Bài giảng Ngữ văn Lớp 11 - Đọc văn: Về luân lí xã hội ở nước ta - Phan Châu Trinh

VỀ LUÂN LÍ XÃ HỘI Ở NƯỚC TA(Trích: "Đạo Đức Và Luân Lí Đông- Tây")Phan Châu TrinhI. Đọc hiểu tiểu dẫn1. Tác giả.- Phan Châu Trinh (1872-1926), tự Tử Cán, Hiệu Tây Hồ, Biệt hiệu Hi Mã.- Quê quán. Xã Tam Lộc huyện Phù Ninh. tỉnh Quảng Nam.- Cuộc đời sự nghiệp SGK- Một số tác phẩm tiêu biểu2. Đoạn trích Về luân lí xã hội ở nước ta- Thuộc phần 3 cuả bài Đạo đức và luân lí Đông Tây, được ông diễn thuyết vào đêm 19/11/1925, tại nhà Hội Thanh niên Sài Gòn( nay thuộc TP Hồ Chí Minh)- Nhan đề do nhà biên soạn sách đặt II. Đọc hiểu văn bản.1. Thể loại, bố cục.- Thể loại: Văn chính luận (nghị luận về một vấn đề chính trị-xã hội: Vấn đề luân lí xã hội 1925 ở nước ta)- Bố cục: 3 phần+ Phần 1: ở VN chưa có luân lí xã hội+ Phần 2: So sánh luân lí xã hội Châu Âu (Pháp) với nước ta.+ Phần 3: Giải pháp của Phan Châu Trinh để Việt Nam có luân lí xã hội2. Tìm hiểu giá trị nội dung và nghệ thuật văn bản.2.1. Luận điểm 1: « Ở Việt nam chưa có luân lí xã hội. »- Luân lí xã hội: Khái niệm dùng chỉ những quan niệm, nguyên tắc, qui định hợp lí lẽ thường chi phối mọi quan hệ, hoạt động và phát triển của xã hội..- Cách đặt vấn đề trực tiếp, trực diện, nhấn mạnh và phủ định: “xã hội luân lí trong nước ta tuyệt nhiên không ai biết đến”- Phân tích luận điểm: + Sửa lại quan niệm phiến diện, hẹp hòi: quan hệ bạn bè không thay thế cho luân lí xã hội được chỉ là bộ phận nhỏ của luân lí xã hội.+ Quan niệm Nho gia xưa bị hiểu một cách sai lệch Cách nêu vấn đề và phân tích luận điểm của tác giả bộc lộ quan niệm tư tưởng của một nhà Nho uyên bác, sắc sảo và thức thời2.2. Luận điểm 2 : So sánh luân lí xã hội bên Châu Âu (Pháp) và ở nước ta. Luân lí XH nước taKhông hiểu, chưa hiếu, điềm nhiên như ngủ, chẳng biết gì (thờ ơ, tê liệt)- Dẫn chứng :Phải ai nấy hay, ai chết mặc ai, cháy nhà hàng xóm bình chân như vại, đèn nhà ai nhà nấy rạng, chỉ nghĩ đến sự yên ốn của riêng mình, bất công cũng cho qua.- Nguyên nhân : Chưa có đoàn thể, ý thức dân chủ kém Luân lí XH Châu Âu Rất thịnh hành và phát triển- Dẫn chứng : Khi người có quyền thế hoặc chính phủ, cậy quyền thế, sức mạnh đè nén, áp bức quyền lợi riêng của cá nhân hay đoàn thể thì người ta tìm mọi cách để giành lại công bằng xã hội- Nguyên nhân : Có đoàn thể, có ý thức sẵn sàng làm viẹc chung(công đức), có ăn học (văn hoá)có tinh thần dân chủ, biết nhìn xa trông rộng.- Tác giả lí giải nguyên nhân tình trạng dân không biết đoàn thể, không trọng công ích.+Trước đó ông cha ta có ý thức đoàn thể, biết đến công ích : góp gió làm bão, gom cây làm rừng.+Về sau : Bọn Vua chúa quan lại, bọn tri thức Tây học háo danh, háo quyền, tham lam trà đạp lên dân tình Học trò có những suy thoái đạo đức, luân lí- Thái độ của tác giả.+ Đối với bọn lại, tri thức Tây học : căm ghét cao độ, đả kích mạnh mẽ+ Đối với nhân dân: Vừa đau xót, vừa mỉa mai, vừa cảm thông.Tác giả kết luận bằng hai câu cảm thán cho thấy tinh thần phản phong của tác giả hết sức mạnh mẽ, triệt để.2.3. Luận điểm 3: Giải pháp của Phan Chu Trinh- Mục đích: Nước Việt Nam tự do độc lập- Giải pháp trước mắt và lâu dài: Nhân dân phải xây dựng đoàn thể, đẩy mạnh truyền bá tư tưởng xã hội trong nhân dân.3. Nghệ thuật.- Kết hợp chặt chẽ yếu tố biểu cảm và yếu tố nghị luận.+ Yếu tố nghị luận: Lập luận chặt chẽ lôgíc, biểu hiện tư duy sắc sảo, giọng văn mạnh mẽ, hùng hồn.+ Yếu tố biểu cảm: Dùng nhiều câu cảm thán, lời văn nhẹ nhàng từ tốn. Phát biểu chính kiến không chỉ bằng lí trí mà còn bằng cả trái tim thấm thía nỗi đau về tình trạng tăm tối của xã hội Việt Nam đương thời.