Bài giảng Sinh học Khối 11 - Bài 19, Phần 2: Tuần hoàn máu (Bản hay)

 TIEÁT 19 
TUAÀN HOAØN MAÙU ( tt ) 
Khả năng này của tim ếch được gọi là gì ? 
Hãy quan sát và cho biết hoạt động của tim ếch và cơ bắp chân ếch sau khi được cắt rời khỏi cơ thể cho vào dung dịch sinh lý ? 
Dung dịch sinh lý 
Dung dịch sinh lý 
III. HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TIM : 
1. Tính töï ñoäng cuûa tim : 
Quan s¸t h×nh vµ TT SGK h·y cho biÕt : Tính töï ñoäng cuûa tim laø gì ? 
* Tính töï ñoäng cuûa tim coù ñöôïc laø do cã heä daãn truyeàn tim . 
Nót xoang nhÜ 
M¹ng Pu«ckin 
Nót nhÜ thÊt 
Bã Hiss 
* Tính töï ñoäng cuûa tim : Khaû naêng co daõn tù ® éng theo chu kì cuûa tim . 
HÖ dÉn truyÒn tim gåm nh÷ng g×? 
HÖ dÉn truyÒn gåm:Nót xoang nhÜ , nót nhÜ thÊt , bã hiss, m¹ng puèckin . 
TÝnh tù ® éng cña tim cã ®­ îc lµ do cã ® Æc tÝnh nµo ? 
Nót nhÜ thÊt 
Nót xoang nhÜ 
Bã Hiss 
n 
n 
M¹ng Pu«ckin 
HÖ dÉn truyÒn ho¹t ® éng nh ­ thÕ nµo ? 
* Ho¹t ® éng hÖ dÉn truyÒn . 
Nót xoang nhÜ tù ph¸t xung ® iÖn , truyÒn tíi 2 t©m nhÜ , tíi nót nhÜ thÊt , truyÒn theo bã hiss ® Õn m¹ng pu«ckin lµm t©m thÊt co. 
+ Taïi sao tim coù khaû naêng ñaäp töï ñoäng nhöng cô baép chaân eách thì khoâng co vaø daõn töï ñoäng ñöôïc ? 
 * Do tim coù nuùt xoang nhó , coøn cô baép chaân eách thì khoâng . 
 + Trong y häc tÝnh tù ® éng cña tim cã ý nghÜa g×? 
 * Trong y häc cã thÓ dïng trong viÖc cÊy ghÐp tim 
2. Chu kì hoaït ñoäng cuûa tim : 
 Quan saùt hình cho bieát : Chu kì hoaït ñoäng cuûa tim goàm maáy pha ? Moãi pha hoaït ñoäng trong thôøi gian bao laâu ? 
T©m nhÜ 
T©m thÊt 
Mét chu kú tim 
T©m nhÜ co 0,1 s 
T©m thÊt co 0,3 s 
D·n chung 0,4 s 
Kh¸i niÖm : Chu k× tim lµ mét lÇn co vµ d·n nghØ cña tim . 
 Nh ­ vËy : Mét chu kú ho¹t ® éng cña tim b¾t ® Çu tõ pha co t©m nhÜ  pha co t©m thÊt  pha d·n chung 
 Chu k× tim gåm 3 pha : - Pha co t©m nhÜ 0,1s 
 - Pha co t©m thÊt 0,3s 
 - Pha d·n chung 0,4s 
=> Chu k× tim 0,8s. 
ë ng­êi nhÞp tim lµ bao nhiªu lÇn / phót ? 
Dùa vµo chu k× ho¹t ® éng cña tim em h·y cho biÕt t¹i sao tim ho¹t ® éng suèt ® êi mµ kh«ng mÖt mái ? 
NhÞp tim ë ng­êi 75 lÇn / 1 phót 
Vậy chu kì tim là gì ? 
Baûng 19.1. Nhòp tim cuûa thuù 
Ñoäng vaät 
Nhòp tim / phuùt 
Voi 
25 -40 
Traâu 
40 – 50 
Boø 
50 – 70 
Lôïn 
60 – 90 
Meøo 
110 – 130 
Chuoät 
720 - 780 
 Ñoïc thoâng tin ôû baûng 19.1 cho biết mối liên quan giữa nhịp tim và khối lượng cơ thể ? 
 - Ñoäng vaät caøng nhoû , tim ñaäp caøng nhanh vaø ngöôïc laïi . 
Tại sao có sự khác nhau về nhịp tim ở các loài động vật ? 
Động vật càng nhỏ S/V càng lớn , sự tiêu hao NL càng nhiều do đó tim phải đập nhanh hơn để đáp ứng đủ ôxi cho qt chuyển hoá . 
IV. Hoaït ñoäng cuûa heä maïch : 
1. Caáu truùc heä maïch : 
 Heä maïch goàm : heä thoáng ñoäng maïch , heä thoáng mao maïch , heä thoáng tónh maïch . 
CÊu tróc heä maïch goàm nhöõng thaønh phaàn naøo ? 
Lôùn nhaát laø ĐM sau đó giảm dần ở tiểu ĐM  mao mạch nhỏ nhất sau đó lại tăng dần từ tiểu TM  tónh maïch 
So sánh đường kính các loại mạch ? 
IV. Hoaït ñoäng cuûa heä maïch : 
1. Caáu truùc heä maïch : 
 Heä maïch goàm : heä thoáng ñoäng maïch , heä thoáng mao maïch , heä thoáng tónh maïch . 
CÊu tróc heä maïch goàm nhöõng thaønh phaàn naøo ? 
Lôùn nhaát laø ĐM sau đó giảm dần ở tiểu ĐM  mao mạch nhỏ nhất sau đó lại tăng dần từ tiểu TM  tónh maïch 
So sánh đường kính các loại mạch ? 
Huyết áp là gì ? 
2. Huyeát aùp : 
1. Huyeát aùp laø gì ? 
* Kh ¸i niÖm : Huyeát aùp laø aùp löïc maùu taùc ñoäng leân thaønh maïch . 
 - HuyÕt ¸p t©m thu øng víi lóc tim co b¬m m¸u vµo ® éng m¹ch (110-120mmHg). 
 - HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng øng víi lóc tim d·n (70-80mmHg). 
Tại sao tim tim đập nhanh và mạnh thì h/a tăng , tim đập chậm và yếu h/a giảm ? 
Tim ® Ëp nhanh , m¹nh, b¬m mét l­îng m¸u lín lªn ® éng m¹ch t¹o ra ¸p lùc m¹nh do ® ã huyÕt ¸p t¨ng . Tim ® Ëp chËm ng­îc l¹i. 
 Có mấy trị số huyết áp ? Đó là gì ? 
Vậy khi nào thì huyết áp tâm thu ? Khi nào huyết áp tâm trương ? 
Khi mÊt m¸u , l­îng m¸u gi¶m , ¸p lùc t¸c dông lªn thµnh m¹ch gi¶m do ® ã huyÕt ¸p gi¶m . 
Tại sao khi cơ thể mất m áu thì huyết áp giảm ? 
Động mạch bình thường 
Động mạch bị hẹp do tụ mỡ và xơ vữa 
Ñöa boùng qua choå heïp 
Loaïi maïch 
Ñoäng maïch chuû 
Ñoäng maïch lôùn 
Tieåu ñoäng maïch 
Mao maïch 
Tieåu tónh maïch 
Tónh maïch chuû 
Huyeát aùp (mmHg) 
120 – 140 
110 – 125 
40 – 60 
20 – 40 
10 – 15 
 0 
 Bieán ñoäng huyeát aùp trong heä maïch cuûa ngöôøi tröôûng thaønh 
- HuyÕt ¸p cao nhÊt ë ® éng m¹ch chñ sau ® ã gi¶m dÇn vµ thÊp nhÊt ë tÜnh m¹ch chñ . Do ma saùt cuûa maùu vôùi thaønh maïch vaø ma saùt cuûa caùc phaàn töû maùu vôùi nhau khi maùu chaûy trong maïch . 
M« t¶ sù biÕn ® éng h/¸p trong hÖ m¹ch? T¹i sao l¹i cã sù biÕn ® éng ® ã ? 
Những yếu tố nào có thể làm thay đổi huyết áp ? 
+ Söùc caûn trong maïch maùu và sự đàn hồi của mạch . 
+ Khoái löôïng maùu vaø ñoä quaùnh cuûa maùu 
+ Söùc co boùp cuûa tim vaø nhòp tim 
Những người nào thường hay mắc bệnh huyết áp ? Vì sao ? 
3. Vaän toác maùu : 
Vaän toác maùu laø gì ? 
 - Vaän toác maùu laø toác ñoä maùu chaûy trong moät giaây . 
Vậ n tốc máu biến động như thế nào trong hệ mạch ? 
So sánh tổng tiết diện của các loại mạch ? 
Cho biết mối quan hệ giữa vận tốc máu và tổng tiết diện mạch ? 
2. Cñng cè . 
C©u 1 . Thöù töï naøo döôùi ñaây ñuùng vôùi chu kì hoaït ñoäng cuûa tim ? 
a. Pha co taâm thaát  pha daõn chung  pha co taâm nhó 
b. Pha co taâm thaát  pha co taâm nhó  pha daõn chung 
c. Pha co taâm nhó  pha co taâm thaát  pha daõn chung 
d. Pha co taâm nhó  pha daõn chung  pha co taâm thaát 
C©u 2. Maùu chaûy trong heä maïch nhanh hay chaäm leä thuoäc vaøo yeáu toá naøo ? 
a. Tieát dieän maïch 
b. Cheânh leäch huyeát aùp giöõa caùc ñoaïn maïch 
c. Löôïng maùu coù trong tim 
d. Tieát dieän vaø cheânh leäch huyeát aùp giöõa caùc ñoaïn maïch 
C©u 3. Huyeát aùp laø gì ? 
a. Laø aùp löïc doøng maùu khi taâm thaát co 
b. Laø aùp löïc doøng maùu khi taâm thaát daõn 
c. Laø aùp löïc doøng maùu leân thaøn maïch 
d. Do söï ma saùt giöõa maùu vaø thaønh maïch 
3. H­íng dÉn vÒ nh µ: 
VÒ nh µ häc bµi , tr ¶ lêi c©u hái cuèi bµi . 
§ äc tr­íc bµi “ C©n b»ng néi m«i ”. 
XIN TAÏM BIEÄT