Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Bài 10: Tiếng Việt Nói giảm nói tránh (Bản chuẩn)

NhiÖt liÖt chµo mõng thÇy c« gi¸o vÒ dù tiÕt häc !KiÓm tra bµi còThÕ nµo lµ nãi qu¸ ? Cho biÕt t¸c dông cña nãi qu¸ ? - Nãi qu¸ lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng ®­îc miªu t¶. - ĐÓ nhÊn m¹nh , g©y Ên t­îng, t¨ng søc biÓu c¶m. - Thµnh ng÷, tôc ng÷, ca dao. - Trong v¨n th¬.- Trong ®êi sèng th­êng ngµy.Nêu phạm vi sử dụng của nói quá.Ng÷ v¨n 8 - TiÕt 40		Nãi gi¶m nãi tr¸nhBµi 10Khinh từ - Uyển ngữ - Nhã ngữ Tiết 40: Nói giảm nói tránhI. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh 1. Tìm hiểu ví dụ: a. Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi điều khỏi cảm thấy đột ngột.  (Hồ Chí Minh, Di chúc)b. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	 (Tố Hữu, Bác ơi)c. Lượng con ông Độ đây mà....Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.	 (Hồ Phương, Thư nhà)a) đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khácb) đic) chẳng cònCHẾT* Nhận xét 1: VD 1(a,b,c) dïng cách nói tránh đi bằng những từ ngữ có nghĩa tương đương với nghĩa từ “ chết”VD2: Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)* Nhận xét 2: -> VD2 dïng cách diễn đạt tế nhị để tránh sự thô tục, thiếu lịch sự vµ gîi c¶m xóc th©n th­¬ng, tr×u mÕn khi nãi vÒ mÑ.VD3: a. Con dạo này lười lắm. b.Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.* Nhận xét 3:-> VD 3(b) dïng cách nói tế nhị,nhẹ nhàng để người nghe dễ tiếp thu. Tiết 40: Nói giảm nói tránh - VD1(a,b,c) dïng cách nói bằng những từ ngữ có ý nghĩa giảm nhẹ mức độ của sự việc để tránh đau buồn. - VD2 dùng cách diễn đạt tế nhị để tránh sự thô tục, thiếu lịch sự- VD 3(b) dïng cách nói tế nhị,nhẹ nhàng để người nghe dễ tiếp thu. Nhận xét chung :Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề; tránh thô tục, thiếu lịch sự.2. Ghi nhớ (SGK/108)Bài tập:1(sgk/108):A / Khuya rồi, mời bà..........................B / Cha mẹ em..........................từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.C / Đây là lớp học cho trẻ em.....................D / Mẹ đã ..................rồi, nên chú ý giữ gìn sức khoẻ.E / Cha nó mất, mẹ nó......................, nên chú nó rất thương nó.đi nghỉchia tay nhaukhiếm thịcó tuổiđi bước nữaĐiền các từ ngữ nói giảm nói tránh cho sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.A1/ /Anh phải hoà nhã vớí bạn bè!B1/Anh ra khỏi phòng tôi ngay!C1/Xin đừng hút thuốc trong phòng học!C2/Cấm hút thuốc trong phòng học!D1/Nó nói như thế là thiếu thiện chí.D2/ Nó nói như thế là ác ý.E1/ Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.E2/ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.A2/ Anh nên hoà nhã với bạn bè!B2/Anh không nên ở đây nữa!Bài tập2/sgk 109Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránha. Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.	 (Tố Hữu, Bác ơi) b.Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) c1 Con dạo này lười lắm. c2Con dạo này không được chăm chỉ cho lắm.Tiết 40: Nói giảm nói tránh3. Chú ý- Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt ( chết – hy sinh)	- Dùng cách nói phủ định của từ trái nghĩa ( xấu - chưa được đẹp)- Nói vòng ( kém lắm- cần phải cố gắng hơn )- Nói trống (tỉnh lược): thay ý nói bằng dấu chấm lửnga. Các cách nói giảm, nói tránh: Th¶o luËn nhãmDùa vµo vÝ dô cña nhãm m×nh, h·y cho biÕt ng­êi viÕt ®· thùc hiÖn phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh b»ng c¸ch nµo ? Nhãm I ¤ng cô chÕt råi . ¤ng cô ®· quy tiªn råi. Nhãm II Bµi th¬ cña anh dë l¾m. Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m. Nhãm III Anh cßn kÐm l¾m. Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a. 	 Nhãm IV Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹.Anh Êy() thÕ th× kh«ng() ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. Nhãm I ¤ng cô chÕt råi . ¤ng cô ®· quy tiªn råi. Nhãm II Bµi th¬ cña anh dë l¾m. Bµi th¬ cña anh ch­a ®­îc hay l¾m.Dùng từ đồng nghĩa, đặc biệt là các từ Hán Việt* Dùng cách nói phủ định từ trái nghĩa Nhãm III Anh cßn kÐm l¾m. Anh cÇn ph¶i cè g¾ng h¬n n÷a. 	 Nhãm IV Anh Êy bÞ th­¬ng nÆng thÕ th× kh«ng sèng ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹.Anh Êy() thÕ th× kh«ng() ®­îc l©u n÷a ®©u chÞ ¹. * Nói vòng* Nói trống (tỉnh lược)b. Trường hợp sử dụng:Tiết 40: Nói giảm nói tránh3. Chú ý* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:* Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:- Khi muốn tránh cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục, thiếu lịch sự- Khi muốn tôn trọng người đối thoại với mình (người có quan hệ thứ bậc xã hội, tuổi tác cao hơn) - Khi muốn nhận xét một cách tế nhị, lịch sự, có văn hoá để gười nghe dễ tiếp thu ý kiÕn góp ý - Khi muốn thể hiện hàm ý một sắc thái biểu cảm nào đó* Các tình huống nên sử dụng nói giảm nói tránh:Thảo luận : Những tình huống giao tiếp nào nên sử dụng cách nói giảm nói tránh ?* Tình huống không nên sử dụng nói giảm nói tránh:- Khi cần phê bình nghiêm khắc, nói thẳng, nói đúng mức độ sự thật.- Khi cần thông tin chính xác, trung thực trong văn bản hành chính ( biên bản , báo cáo )Thảo luận : Những tình huống giao tiếp nào không nên sử dụng cách nói giảm nói tránh ?Tiết 40: Nói giảm nói tránh3. Chú ýc.Sử dụngnói giảm nói tránh sẽ tạo cho con người có phong cách nói năng:Sö dông nãi gi¶m nãi tr¸nh phï hîp sÏ t¹o cho con ng­êi cã phong c¸ch nãi n¨ng nh­ thÕ nµo ?- Tạo phong cách nói năng đúng mực,có văn hóa - Giúp thể hiện thái độ nhã nhặn, lịch sự trong giao tiếp - Thể hiện thái độ tôn trọng của người nói với người ngheBài tập bổ sung 1- Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn hình và dùng phép nói giảm nói tránh để diễn đạt lại các câu trong những tình huống sau và cho biết ở mỗi tình huống đó, em đã sử dụng cách nói giảm nói tránh nào?Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay!Anh không nên ở đây nữa!TÌNH HuỐNG 1 .Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định cách nói trái nghĩaBệnh tình của ông nặng lắm chắc sắp chết rồi!Bệnh tình cuả ông chắc chẳng còn được bao lâu nữa.TÌNH HUỐNG 2.Nói giảm nói tránh bằng cách nói vòngTrông những đứa trẻ mù thật đáng thương .Trông những đứa trẻ khiếm thị thật đáng thương.TÌNH HUỐNG 3.Nói giảm nói tránh bằng cách dùng từ Hán Việt đồng nghĩaBài văn này bạn Lan làm quá dở!Bài văn này bạn Lan làm chưa đạt yêu cầu.TÌNH HUỐNG 4.Nói giảm nói tránh bằng cách phủ định . BÀI TẬP BỔ SUNG 2a. Đây là ngôi trường của những trẻ em tàn tật.b. Các chiến sĩ đã chết để bảo vệ quê hương.c. Kiến thức toán của em còn kém lắm !d. Bác sỹ pháp y đang mổ xác chết.Đây là ngôi trường của những trẻ em khuyết tật.Các chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương. Kiến thức toán của em còn chưa tốt, cần cố gắng hơn.. Bác sỹ pháp y đang phẫu thuật tử thi. Hãy chuyển các cách diễn đạt sau đây thành cách diễn đạt nói giảm, nói tránh?Cñng cè : Sơ đồ tư duyNãi gi¶m nãi tr¸nhC¸c c¸ch nãi gi¶m nãi tr¸nhC¶m nhËn vµ vËn dông nãi gi¶m nãi tr¸nhNãi gi¶m nãi tr¸nh vµ t¸c dông cña nãi gi¶m nãi tr¸nhHƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ- Hoµn thiÖn c¸c BT (SGK) +BT bæ sung vào vë. Sưu tầm một số câu ca dao và thơ văn có sử dụng phép nói giảm nói tránh. - Học bài chu ®¸o. Chuẩn bị tốt cho bài kiểm tra ng÷ văn (TiÕt 41)Chúc các em có tiết học vui, bổ ích và lý thú.