất :lòng tôi càng thắt lại,khoé mắt tôi đã cay cay.Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:-Mày dại quá ,cứ vào đi,tao chạy cho tiền tàu.Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.[]Tôi cười dài trong tiếng khóc,hỏi cô tôi:i.Vai xã hội trong hội thoại1. Ví dụ Tiết 102: hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại 1. ví dụ: Sao cô biết mợ con có con?Cô tôi vẫn tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe.Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán.Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.[]Cô tôi chưa rứt câu ,cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng.giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh ,đầu mẩu gỗ ,tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn ,mà nhai ,mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi .Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai,nhìn vào mặt tôi ,nghiêm nghị:Vậy mày hỏi cô Thông-tên người đàn bà họ nội xa kia-chỗ ở của mợ mày,rồi đánh giấy cho mợ mày,bảo dù sao cũng phải về .Trước sau cũng một lần xấu,chả nhẽ bán xới mãi được sao?Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi ,cô tôi chập chừng nói tiếp:Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày ,mợ mài về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày,và cũng còn phải có họ ,có hàng,người ta hỏi đến chứ? (Nguyên Hồng, “Những ngày thơ ấu”)Tiết 102: hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại 1. ví dụ:-Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại với người khác trong cuộc thoại.-Quan hệ về vai xã hội:+Quan hệ trên- dưới hay ngang hàng(theo tuổi tác,thứ bậc trong gia đìnhvà xã hội)+Quan hệ thân –sơ(theo mức độ quen biết) *Lưu ý:Khi tham gia hội thoại cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.Các nhân vật tham gia vào cuộc thoại: - Bà cô và Bé Hồng.- Vai trên là bà cô vai đưới là bé Hồng.-Quan hệ :trên dưới theo thứ bậc trong gia đình. -Cách đối xử của bà cô không phù hợp với quan hệ ruột thịt,vừa không thể hiện thái độ đúng mực của người trên với người dưới.-Thái độ và lời nói của bé Hồng cho thấy Hồng là người thực hiện đúng vai hội thoại. I. Vai xã hội trong hội thoại 1. ví dụ:2.Ghi nhớVai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với những người khác trong cuộc thoại.Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:+Quan hệ trên –dưới hay ngang hàng(theo tuổi tác,thứ bậc trong gia đình và xã hội)+Quan hệ thân-sơ(theo mức độ quen biết thân tình)*Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng nhiều chiều.Khi tham gia hội thoại,mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.Tiết 102: hội thoại Bài tập nhanhXác định quan hệ vai xã hội của các nhân vật trong đoạn trích sau: Chị Dậu xám mặt,vội vàng đặt con xuống đất,chạy đến đỡ tay hắn:-Cháu van ông,nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc,ông tha cho!-Tha này!Tha này!Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi lại sấn đến để trói anh Dậu.Hình như tức quá không thể chịu được,chị Dậu liều mạng cự lại:-Chồng tôi đau ốm các ông không được phép hành hạ!Cai lệ tát vào mặt chị một cái đánh bốp,rồi hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu.Chị Dậu nghiến hai hàm răng:-Mày trói chồng bà đi ,bà cho mày xem! Tiết 102: hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại 1. ví dụ:2.Ghi nhớ Bài tập nhanhXác định quan hệ vai xã hội của các nhân vật trong đoạn trích sau: Chị Dậu xám mặt,vội vàng đặt con xuống đất,chạy đến đỡ tay hắn:-Cháu van ông,nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc,ông tha cho!-Tha này!Tha này!Vừa nói hắn vừa bịch luôn vào ngực chị Dậu mấy bịch rồi lại sấn đến để trói anh Dậu.Hình như tức quá không thể chịu được,chị Dậu liều mạng cự lại:-Chồng tôi đau ốm các ông không được phép hành hạ!Cai lệ tát vào mặt chị một cái đánh bốp,rồi hắn cứ nhảy vào cạnh anh Dậu.Chị Dậu nghiến hai hàm răng:-Mày trói chồng bà đi ,bà cho mày xem! Đây là đoạn đối thoại giữa chị Dậu với cai lệ. Chị Dậu là vai dưới còn cai lệ là vai trên.Chị Dậu xưng hô với cai lệ:+lúc đầu xưng:cháu-ông (vai dưới với vai trên)thể hiện sự kính trọng.+rồi xưng:tôi-ông (ngang vai)+cuối cùng xưng là:bà -mày (vai trên với vai dưới)thể hiện sự coi thường khinh bỉ.Đáp ánTiết 102: hội thoạiI. Vai xã hội trong hội thoại 1. ví dụ:2.Ghi nhớ II. Luyện tập Bài tập1 Hãy tìm những chi tiết trong bài “Hịch tướng sĩ”thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn với binh sĩ dưới quyền.Một số chi tiết: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo,thấy nước nhục mà không biết thẹn.Làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức;nghe nhạc thái thường để đãi yến nguỵ sứ mà không biết căm.Nếu có giặc Mông Thát tràn sangLúc bấy giờ ,ta cùng các ngươi sẽ bị bắt,dau xót biết chừng nào Nay ta bảo thật các ngươiHuấn luyện quân sĩ ,tập dượt cung tên,Nay ta chọn binh pháp các nhà hợp làm một quyển gọi là “Binh thư yếu lược”.Nếu các ngươi chuyên tập sách này ,theo lời dạy bảo của ta ,thì mới phải đạo thần chủ;nhược bằng khinh bỏ sách này ,trái lời dạy bảo của ta ,tức là kẻ nghịch thù.Tiết 102: hội thoạiI.Vai xã hội trong hội thoạiII.Luyện tập Bài tập 1:Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi. Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão,ôn tồn bảo: - Chẳng kiếp gì sung sướng thật ,nhưng có cái này là sung sướng :bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi,tôi đi luộc mấy củ khoai lang,nấu một ấm nước chè,rồi hút thuốc làoThế là sung sướng. - Vâng !Ông giáo dạy phải!Đối với chúng mình thì thế là sung sướng. Lão nói xong lại cười đưa đà.Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo: - Thế là được ,chứ gì?Vậy cụ ngồi xuống đây ,tôi đi luộc khoai,nấu nước. - Nói đùa thế,chứ ông giáo để cho khi khác. (Nam Cao “Lão Hạc”)Bài tập 2:a.Hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc thoại trên. Đáp án:Xét về địa vị xã hội:ông giáo có địa vị cao hơn lão Hạc.Nhưng xét về tuổi tác thì lão Hạc có vị trí cao hơn. Thảo luận nhómTìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của nhân vật ông giáo với lão Hạc. Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo?Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc? Thảo luận nhómTìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng ,vừa thân tình của nhân vật ông giáo với lão Hạc. Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo?Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc?Tiết 102: hội thoạiI.Vai xã hội trong hội thoạiII.Luyện tập Bài tập 1: Bài tập 2: - Những chi tiết cho thấy thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo với lão Hạc:Ông giáo nói với lão Hạc bằng lời lẽ ôn tồn,thân mật nắm lấy vai lão,mời lão hút thuốc,uống nước ,ăn khoai.Trong lời lẽ ông giáo gọi lão Hạc là “cụ” xưng hô gộp “ông con mình”thể hiện sự kính trọng. -Những chi tiết nói lên thái độ quý trọng và thân tình của lão Hạc và ông giáo:Lão gọi người đối thoại mình là “ông giáo” dùng từ “dạy” thay từ “nói”,xưng hô gộp “chúng mình” cách nói xuề xoà “nói đùa thế” thể hiện sự thân tình.Tuy nhiên ta vẫn thấy có những chi tiết cho thấy lão Hạc không vui: “cười đưa đà,cười gượng” thoái thác không muốn ở lai ăn khoai ,uống nước với ông giáo.Đáp ánI.Vai xã hội trong hội thoạiII.Luyện tập Bài tập 1:Tiết 102: hội thoạiBài tập 2:Bài tập 3: hãy thuật lai một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc,đã chứng kiến hoặc tham gia.Phân tích vai xã hội cuỏa những người tham gia cuộc thoại ,cách đối xử của họ với nhau thể hiện qua lời thoại và qua những cử chỉ ,thái độ kèm theo lời. CủNG Cố KIếN THứC BàI HọC-nắm được thế nào là vai xã hội trong hội thoại.-Nắm được các quan hệ về vai xã hội trong hội thoại.-Biết xác định vai giao tiếp của mình trong cuộc thoại để chọn cách nói cho phù hợp.