Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 31: Tập tính ở động vật (Chuẩn kĩ năng)

TẬP TÍNH CỦA ĐỘNG VẬT 
Mục tiêu 
Sau khi học xong bài này học sinh cần phải : 
Nêu được định nghĩa tập tính . 
Phân biệt được tập tính bẩm sinh với tập tính học được . 
Nêu được cơ sở thần kinh của tập tính . 
MỘT SỐ PHIM VỀ TẬP TÍNH( 12 phút ) 
I/ Tập tính là gì ? 
Qua các đoạn phim trên hãy cho biết tập tính là gì ? 
Tập tính là chuỗi phản ứng của động vật trả lời kích thích từ môi trường , nhờ đó động vật thích nghi với môi trường sống và tồn tại . 
1. Tập tính bẩm sinh : 
Nhện giăng tơ , cá hồi ngược dòng sông để đẻ trứng , kiến sống thành bầy đàn , bản năng săn mồi của sư tử , báo , linh cẩu  
Tập tính bẩm sinh là loại tập tính sinh ra đã có , được di truyền từ bố mẹ , đặc trưng cho loài . 
Lớp chia làm 4 nhóm thảo luận : 
Trong các đoạn phim , tập tính nào là tập tính bẩm sinh ? Tập tính nào là tập tính học được?(5 phút ) 
II/ PHÂN LOẠI TẬP TÍNH 
II/ PHÂN LOẠI TẬP TÍNH 
2. Tập tính học được : 
Gấu bắt cá , sư tử , báo bắt mồi  
Tập tính học được là loại tập tính được hình thành trong đời sống của cá thể , thông qua học tập và rút kinh nghiệm . 
Hãy cho biết tập tính nào dưới đây là tập tính bẩm sinh , tập tính học được ? 
1. Đến thời kì sinh sản , tò vò cái đào một cái hố trên mặt đất để làm tổ rồi bay đi bắt một con sâu bướm , đốt cho sâu bị tê liệt , rồi bỏ vào tổ . Tiếp đó tò vò cái đẻ trứng vào tổ và bịt tổ lại , sau một thời gian , tò vò con nở từ trứng ra và ăn con sâu . Các tò vò cái con lớn lên lặp lại trình tự đào hố và đẻ trứng như tò vò mẹ ( dù không nhìn thấy các tò vò cái khác làm tổ và sinh đẻ ) 
2. Chuồn chuồn bay thấp thì mưa , bay cao thì nắng , bay vừa thì râm(ca dao ) 
3. khi nhìn thấy đèn giao thông chuyển sang màu đỏ , những người qua đường dừng lại . 
Tập tính : 1,2 bẩm sinh , tập tính 3 là học được . 
Các tập tính của động vật có được dựa trên cơ sở nào ? 
III/ CƠ SỞ THẦN KINH CỦA TẬP TÍNH 
Phản xạ không điều kiện là chuỗi phản xạ mà trình tự của chúng trong hệ thần kinh đã được gen qui định sẵn từ khi sinh ra , nghĩa là khi có kích thích là các động tác xảy ra liên tục theo một trình tự nhất định . 
Phản xạ có điều kiện là chuỗi phản xạ mà trình tự của chúng trong hệ thần kinh có được phải thông qua học tập . 
Thế nào là phản xạ có điều kiện ? Phản xạ không điều kiện ?( 5 phút ) 
Vậy , cơ sở của tập tính là các phản xạ . Các phản xạ thực hiện qua cung phản xạ . 
Kích thích ngoài 
Hoặc trong 
Cơ quan thụ cảm 
Hệ thần kinh 
Cơ quan thực hiện 
Hành động 
SƠ ĐỒ CƠ SỞ THẦN KINH CỦA TẬP TÍNH 
III/ CƠ SỞ THẦN KINH CỦA TẬP TÍNH 
MỘT CUNG PHẢN XẠ THÌ CÓ NHỮNG THÀNH PHẦN NÀO THAM GIA?( 3 phút ) 
Một cung phản xạ bao gồm các thành phần tham gia là : 
Cơ quan thụ cảm . 
Hệ thần kinh ( sợi cảm gíac , tủy sống , sợi vận động ). 
Cơ quan thực hiện . 
Dựa vào mức độ tiến hóa của hệ thần kinh và tuổi thọ của động vật , hãy trả lời các câu hỏi sau : 
1. Ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới và hệ thần kinh dạng chuỗi hạch , các tập tính của chúng hầu hết là tập tính bẩm sinh , tại sao ? 
2. Tại sao người và động vật có hệ thần kinh phát triển có rất nhiều tập tính học được ? 
III/ CƠ SỞ THẦN KINH CỦA TẬP TÍNH 
1. Hệ thần kinh đơn giản , số lượng tế bào thần kinh không nhiều nên khả năng học tập rất thấp , việc học tập và rút kinh nghiệm rất khó khăn . Hơn nữa , tuổi thọ thường ngắn nên không có nhiều thời gian cho việc học tập . 
2. Người và những động vật có hệ thần kinh phát triển thuận lợi cho việc học tập và rút kinh nghiệm . Tập tính ngày càng hoàn thiện do phần học tập được bổ sung ngày càng nhiều và càng chiếm ưu thế so với phần bẩm sinh.ngoài ra động vật có hệ thần kinh phát triển thường có tuổi thọ dài . 
III/ CƠ SỞ THẦN KINH CỦA TẬP TÍNH 
HOÀN THÀNH CÂU TRẮC NGHIỆM SAU 
1. Sáo , vẹt nói được tiếng người . Đây thuộc loại tập tính 
A. Học được . 
B. Bản năng . 
C. Bẩm sinh . 
D. Vừa là bản năng vừa là học được . 
2. Tiếng hót của con chim được nuôi cách li từ khi mới sinh thuộc loại tập tính 
A. Học được . 
B. Bản năng . 
C. Bẩm sinh . 
D. Vừa là bản năng vừa là học được 
HOÀN THÀNH CÂU TRẮC NGHIỆM SAU 
3. Cơ sở sinh học của tập tính là 
A. cung phản xạ 
B. hệ thần kinh 
C. phản xạ 
D. trung ương thần kinh . 
HOÀN THÀNH CÂU TRẮC NGHIỆM SAU 
4. C ơ sở khoa học của việc huấn Luyện các động vật là kết quả của quá trình thành lập 
A. cung phản xạ . 
B. phản xạ không điều kiện . 
C. các tập tính . 
D. các phản xạ có điều kiện . 
HOÀN THÀNH CÂU TRẮC NGHIỆM SAU 
chúc các em học tốt