Bài giảng Ngữ văn 12 tiết 42: Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận

Sở Giỏo dục và đào tạo Yờn BỏiTrường THPT Hoàng Quốc ViệtLớp 12 GTiết 42Luyện tập vận dụng kết hợp cỏc thao tỏc lập luậnGiỏo viờn: Trần Danh Thuần Tổ : Ngữ Văn – GDCDNgày 7.11.2009? Kiểm tra bài cũTrong bài văn nghị luận có lúc cần vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt nào? Để làm gì?Đó là các phương thức: tự sự, miêu tả, biểu cảm và thuyết minhĐể: Khắc phục hạn chế của văn nghị luận đó là sự khô khan, thiên về lý tính khó đọc.Yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm đem lại sự cụ thể, thuyết phục cho văn nghị luận .Nếu được sử dụng hợp lý và khéo léo, các yếu tố tự sự miêu tả, biểu cảm và thuyết minh có thể làm cho bài (đoạn) văn nghị luận trở nên đặc sắc, tạo sự hấp dẫn cho văn nghị luận; Từ đó, hiệu quả nghị luận được nâng cao.I. Luyện tập trên lớp1. Ôn tập về các thao tác lập luận và những đặc trưng cơ bản của thao tác lập luận- Thao tác lập luận phân tích : chia đối tượng ra thành nhiều yếu tố, bộ phận nhỏ để có thể nhận biết đối tượng một cách cặn kẽ, thấu đáo.- Thao tác lập luận so sánh : Làm rõ thông tin về sự vật bằng cách đem nó đối chiếu với đối tượng sự vật khác quen thuộc hơn, cụ thể hơn để chỉ ra sự giống nhau và khác nhau giữa chúng- Thao tác lập luận giải thích : là giảng giải về các vấn đề liên quan đến đối tượng một cách cụ thể, rõ ràng cho người nghe, người đọc hiểu tường tận.- Thao tác lập luận chứng minh : Mục đích của chứng minh là làm người ta tin tưởng về những ý kiến, nhận xét có đầy đủ căn cứ từ trong những sự thật hoặc chân lý hiển nhiên- Thao tác lập luận bác bỏ : Chính là dùng lý lẽ và chứng cứ để gạt bỏ những quan điểm, ý kiến sai lệch hoặc thiếu chính xác từ đó nêu ý kiến đúng của mình để thuyết phục người nghe.- Thao tác lập luận bình luận : Nhằm đề xuất và thuyết phục người đọc tán đồng với nhận xét đánh giá, bàn luận của mình về một hiện tượng trong đời sống hoặc trong văn học.Tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh : những yếu tố này có thể đem lại sự cụ thể, sống động cho văn nghị luận. Đú là những hoạt động nghị luận bắt nguồn từ đời sống, nhằm đỏp ứng cỏc yờu cầu đặt ra trong đời sống2. Luyện tập vận dụng tổng hợp các thao tác lập luận.Đọc đoạn trớch “Tuyên ngôn độc lập”Thế mà hơn 80 năm nay, bọn thực dõn Phỏp lợi dụng lỏ cờ tự do, bỡnh đẳng, bỏc ỏi, đến cướp đất nước ta, ỏp bức đồng bào ta. Hành động của chỳng trỏi hẳn với nhõn đạo và chớnh nghĩa.Về chớnh trị, chỳng tuyệt đối khụng cho nhõn dõn ta một chỳt tự do dõn chủ nào.Chỳng thi hành những luật phỏp dó man. Chỳng lập ba chế độ khỏc nhau ở Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà của ta, để ngăn cản dõn tộc ta đoàn kết.Chỳng lập ra nhà tự nhiều hơn trường học. Chỳng thẳng tay chộm giết những người yờu nước thương nũi của ta. Chỳng tắm cỏc cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể mỏu.Chỳng ràng buộc dư luận, thi hành chớnh sỏch ngu dõn.Chỳng dựng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nũi giống ta suy nhược.Về kinh tế chỳng búc lột nhõn dõn ta đến tận xương tuỷ, khiến cho dõn ta nghốo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xỏc, tiờu điều. Chỳng cướp khụng ruộng đất, hầm mỏ, nguyờn liệu.Chỳng giữ độc quyền in giấy bạc, xuất cảng và nhập cảng.Chỳng đặt ra hàng trăm thứ thuế vụ lớ, làm cho dõn ta, nhất là dõn cày và dõn buụn, trở nờn bần cựng.Chỳng khụng cho cỏc nhà tư sản ta ngúc đầu lờn. Chỳng búc lột cụng nhõn ta một cỏch vụ cựng tàn nhẫn.- Cho biết các thao tác lập luận trong đoạn trích “Tuyên ngôn độc lập”?+ Thao tác chính: lập luận phân tích.(để thấy việc bọn thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái để áp bức đồng bào ta.) + Thao tác kết hợp: lập luận chứng minh.(Về chính trị... Về kinh tế...)- Các thao tác này được vận dụng tổng hợp, kết hợp rất linh hoạt trong đoạn trích. 3. Tham khảo đoạn trớch sau đõy  để viết bài văn nghị luận Đọc sỏch là sinh hoạt và nhu cầu trớ tuệ thường trực của con người cú cuộc sống trớ tuệ. [...] Khụng đọc sỏch tức là khụng cũn nhu cầu về cuộc sống trớ tuệ nữa. Và khi khụng cũn nhu cầu đú nữa, thỡ cuốc sống tinh thần của con người nghốo đi, mũn mỏi đi, và cuộc sống đạo đức cũng mất luụn nờn tảng. Đõy là một cõu chuyện nghiờm tỳc, lõu dài và cần trao đổi, thảo luận một cỏch nghiờm tỳc, lõu dài. Tụi chỉ muốn thử nờu lờn ở đõy một đề nghị: Tụi đề nghị cỏc tổ chức thanh niờn của chỳng ta, bờn cạnh những sinh hoạt thường thấy hiện nay, nờn cú một cuộc vận động đọc sỏch trong thanh niờn cả nước; và vận động từng nhà gõy dựng tủ sỏch gia đỡnh. Gần đõy cú một nước phỏt động phong trào trong toàn quốc mỗi người mỗi ngày đọc lấy 20 dũng sỏch. Chỳng ta cũng cú thể làm như thế, hoặc vận động mỗi người trong một năm đọc lấy một cuốn sỏch. Cứ bắt đầu bằng việc rất nhỏ, khụng quỏ khú. Việc nhỏ đấy nhưng rất cú thể là việc nhỏ khởi đầu một cụng cuộc lớn. Muốn viết được đoạn văn, bài văn nghị luận cần làm được mấy bước sau đõy:thứ nhất: Xỏc định chủ đề của bài văn; Xỏc định cỏc ý kiến sẽ đưa ra trong bài phỏt biểu và sắp xếp chỳng theo một dàn ý rừ ràng, mạch lạc, hợp lý.thứ hai: Suy nghĩ cỏch trỡnh bày một luận điểm trong phần thõn bài của dàn ý vừa xõy dựngthứ ba: Diễn đạt ý đó chuẩn bị thành một chuỗi cõu văn đỳng ngữ phỏp, liờn kết với nhau và thể hiện rừ phong cỏch ngụn ngữ chớnh luận.Điều cần nhớ !Biết vận dụng kết hợp các thao tác lập luận để viết được một bài văn nghị luận ngắn về một hiện tượng (vấn đề) trong đời sống hoặc trong văn học.