Bài giảng Ngữ văn 10: Liên tưởng - Tưởng tượng

Kiểm tra bài cũTrình bày bài tập về nhà: Quan sát và miêu tả một góc trường Chuyên từ góc nhìn của một học sinh lớp 12 vào thời điểm đầu tháng 5.Liên tưởng - tưởng tượngI. Lý thuyết:1. Liên tưởng:Khái niệm: Liên tưởng là hoạt động tâm lí của con người, từ việc này mà nghĩ đến việc kia, từ người này mà nghĩ đến người khác. Cơ sở: mối quan hệ giữa các sự vật hiện tượng trong đời sốngLiên tưởng trong làm văn: có mục đích, nhằm làm nổi bật thực chất một hiện tượng, nhận ra một ý nghĩa nào đó.Các loại liên tưởng:Liên tưởng tương cận:Liên tưởng tương đồng:Liên tưởng đối sánh, trái ngược:Liên tưởng nhân quả: Yêu cầu: + Liên tưởng phải hợp lí, tự nhiên + Liên tưởng phải mới mẻ.Thú vị2.Tưởng tượng:Khái niệm: là hoạt động tâm lí nhằm tái tạo, biến đổi các biểu tượng trong trí nhớ và sáng tạo ra hình tượng mới.Các loại tưởng tượng:Tưởng tượng tái tạo: dựa vào một số thông tin, hình ảnh mà tạo ra hình tượng hoàn chỉnh về sự vật.Tưởng tượng sáng tạo: kết hợp các hình ảnh đã biết mà tạo ra hình ảnh mới chưa từng có Tưởng tượng sáng tạo là nền tảng của sáng tác nghệ thuật.Yêu cầu: + Tưởng tượng phải hợp lí + Tưởng tượng phải phong phú + Tưởng tượng phải mới mẻ, bất ngờ.I. Lý thuyết:Vai trò: Liên tưởng và tưởng tượng chắp cánh cho tư duy con người thoát khỏi sự lệ thuộc vào sự việc trước mắt, mở rộng tầm nhìn, đi vào những chỗ sâu thẳm, bí ẩn của thế giới và con người, tạo ra những sản phẩm mới, những hình tượng nghệ thuật không lặp lại.Ví dụBiển xanh như gì nhỉ? Xanh như lá chuối non? Xanh như lá chuối già? Xanh như mùa thu ngả cốm làng Vòng? Nước biển Cô Tô đang thay đổi từ vẻ xanh này sang vẻ xanh khác. Nó xanh như cái màu áo Kim Trọng tiết thanh minh? Đúng một phần thôi. Bởi vì con sóng vừa dội lên kia đã gia giảm thêm một chút gì, đã pha biến sang màu khác. Thế thì nước biển xanh như cái vạt áo nước mắt của ông quan Tư Mã nghe đàn tì bà trên con sóng Giang Châu thì có đúng không? Chưa được ư? Thế thì nó xanh như một màu áo cưới được không?( Cô Tô - Nguyễn Tuân)Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo dốt nương xuânMùa xuân dòng xanh ngọc bích, chứ nước sông Đà không xanh màu xanh canh hến của sông Gâm sông Lô. Mùa thu nước sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa, lừ lừ cái màu đỏ giận dữ ở một người bất mãn bực bội gì mỗi độ thu về.(Người lái đò sông Đà - Ng Tuân)Thơ Chế Lan ViênCon gặp lại nhân dân như nai về suối cũ Cỏ đón giêng hai, chim én gặp mùa Như đứa trẻ thơ đói lòng gặp sữa C hiếc nôi ngừng bỗng gặp cánh tay đưaAnh bỗng nhớ em như đông về nhớ rét Tình yêu ta như cánh kiến hoa vàng Như xuân đến chim rừng lông trở biếc Tình yêu làm đất lạ hoá quê hương(Tiếng hát con tàu)Ngôi nhà sàn giữa vườn hoa mộc Khi sao lên có dáng con tàu Bác lên boong trắng ngời râu tóc Gió trong vườn sóng vỗ lao xao(Bể và Người)Nếu núi là con trai thì bể là phần yểu điệu nhất của quê hương đã biến thành con gái – Mỗi đêm hè da thịt sóng sinh sôi.Con cá song cầm đuốc dẫn thơ vềCái sân cỏ trang thơ nghìn thưở giống nhau – Chỉ có cách sút bóng riêng mỗi người mỗi khácII. Luyện tập:Giếng nướcGiếng sâu: trên có thiên văn, dưới có địa lí.Giếng có nguồn nước không bao giờ vơi cạnGiếng cho nước trong mát, ngọt ngào nguồn nước quý báuGiếng lặng lẽ, âm thầmBậc đại tríNgười có tri thức sâu sắc, không gì là không biết.Người có tri thức phong phúLời nói lấp lánh trí tuệ đem đến những gợi mở, niềm tin, những đổi thay lập công, lập đứcNgười không khoe khoang, khiêm nhườngBài 1a:Nhận xét:Liên tưởng tương đồngLiên tưởng bất ngờ nhưng hợp lí Thú vịII. Luyện tập:Trình bày dàn ý:Đôi dép của mẹ (Chiếc nón lá Việt Nam)Dòng sông (ngọn lửa)Nếu thời gian ngừng lại hoặc quay trở lạiNếu có phép lạ làm bạn biết bay Bài 2:Quan sát và liên tưởng, tưởng tượng từ bức ảnh?Cầu Bãi Cháy