Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Câu cá mùa thu (Nguyễn Khuyến)

CÂU CÁ MÙA THUNGUYỄN KHUYẾNI. Tiểu dẫn1. Tác giả: - Xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, học giỏi, đỗ đầu trong ba kỳ thi (Tam Nguyên Yên Đổ) - Làm quan hơn 10 năm sau đó từ quan về quê ở ẩn. - Là người có cốt cách thanh cao, yêu nước thương dân. - Thơ văn: nói lên tình yêu quê hương, đất nước, gia đình, bạn bè. Đồng thời còn là lời châm biếm, đả kích tầng lớp thống trị.2. Tác phẩm- Nằm trong chùm ba bài thơ thu (Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm)- Đề tài: Mùa thu- Theo thể thất ngôn bát cú đường luậtI. Tiểu dẫnII. Đọc – Hiểu văn bảnAo thu lạnh lẽo nước trong veo,Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.Tựa gối buông cần lâu chẳng được,Cá đâu đớp động dưới chân bèo.1.ĐọcII. Đọc – Hiểu văn bản2.Tìm hiểu chi tiếta. Cảnh thu Ao thu lạnh lẽo nước trong veo, Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo. Sóng biếc theo làn hơi gợn tí, Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo. Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt, Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.Từ trên thuyền câu, nhìn ra mặt ao, nhìn lên bầu trời, nhìn tới ngõ vắng, trở về với ao thu.Cảnh thu được đón nhận từ gần đến cao xa, rồi từ cao xa trở lại gần. Khung cảnh được mở rộng ra nhiều hướng thật sinh động.Điểm nhìnHình ảnh“Ao thu”, chiếc thuyền câu, “ngõ trúc”Hình ảnh bình dị, dân dã, xinh xắn.Màu sắcNước trong veo, “sóng biếc”, trời xanh ngắtMàu sắc sáng trong, dịu nhẹ. Nổi bật trên nền của những gam màu dịu nhẹ đó là màu vàng đâm ngang của chiếc lá thu rơi.Đường nét, chuyển động“Sóng hơi gợn tí”, “lá vàng khẽ đưa vèo”, “tầng mây lơ lửng”, “cá đâu đớp động”Mọi chuyển động đều nhẹ nhàng, khẽ khàng, không đủ để tạo thành âm thanh Đặc biệt câu thơ cuối tạo được tiếng động duy nhất: cá đâu đớp động dưới chân bèo Không phá vỡ được cái tĩnh lặng mà ngược lại nó càng làm tăng sự yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật. Đây chính là thủ pháp lấy động tả tĩnh trong thơ ca.II. Đọc – Hiểu văn bản-Bút pháp nghệ thuật cổ điển với thu thuỷ( nước mùa thu), thu thiên ( trời mùa thu), thu điệp ( lá mùa thu), ngư ông ( người câu cá).Đất trời hoà cùng một màu.Câu thơ mang hơi hướng của thơ ca cổ điển Trung Hoa. - Sử dụng cách gieo vần độc đáo - vần “eo” được coi là “tử vận” nhưng đã được Nguyễn Khuyến sử dụng rất thần tình góp phần diễn tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ dần.-Nghệ thuật lấy động tả tĩnh, sử dụng các hình ảnh gợi tả, giản dị: “chiếc thuyền câu bé tẻo teo”, ngõ trúc quanh co”Cảnh thu với những hình ảnh quen thuộc, dân giã, bình dị mang đặc trưng của mùa thu đồng bằng Bắc bộ.Mùa thu đẹp, nên thơ, phảng phất buồn.II. Đọc – Hiểu văn bảnII. Đọc – Hiểu văn bản2.Tìm hiểu chi tiếtb. Tình thu Tựa gối buông cần lâu chẳng được,Cá đâu đớp động dưới chân bèo.Hai câu thơ kết thúc đã góp phần bộc lộ đôi nét về chân dung tác giả:+ Một tâm thế nhàn: Tựa gối buông cần+ Một sự chờ đợi: Lâu chẳng được+ Một cái chợt tỉnh mơ hồ: Cá đâu đớp động. Tư thế nhàn nhã nhưng đó chỉ là dáng vẻ bề ngoài.Không gian tĩnh lặng đem đến sự cảm nhận về một nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ. Nói chuyện câu cá nhưng thực ra không chủ ý vào việc câu cá. Mượn việc câu cá là để che giấu đi tâm sự của mình. Phải chăng đó là tâm sự thời thế của nhà thơ. Một tâm sự đau buồn trước cảnh nước mất nhà tan, non sông rơi vào tay giặc mà mình không làm gì được để giúp đời, cứu nướcII. Đọc – Hiểu văn bản	Qua đây ta có thể cảm nhận được ở tác giả một tâm hồn gắn bó với tha thiết với thiên nhiên, đất nước, một tấm lòng yêu nước thầm kín nhưng cũng không kém phần sâu sắc của tác giả.III. Tổng kết- Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, có khả năng diễn đạt những biểu hiện rất tinh tế của sự vật, những uẩn khúc thầm kín rất khó giãi bày của tâm trạng.+ Đặc biệt vần “eo” – “tử vận” rất oái oăm, khó gieo nhưng lại được Nguyễn Khuyến sử dụng một cách thần tình góp phần diễn tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ dần, phù hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc cá nhân.- Tả cảnh gợi tình, lấy động tả tĩnh.- Hình ảnh gợi tả, mang hồn dân tộcBài thơ thể hiện sự tinh tế của nhà thơ trong cách cảm nhận về cảnh sắc thiên nhiên mùa thu vùng đồng bằng Bắc bộ. Đồng thời cho ta thấy tình yêu thiên nhiên, đất nước, tâm trạng thời thế của tác giảNghệ thuậtNội dungTHE ENDThankyou