Bài giảng Sinh học Khối 12 - Bài 29: Quá trình hình thành loài - Phạm Văn An

Giáo viên giảng dạy : Phạm Văn An 
Trường THPT Hoà Phú – Chiêm Hoá – Tuyên Quang 
TIẾT 31 
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI 
I. HÌNH THÀNH LOÀI KHÁC KHU VỰC Đ ỊA LÍ. 
1. Vai trò của cách ly địa lý trong quá trình hình thành loài mới: 
- Cách li đ ịa lí : Là những trở ngại về mặt Địa lí ( Sông , núi , biển ...) ng ă n cản các cá thể của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao phối với nhau . 
Quần thể A 
QT A 1 
QT A 2 
Nòi địa lí A 1 
Nòi địa lí A 2 
Loài A 1 
Loài A 2 
Cách li đ ịa lí 
Trở ngại đ ịa lí 
MT A 1 
MT A 2 
NTTH 
NTTH 
NTTH 
NTTH 
Cách li sinh sản 
- Do sống trong các điều kiện địa lý khác nhau nên CLTN làm thay đổi tần số alen của các quần thể cách ly theo những cách khác nhau. 
- Điều kiện địa lí khác nhau là do: 
 + Loài mở rộng khu phân bố . 
 + Khu phân bố của loài bị chia nhỏ . 
VÍ DỤ 1 - SỰ HÌNH THÀNH LOÀI BẰNG CON ĐƯỜNG ĐỊA LÝ 
LOÀI CHIM SẺ 
NGÔ CÓ 3 NÒI 
 - Nòi Châu Âu 
- Nòi Ấn Độ 
 - Nòi Trung Quốc 
VÍ DỤ 1 - SỰ HÌNH THÀNH LOÀI BẰNG CON ĐƯỜNG ĐỊA LÝ 
CÓ 
 DẠNG LAI 
CÓ 
 DẠNG LAI 
KHÔNG CÓ 
 DẠNG LAI 
LOÀI CHIM SẺ 
NGÔ CÓ 3 NÒI 
 - Nòi Châu Âu 
- Nòi Ấn Độ 
 - Nòi Trung Quốc 
ĐÂY LÀ DẤU HIỆU 
 CHO BIẾT ĐÃ CÓ 
 SỰ CHUYỂN TIẾP 
 TỪ NÒI ĐỊA LÝ SANG 
 LOÀI MỚI 
VÍ DỤ 2 - SỰ HÌNH THÀNH LOÀI BẰNG CON ĐƯỜNG ĐỊA LÝ 
VÍ DỤ 3 - SỰ HÌNH THÀNH LOÀI BẰNG CON ĐƯỜNG ĐỊA LÝ 
Hình thành loài khác khu vực địa lí 
I. HÌNH THÀNH LOÀI KHÁC KHU VỰC Đ ỊA LÍ. 
1. Vai trò của cách ly địa lý trong quá trình hình thành loài mới: 
- Sự sai khác về tần số alen giữa các quần thể cách ly được duy trì. 
- Các quần thể cách ly không trao đổi vốn gen với nhau. 
- Sự sai khác dẫn đến cách ly tập tính, mùa vụ rồi cách ly sinh sản làm xuất hiện loài mới. 
- Xảy ra với những loài phát tán mạnh, phân bố rộng. 
- Xảy ra chậm chạp qua nhiều dạng trung gian. 
Tóm lại: cách li địa lý ngăn cản các cá thể của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao phối với nhau, CLTN và các nhân tố tiến hóa làm cho các quần thể nhỏ khác biệt nhau về tần số alen và thành phần kiểu gen, đến một lúc nào đó sẽ cách li sinh sản làm xuất hiện loài mới. 
I. HÌNH THÀNH LOÀI KHÁC KHU VỰC Đ ỊA LÍ. 
1. Vai trò của cách ly địa lý trong quá trình hình thành loài mới: 
2. Thí nghiệm chứng minh quá trình hình thành loài mới bằng cách ly địa lý: 
Đối tượng 
Nguyên liệu 
Cách tiến hành 
Kết quả 
Nhận xét và giải thích 
Nghiên cứu SGK và hoàn thiện phiếu học tập sau 
Thí nghiệm chứng minh quá trình hình thành loài bằng cách li địa lí 
Trình bày thí nghiệm chứng minh qúa trình hình thành loài bằng cách li đ ịa lí ? 
- Từ 1 quần thể ruồi giấm Chia thành nhiều quần thể nhỏ và nuôi bằng các môi tr ường nhân tạo khác nhau 
- Một số quần thể nuôi bằng môi tr ường có chứa tinh bột , một số quần thể nuôi bằng môi tr ường có chứa đường mantôz ơ . 
- Sau nhiều thế hệ sống trên 2 môi trường khác nhau , từ 1 quần thể ban đầu hình thành 2 quần thể thích nghi với việc tiêu hóa tinh bột và tiêu hóa đường mantôzơ . 
Thí nghiệm chứng minh quá trình hình thành loài bằng cách li địa lí 
=> Cách li về mặt địa lí và sự khác biệt về môi trường sống đã làm xuất hiện sự cách li về tập tính giao phối dẫn đến cách li sinh sản giữa 2 quần thể ruồi . 
I. HÌNH THÀNH LOÀI KHÁC KHU VỰC Đ ỊA LÍ. 
1. Vai trò của cách ly địa lý trong quá trình hình thành loài mới: 
2. Thí nghiệm chứng minh quá trình hình thành loài mới bằng cách ly địa lý: 
Đối tượng 
Nguyên liệu 
Cách tiến hành 
Kết quả 
Nhận xét và giải thích 
Nghiên cứu SGK và hoàn thiện phiếu học tập sau 
Ruồi giấm 
Tinh bột và đường mantôzơ 
Chia 1 quần thể ruồi giấm thành nhiều phần và nuôi dưỡng trong các ống nghiệm có chứa tinh bột và đường mantôzơ 
Tạo ra 2 quần thể thích nghi với việc tiêu hoá tinh bột và mantôzơ, và giữa chúng có sự cách li về mặt sinh sản. 
- Nhận xét: sự cách li về mặt địa lý và sự khác biệt về điều kiện môi trường sống làm xuất hiện sự cách li về tập tính giao phối dẫn đến cách li sinh sản giữa 2 quần thể. 
- Giải thích: CLTN làm phân hoá về tần số alen giữa các quần thể làm cho chúng thích nghi với việc tiêu hoá các loại thức ăn khác nhau, dẫn đến tích luỹ thành phần hoá học khác nhau trong vỏ kitin, làm xuất hiện các mùi khác nhau giao phối có chọn lọc và sự cách li sinh sản được hình thành. 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
Câu 1 : Nhân tố giúp phân biệt quá trình hình thành loài mới với quá trình hình thành đ ặc đ iểm thích nghi là : 
A. Quá trình giao phối . 
B. Quá trình cách li . 
C. Quá trình CLTN. 
D. Quá trình đ ột biến . 
Câu 2: Đặc đ iểm của hệ đ ộng vật và thực vật ở đ ảo là bằng chứng cho sự tiến hoá d ư ới tác dụng của quá trình CLTN và nhân tố nào sau đ ây ? 
A. Cách li đ ịa lí . 
B. Cách li sinh thái . 
C. cách li sinh sản . 
D. Cách li di truyền . 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
 3. Phát biểu nào sau đây không đúng khi nói về quá trình hình thành loài mới bằng con đường địa lí ( hình thành loài khác khu vực địa lí ) 
 a. Hình thành loài mới bằng con đường địa lí diễn ra chậm chạp trong thời gian lịch sử lâu dài . 
 b. Trong những điều kiện địa lí khác nhau , chọn lọc tự nhiên đã tích lũy các đột biến và biến dị tổ hợp theo các hướng khác nhau . 
 c. Hình thành loài mới bằng con đường địa lí thường gặp cả ở động vật và thực vật . 
 d. Điều kiện địa lí là nguyên nhân trực tiếp gây ra những biến đổi tương ứng trên cơ thể sinh vật , từ đó tạo ra loài mới 
 4. Hình thành loài mới bằng cách li địa lí là phương thức thường gặp ở: 
 a. Thực vật bậc thấp 	b. Thực vật bậc cao 
 c. Động vật ít di động 	d. Động vật phát tán mạnh 
CỦNG CỐ, LUYỆN TẬP 
 5. Câu nào sau đây nói về vai trò của sự cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới là đúng nhất ? 
	 a.Không có sự cách li địa lí thì không thể hình thành loài mới 
	b. Cách li địa lí có thể hình thành loài mới qua nhiều giai đoạn trung gian chuyển tiếp 
	c. Cách li địa lí luôn dẫn đến cách li sinh sản 
	d. Môi trường địa lí khác nhau là nguyên nhân chính dẫn đến phân hóa kiểu gen của các quần thể cách li 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC Ở NHÀ 
- Trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa . 
- Đọc trước bài 30 “ Quá trình hình thành loài ( tiếp )”.