Bài giảng Ngữ văn 11 tiết 73: Đọc văn Lưu biệt khi xuất dương - Phan Bội Châu

Kính chào các thầy cô giáo cùng toàn thể các em học sinh về tham dự hội giảng tỉnh Ninh Bình năm học 2007- 2008 Tiết 73 :Đọc văn LƯU BIỆT KHI XUẤT DƯƠNGPhan Bội Châu	(Ngữ văn 11)Phan Bội Châu- Bậc anh hùng, vị thiên sứ được hai lăn triệu đồng bào tôn kínhI. Tìm hiểu chungTác giả (1867- 1940)* Nguồn gốc xuất thân:- Tên, hiệu : Phan văn San, Sào Nam- Quê quán : Nam Đàn, Nghệ An* Những mốc lớn trong cuộc đời của tác giả. - Đỗ giải nguyên- Lập ra hội Duy Tân- Bôn ba tìm đường cứu nước nhưng sự nghiệp không thành - Bị bắt rồi giam lỏng cho đến lúc chết.=> Con người:+ Có tấm lòng yêu nước thiết tha.+ Suốt đời cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc 2. Tác phẩma. Tác phẩm chính (SGK) - Thơ ca cổ động: Phan Sào Nam tiên sinh quốc văn thi tâp.- Truyện : Việt Nam vong quốc sử- Tuồng : Trưng nữ vương- Tiểu thuyết: Trùng quang tâm sử=> Để lại sự nghiệp đồ sộ bằng nhiều thể loại khác nhau.b. Nội dung - Tuyên truyền cổ vũ tinh thần cách mạng - Tình cảm yêu nước thương dân tha thiết => Phan Bội Châu là người khơi dòng cho loại văn chương trữ tình - chính trị.3.Về bài thơ出洋留別 生為男子要希奇， 肯許乾坤自轉移。 於百年中須有我， 起千載後更無誰。 江山死矣生圖汭， 賢聖遼然誦亦癡。 願逐長風東海去， 千重白浪一齊飛。 Xuất dương lưu biệt Sinh vi nam tử yếu hi kỳ, Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di. Ư bách niên trung tu hữu ngã, Khởi thiên tải hậu cánh vô thuỳ. Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế, Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si. Nguyện trục trường phong Đông hải khứ, Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi. Lưu biệt khi xuất dương Làm trai phải lạ ở trên đời Há để càn khôn tự chuyển dời Trong khoảng trăm năm cần có tớ Sau này muôn thuở há không ai ? Non sông đã chết, sống thêm nhục Hiền thánh còn đâu, học cũng hoài Muốn vượt bể Đông theo cánh gió Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi. 3. Về bài thơ- Hoàn cảnh sáng tác : Năm 1905, trước khi Phan Bội Châu chia tay bạn bè,đồng chí lên đường sang Nhật.II. Đọc hiểu1. Hai câu đềSinh vi nam tử yếu hi kỳ, Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di. 	+ Sinh vi nam tử : Đã sinh ra làm trai	+ Yếu hi kì : Lớn lao, kì lạ	+ Càn khôn ; Trời đất	+ Di : dời, thay đổiLàm trai phải lạ ở trên đời Há để càn khôn tự chuyển dời II. Đọc hiểuHai câu đề: - Là quan niệm về chí làm trai :- Sinh ra làm trai phải “Yếu hi kì”+ Phải làm những việc lớn lao, kì lạ.+ Phải chủ động xoay chuyển trời đất, không thụ động phó mặc.- Đây là quan niệm nhân sinh của nhà Nho thủa xưa, thường được thể hiện trong văn học trung đại :+ Chí làm trai xưa gắn với trung quân + Gắn với công danh, sự nghiệp=> Ở Phan Bội Châu mới mẻ, táo bạo : chủ động , làm những việc phi thường, mang tầm vóc vũ trụ.Câu hỏi thảo lụân : Hai câu đầu tác giả quan niệm như thế nào về chí làm trai ? - Trước Phan Bội Châu đã có tác giả nào bày tỏ về chí làm trai ? Có gì khác với Phan Bội Châu ?2. Hai câu thực :	Ư bách niên trung tu hữu ngã	Khởi thiên tải hậu cánh vô thuỳ(Giữa khoảng trăm năn này phải có ta chứ, Chẳng lẽ ngàn năm sau lại không có ai (để lại tên tuổi) ư?)	Trong khoảng trăm năm cần có tớ	Sau này muôn thuở há không ai?2. Hai câu thực- Thể hiện ý thức về vai trò kẻ nam nhi, về cái tôi công dân:+ Mình không thể thiếu trong cuộc thế này.+ Phải biết lưu danh thiên cổ bằng việc gánh vác công việc của nhiều thế hệ. Là cái tôi công dân đầy trách nhiệm. Nhà thơ ý thức việc lưu danh thiên cổ gắn với việc gánh vác trọng trách ở đời, tự lĩnh nhận sứ mạng ở đời .Phan Bội Châu nói về cái tôi trong một tâm thế tự hào, tự tôn.Là sự khởi đầu cho của một thời kỳ văn học mới.- Biện pháp đối khiến ý thơ được tăng cấp lên, thêm giọng khuyến khích, giục giãTác giả nói gì ở hai câu thơ này ?- Em đánh giá như thế nào về điều Phan Bội Châu nói ?Trước PBC cái tôi trong văn học được nói đến như thế nào ?	 3. Hai câu luận	Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế, Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si+ Non sông đã chết, sống chỉ nhục,+ Thánh hiền đã vắng thì đọc sách cũng ngu thôiNon sông đã chết, sống thêm nhục Hiền thánh còn đâu, học cũng hoài3. Hai câu luậnThể hiện quan niệm về lẽ sống và sách thánh hiền+ Lẽ sống : Sống không có chủ quyền là sống nhục-> gắn với sự tồn vong của đất nước.+ Nước mất nhà tan thì sách thánh hiền chẳng có ích gì-> việc học hành thi cử theo lối cũ không còn phù hợp nữa. Đó là tư tưởng táo bạo, tiên phong, đáng trân trọng Ông nhận thức được rằng trong hoàn cảnh thời đại này phải thức thời, phải hành động vì sự nghiệp giải phóng dân tộc	Nguyện trục trường phong đông hải khứ	Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi Muốn vượt bể đông theo cánh gióMuôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi4. Hai câu kếtThể hiện khát vọng và tư thế của nhân vật trữ tình trong buổi lên đường+ Khát vọng: vượt bể đông tìm đường cứu nước=> Cao đẹp lớn lao : Không cúi đầu làm nô lệ+ Tư thế: bay lên cùng ngàn con sóng bạc => Con người hiện ra trong không gian hào hùng, phóng khoáng, mang đầy hùng tâm,tráng trí- Hình ảnh thơ mang đậm cảm hứng lãng mạn, hào hùng.Xin trân trọng cảm ơn các thầy cô và các em học sinh !