Bài giảng môn Sinh học Lớp 12 - Bài 11: Liên kết gen và hoán vị gen (Bản đẹp)

Bài 11 
LIÊN KẾT GEN VÀHOÁN VỊ GEN 
Moocgan 
- Deã nuoâi trong oáng nghieäm. 
- Ñeû nhieàu, maén ñeû. 
- Voøng ñôøi ngaén. 
- Coù nhieàu bieán dò deã nghieân cöùu. 
- Soá löôïng NST ít (2n = 8) 
I. Gen keát gen 
Ruoài giaám 
1. T hí nghieäm : 
X 
 XAÙM, DAØI 
 ÑEN, CUÏT 
 P : 
 F 1 : 
 100 % XAÙM, DAØI 
X 
XAÙM,DAØI 
 ĐEN, CỤT 
 F 1 : 
 F a : 
 50 %XAÙM, DAØI 
	Ñem ruoài ñöïc F 1 lai phaân tích 
 50% ĐEN, CỤT 
 XAÙM, DAØI 
 ÑEN, CUÏT 
 P : 
 F 1 : 
 100% XAÙM, DAØI 
X 
Thaân xaùm (A) > thaân ñen (a) 
Caùnh daøi (B) > caùnh cuït (b) 
F 1 dị hợp 2 cặp gen 
P thuaàn chuûng khaùc nhau veà 2 caëp tính traïng 
töông phaûn, neân F 1 coù kieåu gen nhö theá naøo? 
Xaùc ñịnh tính traïng troäi, tính traïng laën? 
Aa,Bb 
AA,BB 
aa,bb 
X 
 XAÙM, DAØI F 1 
 ÑEN, CUÏT 
 F 1 : 
 F a : 
 (1- XAÙM, DAØI) 
 (1- ÑEN, CUÏT) 
Tyû leä KH ôû F b laø 1 : 1 : 1 : 1 
F 1 dò hôïp 2 caëp gen khi lai phaân tích, tröôøng hôïp 
caùc gen PLÑL thì tyû leä KH ôû F a nhö theá naøo? 
Nhöng ôû thí nghieäm naøy tyû leä ôû F b Laïi laø 1 : 1 
keát quaû naøy coù theå giaûi thích nhö theá naøo? 
A vaø B cuõng nhö a vaø b 
lieân keát vôùi nhau 
2. Nhận xét và giải thích 
- Nếu 2 cặp gen phân li độc lập thì tỷ lệ phân ly KH ở F a phải là 1:1:1:1≠ kết quả thí nghiệm  các gen quy định thân xám cánh dài hay thân đen cánh cụt cùng nằm trên 1 NST và di truyền cùng nhau. 
- Lai 2 tính trạng tương phản, mỗi tính trạng do một cặp gen quy định, thân xám, cánh dài là tính trạng trội so với thân đen, cánh cụt. 
* SĐL 
-QUG: 
A: xám 	a: đen 
B: cánh dài b: cánh cụt 
Caùc gen lieân keát treân moãi gaïch (töông tröng 1 NST) 
 XAÙM, DAØI 
 ÑEN, CUÏT 
 P : 
 G P : 
AB 
AB 
ab 
ab 
AB 
ab 
 F 1 : 
AB 
ab 
X 
 XAÙM, DAØI 
 XAÙM, DAØI F 1 
 ÑEN, CUÏT 
AB 
ab 
ab 
ab 
X 
 G F1 : 
AB 
ab 
ab 
 : 
 F a : 
AB 
ab 
 : 
ab 
ab 
 ( XAÙM, DAØI) 
 ( ÑEN, CUÏT) 
 1 
 1 
3. Noäi dung cuûa ñònh luaät LKG 
a) Khái niệm : 
-Liên kết gen là hiện tượng các gen trên cùng 1 NST di truyền cùng nhau. 
b) Đặc điểm : 
- Các gen trên cùng một NST di truyền cùng nhau gọi là nhóm gen liên kết. 
locut 
1 Nhóm gen liên kết 
- Số nhóm gen liên kết bằng số NST trong bộ NST đơn bội của loài. 
- Số nhóm tính trạng liên kết tương ứng với số nhóm gen liên kết 
 G F1 : 
A 
B 
a 
b 
a 
b 
a 
b 
A 
B 
a 
b 
X 
a 
b 
 ( XAÙM, DAØI) 
 ( ÑEN, CUÏT) 
 F a : 
A 
B 
a 
b 
a 
b 
a 
b 
4. Cơ sở tế bào học: 
- Gen qui ñònh maøu thaân vaø hình daïng caùnh naèm treân cuøng 1 NST 
Giaûm phaân 
Ñi cuøng nhau 
KH ñôøi con gioáng boá hoaëc meï 
5. Ý nghĩa 
-Làm hạn chế BDTH, đảm bảo sự duy trì bền vững từng nhóm tính trạng qui định bởi các gen trên cùng 1 NST→ duy trì sự ổn định của loài. 
-Trong chọn giống, chọn được nhóm tính trạng tốt luôn đi kèm với nhau. 
1 – Thí nghiệm: 
II. Hoaùn vò gen 
P t/c : 
F 1 : 
F a : 
(100% xám / dài ) 
 965 : 944 : 206 : 185 
≈(0,415) ( 0,415) (0,085) (0,085) 
Xám, dài 
Đen, cụt 
 Xám, cụt 
Đen, dài 
X 
Xám, dài 
Đen, cụt 
X 
Xám, dài 
Đen, cụt 
 XAÙM, DAØI 
 ÑEN, CUÏT 
AB 
ab 
ab 
ab 
X 
 ÑEN, CUÏT 
ab 
ab 
cho mấy loại giao tử? 
0,415 Xám , dài : 
0,415 Đen , cụt: 
0,085 Xám , cụt : 
0,085 Đen , dài: 
 F a : 
 XAÙM, DAØI 
AB 
ab 
cho tỉ lệ giao tử như thế nào? 
Để F a có 4 KH như trên thì 
A a B b =0,415AB x ab 
a a B b =0,085aB x ab 
A a b b =0,085Ab x ab 
a a b b = 0,415ab x ab 
0,415 AB 
0,415 ab 
0,085 Ab 
0,085 aB 
AB 
ab 
cho giao tử 
2. Giải thích 
Ruồi đực đen ngắn chỉ cho 1 loại giao tử ab ruồi cái cho 4 loại giao tử: 0,415 AB : 0,415 ab : 0,085 Ab : 0,085 aB 
Điều này chứng tỏ đã xảy ra hiện tượng hoán vị gen ở ruồi cái F 1 với tần số hoán vị=(0,085+0,085)x100%=17% 
3.Nội dung qui luật 
Trong quá trình giảm phân, các NST tương đồng có thể trao đổi các đoạn tương đồng cho nhau dẫn đến hoán vị gen, làm xuất hiện tổ hợp gen mới. 
4. Cô sôû teá baøo hoïc cuûa hieän töôïng hoaùn vò gen 
A 
B 
a 
b 
a 
b 
A 
b 
A 
B 
a 
B 
A 
B 
a 
b 
a 
B 
A 
b 
A 
B 
a 
b 
Giảm phân tạo giao tử cái 
A 
B 
a 
b 
a 
b 
a 
b 
X 
A 
B 
a 
b 
Xám, dài 
Đen, cụt 
A 
B 
A 
b 
a 
B 
a 
b 
0,415 
 0,085 
0,085 
0,415 
a 
b 
1,0 
Lai phân tích: 
G a : 
0,085 
0,085 
0,415 
B 
V 
0,415 
B 
v 
b 
V 
b 
v 
b 
v 
1,0 
B 
V 
b 
v 
Xám, dài 
b 
v 
b 
v 
Đen, cụt 
B 
v 
b 
V 
b 
v 
b 
v 
Xám, cụt 
Đen, dài 
0,415 
0,085 
0,085 
0,415 
F a : 
2. Cô sôû teá baøo hoïc cuûa hieän töôïng hoaùn vò gen 
- Trong giaûm phaân → giao töû caùi: NST töông ñoàng tieáp hôïp vaø xảy ra hieän töôïng trao ñoåi ñoaïn NST→ caùc gen ñoåi vò trí cho nhau (hoaùn vò gen) → toå hôïp gen môùi 
P a : 
F 1 
 BV 
 bv 
bv 
bv 
X 
Gtử P B : 
0,415 BV 
0,415 bv 
0,085 Bv 
0,085 bV 
Giao tử có gen liên kết 
Giao tử có gen hoán vị 
1,00 bv 
* Sơ đồ lai : 
F B : 
0,415 
BV 
bv 
: 
0,415 
bv 
bv 
: 
0,085 
Bv 
bv 
0,085 
bV 
bv 
: 
Tần số hoán vị gen được tính như thế nào? 
Tần số hoán vị gen = 	 x 100 = 17 % 
206 + 185 
965 + 944 + 206 + 185 
5.Taàn soá hoaùn vò gen 
-Laø thöôùc ño khoaûng caùch töông ñoái giöõa caùc gen treân NST. 
-Taàn soá hoaùn vò gen dao ñoäng töø 0% - 50% ≤ 50% 
2 gen caøng gaàn nhau -> TSTĐC caøng thaáp 
- TS hvg = tỉ lệ % các loại giao tử mang gen hoán vị 
-Trong phép lai phân tích: 
TS hvg ñöôïc tính = tæ leä % soá caù theå coù taùi toå hôïp gen, thöôøng < soá löôïng caù theå coù KH bình thöôøng. 
-TSHVG →khoûang caùch caùc gen → laäp baûn ñoà di truyeàn. 
1 % TSHVG = 1 cM 
 - Caùc gen caøng xa nhau/NST → xaùc suaát xaûy ra TÑ cheùo caøng lôùn 
- Bieát bản đồ gen  TSHVG → tieân ñoaùn TS caùc toå hôïp gen môùi trong caùc pheùp lai→ coù yù nghóa trong coâng taùc choïn gioáng vaø nghieân cöùu khoa hoïc 
6. YÙ nghóa cuûa hieän töôïng lkg 
- Tạo nguồn biến dị tổ hợp, các gen quý có cơ hội được tổ hợp lại với nhau → cung cấp nguyên liệu cho chọn lọc tự nhiên và nhân tạo, có ý nghĩa trong tiến hoá và chọn giống. 
Baûn ñoà di truyeàn 
Số gen của các loài: Ruồi giấm: 13 000; Nấm men: 18 000; Thực vật: 26 000; Giun: 18000; Con người: 30 000 gene.