Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Tiết 27: Tình thái từ - Nguyễn Bích Liên

PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN CHƯƠNG MỸTRƯỜNG THCS ĐỒNG LẠCTiết 27. TÌNH THÁI TỪChương trình: Ngữ văn lớp 8Giáo viên: Nguyễn Bích LiênKIỂM TRA BÀI CŨEm h·y ®Ỉt c©u cã sư dơng trỵ tõ, th¸n tõ.Câu nghi vấn.I. CHỨC NĂNG CỦA TÌNH THÁI TỪĐọc và quan sát những từ in đậm (mầu đỏ) trong các ví dụ sau:b) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:- Con nín đi! (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)c) Thương thay cũng một kiếp người,Khéo thay mang lấy sắc tài làm chi!(Nguyễn Du, TruyƯn Kiều)a) Mẹ đi làm rồi à?Câu cầu khiến. Câu cảm thán.b) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo:- Con nín.(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)c) Thương cũng một kiếp người, Khéo mang lấy sắc tài làm chi! 	(Nguyễn Du, TruyƯn Kiều)a) Mẹ đi làm rồi.Không còn là câu nghi vấn. Không còn là câu cầu khiến.Không cịn là câu cảm thán.=> Những từ: à, đi, thay, ạ là tình thái tư.ød) Em chào cô ạ!Tính lễ phép caod) Em chào cô.Tính lễ phép không caoChức năng: Tình th¸i tõ là những từ được thêm vào câu để cấu tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói.Ghi nhớ T×nh th¸i tõ lµ nh÷ng tõ ®­ỵc thªm vµo c©u ®Ĩ cÊu t¹o c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n vµ ®Ĩ biĨu thÞ c¸c s¾c th¸i t×nh c¶m cđa ng­êi nãi.Tình thái từChức năngTạo câu nghi vấnTạo câu cầu khiếnTạo câu cảm thánBiểu thị sắc thái tình cảm- Tình th¸i tõ gåm mét sè lo¹i ®¸ng chĩ ý nh­ sau:+ Tình th¸i tõ nghi vÊn: µ, ­, h¶, hư, chø, chăng,+ Tình th¸i tõ cÇu khiÕn: ®i, nµo, víi, + Tình th¸i tõ c¶m th¸n: thay, sao, + Tình th¸i tõ biĨu thÞ s¾c th¸i tình c¶m: ¹, nhÐ, c¬, mµ, ...a, MĐ ®i lµm råi µ? b, MĐ t«i cịng sơt sïi khãc theo: - Con nÝn ®i!c, Th­¬ng thay cịng mét kiÕp ng­êiKhÐo thay mang lÊy s¾c tµi lµm chid, Em chµo c« ¹!=> Tình thái từ nghi vấn.=> Tình thái từ cầu khiến.=> Tình thái từ cảm thán.=>Tình thái từ biểu thị sắc thái tình cảm.Tình thái từChức năngTạo câu nghi vấnTạo câu cầu khiếnTạo câu cảm thánPhân loạiBiểu thị sắc thái tình cảmTình thái từ nghi vấnTình thái từ cầu khiếnTình thái từ cảm thánTình thái từ biểu thị sắc thái tình cảma) Em thích trường nào thì thi vào trường ấy.b) Nhanh lên nào, anh em ơi!c) Làm như thế mới đúng chứ! Trong các câu dưới đây, từ nào (trong các từ in đậm - mầu đỏ) là tình thái từ, từ nào không phải là tình thái từ ?Bài tập 1d) Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu.e) Cứu tôi với !g) Nó đi chơi với bạn từ sáng.h) Con cò đậu ở đằng kia.i) Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia.ĐĐĐSSSSĐD­íi hµngLƠ phÐpCÇu khiÕnd.Bác giúp cháu một tay ạ!Ngang hµngTh©n mËtCÇu khiÕnc.Bạn giúp tơi một tay nhé!D­íi hµngLƠ phÐpNghi vÊnb.Thầy mệt ạ?Ngang hµngTh©n mËtNghi vÊna.Bạn chưa về à?Vai xã hộiSắc thái tình cảmKiểu câuNgữ liệuII. SỬ DỤNG TÌNH THÁI TỪKhi nói, khi viết cần chú ý sử dụng tình thái từ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp (quan hệ tuổi tác, thứ bậc xã hội, tình cảm ... ).Ghi nhớTình thái từChức năngTạo câu nghi vấnTạo câu cầu khiếnTạo câu cảm thánCách sử dụngBiểu thị sắc thái tình cảmQuan hệ tuổi tácQuan hệ tình cảmThứ bậc xã hộiPhù hợp với hồn cảnh giao tiếpTình thái từ nghi vấnTình thái từ cầu khiếnTình thái từ cảm thánTình thái từ biểu thị sắc thái tình cảmPhân loạiBài tập nhanhChọn câu thích hợp nhất cho các hoàn cảnh giao tiếp sau và giải thích vì sao?Bạn muốn biết bây giờ là mấy giờ, bạn hỏi người bạn thân ngồi bên cạnh:	b) – Mấy giờ rồi cậu?	c) – Mấy giờ rồi không biết?2) Bạn muốn biết hôm nay anh trai bạn có đi học không, bạn hỏi:	b) – Này, hôm nay có đi học không đấy?	c) – Anh, hôm nay đừng có mà quên đi học đấy!a) - Bạn ơi, cho tớ hỏi bây giờ là mấy giờ rồi nhỉ?a) – Anh ơi, hôm nay anh có đi học không ạ?3) Một người khách đến hỏi mẹ bạn, nhưng mẹ bạnkhông có ở nhà. Bạn muốn biết người đó là ai đểnhắn lại với mẹ, bạn hỏi: a. Này, bác tên gì để cháu nhắn lại với mẹ cháu ? c. Bác tên gì để cháu còn nhắn lại với mẹ cháu ?4) Bạn vào một quán nước, chủ quán là một ông già,bạn muốn gọi một cốc nước cam, bạn nói: a. Bác ơi, cho một nước cam ! c. Cho xin một nước cam! b. Dạ, bác có thể cho cháu biết tên bác được không 	ạ, để cháu nhắn lại với mẹ cháu ?b. Bác ơi, cho cháu môt cốc nước cam bác nhéù! Quan sát ảnh và đặt câu có dùng các tình thái từ phù hợp với những quan hệ xã hội sau đây :Bài tập 4:Thưa cơ! Cơ cĩ thể giảng thêm giúp chúng em bài này được khơng ạ?Ảnh 1Các bạn nhớ về làm bài tập của nhĩm mình nhé!Cháu mời ơng uống nước ạ!Ảnh 2Ảnh 3a) Bà lão láng giềng lật đật chạy sang: - Bác trai đã khá rồi chứ ? 	(Ngô Tất Tố, Tắt đèn) Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ trong những câu dưới đây:Bài tập 2b) Con chó là của cháu nó mua đấy chứ !... Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt. . . 	(Nam Cao, Lão Hạc) Hỏi, ít nhiều khẳng định.Nhấn mạnh điều vừa khẳng địnhIII. LUYỆN TẬPd) Bỗng Thuỷ lại xịu mặt xuống:- Sao bố mãi không về nhỉ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi. (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)c) Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềngCon người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? (Nam Cao, Lão Hạc)Hỏi, thái độ hoµi nghi, th¾c m¾cHỏi, thái độ b¨n kho¨ng) Em tôi sụt sịt bảo : -Thôi thì anh cứ chia ra vậy ! (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)e) Cô giáo Tâm gỡ tay Thuỷ, đi lại phía bục, mở cặp lấy một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói : - Cô tặng em. Về trường mới, em cố gắng học tập nhé! h) Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi. -Các em đừng khóc.Trưa nay các em được về nhà cơ mà. (Thanh Tịnh, Tôi đi học)cầu khiến, dặn dò thân mật, cÇu mong.thái độ miễn cưỡng.thái độ an đi, ®éng viªn. HOẠT ĐỘNG NHÓM	Đặt câu với các tình thái từ: mà, đấy, chứ lị, thôi, cơ, vậy.Bài tập 3:Nĩ là học sinh giỏi mà!Đừng trêu nữa, nĩ khĩc đấy!Tơi phải giải bằng được bài tốn này chứ lị!Tơi chỉ nĩi vậy để anh biết thơi!Tơi thích cái cặp này cơ!Thơi đành ăn cho xong vậy!Tình thái từChức năngTạo câu nghi vấnTạo câu cầu khiếnTạo câu cảm thánPhân loạiCách sử dụngBiểu thị sắc thái tình cảmTình thái từ nghi vấnTình thái từ cầu khiếnTình thái từ cảm thánTình thái từ biểu thị sắc thái tình cảmQuan hệ tuổi tácQuan hệ tình cảmThứ bậc xã hộiPhù hợp với hồn cảnh giao tiếpIV. Dặn dò Hoàn thành Bài tập 5 (SGK) Học thuộc ghi nhớ Tìm hiểu bài “Luyện tập viết đoạn văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm”