Bài giảng Sinh học Lớp 10 - Tiết 31, Bài 31: Virut gây bệnh. Ứng dụng của virut trong thực tiễn

loại bỏ VK 
trong bộ phận lọc nước 
virut g©y bÖnh. øng dông cña virUt trong thùc tiÔn 
TiÕt 31 - Bµi 31: 
 KiÓm tra bµi cò 
Ho¹t ®éng nh©n lªn cña Phag¬ trong tÕ bµo chñ Chia lµm mÊy giai ®o¹n ? 
 KiÓm tra bµi cò 
Tại sao nói virut là dạng kí sinh nội bào bắt buộc? Ở ngoài cơ thể sống, virut có tồn tại được không, vì sao? 
 Ở ngoài cơ thể sống, virut không tồn tại được lâu vì virut không có khả năng trao đổi chất và năng lượng 
Trên da luôn có các tế bào chết, virut HIV bám trên da có thể lây nhiễm được không? Trường hợp nào có thể lây nhiễm? 
 Virut HIV bám trên da không gây nhiễm được. Có thể lây nhiễm khi da bị thương. 
Virót kÝ sinh ë 
vi sinh vËt 
§Æc ®iÓm g©y h¹i 
BiÖn ph¸p phßng 
tr¸nh 
Virót ®éc 
Chu tr×nh sinh tan 
Virut kí sinh → gây chết hàng loạt VSV( vi khuẩn, xạ khuẩn, nấm) → gây tổn thất các ngành công nghiệp VSV( thuốc kháng sinh, bột ngọt, thuốc trừ sâu sinh học, dược phẩm,....... 
 - Vô trùng quá trình sản xuất. 
- Giống VSV sạch bệnh, kháng virut. 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
Tiết 31 – Bài 31: 
Virut gây bệnh. Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
1- VIRUT KÍ SINH Ở VI SINH VẬT ( Phage ) 
Bình nuôi vi khuẩn đục do chứa nhiều VK  bình nuôi trong vì bình nuôi bị nhiễm virut  virut nhân lên làm chết hàng loạt vi khuẩn. 
Tránh nhiễm phage trong công nghiệp vi sinh cần phải làm gì? 
Tiết 31 – Bài 31: 
Virut gây bệnh. Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
1 - VIRUT KÍ SINH Ở VI SINH VẬT( PHAGƠ ): 
* Biện pháp phòng tránh: 
Vô trùng trong quá trình sản xuất. 
Tạo giống vi sinh vật sạch bệnh, có khả năng kháng virut. 
- Kí sinh chủ yếu ở vi khuẩn, xạ khuẩn. 
- Gây thiệt hại cho ngành công nghiệp vi sinh: sx thuốc kháng sinh, vacxin, bột ngọt, thuốc trừ sâu sinh học, dược phẩm,.... 
BỆNH ĐỐM THUỐC LÁ 
Bệnh xoăn lá 
Hoa lan bị khảm màu và biến dạng do virut khảm vàng 
( Cymbidium mosaic virus ) gây ra. 
Tiết 31 – Bài 31: 
Virut gây bệnh. Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
2- VIRUT KÍ SINH Ở THỰC VẬT: 
QUA VẾT CHÍCH 
QUA VẾT XƯỚC CƠ HỌC 
QUA VẾT CẮN CÔN TRÙNG 
Virót kÝ sinh ë thùc vËt 
§Æc ®iÓm g©y h¹i 
BiÖn ph¸p phßng tr¸nh 
Xoăn lá cà chua 
Còi cọc, lá nhỏ biến dạng nhăn, lốm đốm. Sớm phân hóa cành, cho ít trái, trái nhỏ. 
- Qua vết chích côn trùng, vết xước cơ học. Virut xâm nhập tế bào thực vật → gây hại, lan truyền giữa các TB qua cầu nối nguyên sinh chất. 
- Biến dạng hình thái: thân, lá, quả. 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
2- VIRUT KÍ SINH Ở THỰC VẬT 
Virut xâm nhập vào tế bào thực vật như thế nào? 
Cây bị nhiễm virut có biểu hiện như thế nào? 
Tại sao virut gây bệnh cho thực vật không thể tự xâm nhập vào tế bào thực vật? 
Vì bề mặt lá có tầng Cutin bảo vệ không cho thụ thể bám vào 
Cách phòng bệnh cho cây trồng không bị nhiễm virut ? 
- Vệ sinh đồng ruộng. 
- Tiêu diệt trung gian truyền bệnh. 
- Tạo giống sạch bệnh = pp nuôi cấy mô tế bào. 
Virót kÝ sinh ë thùc vËt 
§Æc ®iÓm g©y h¹i 
BiÖn ph¸p phßng tr¸nh 
Con người đã lợi dụng virut để bảo vệ thực vật như thế nào? 
Phage T4 
ChuyÓn gen 
Kh¸ng nhiÒu 
lo¹i vi khuÈn 
  Sản xuất thuốc trừ sâu. 
  Chuyển gen phage vào cây trồng chống một số bệnh do vi khuẩn gây ra. 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
2- VIRUT KÍ SINH Ở THỰC VẬT 
- Vệ sinh đồng ruộng. 
- Tiêu diệt trung gian truyền bệnh. 
- Tạo giống sạch bệnh = pp nuôi cấy mô tế bào. 
- Qua vết chích côn trùng, vết xước cơ học. Virut xâm nhập tế bào thực vật → gây hại, lan truyền giữa các TB qua cầu nối nguyên sinh chất. 
- Biến dạng hình thái: thân, lá, quả. 
Vi rót kÝ sinh 
c«n trïng 
§Æc ®iÓm g©y h¹i 
Virut gây bệnh trực tiếp → Côn trùng là vật chủ. 
 Virut gây bệnh nhóm Baculo sống kí sinh sâu bọ ăn lá cây  chết sâu. 
 Virut chỉ tồn tại trong côn trùng và truyền cho người → Côn trùng là vật trung gian. 
VD: Virut gây sốt xuất huyết, viêm não ngựa do muỗi, bọ chét làm trung gian truyền bệnh. 
BiÖn ph¸p phßng tr¸nh 
Tiêu diệt trung gian truyền bệnh. 
G©y bÖnh trùc tiÕp cho c«n trïng 
Virus NPV g©y bÖnh ở sâu keo, sâu khoang. 
- Sâu non chậm chạp và ngừng ăn  chuyển thành màu trắng, màu đen, treo ở lá, chỉ còn các chân dính lá. 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
3- VIRUT KÍ SINH Ở CÔN TRÙNG 
VIRUT KÍ SINH TRÊN SÂU NON  CƠ THỂ SÂU MỀM NHŨN 
( BỆNH BỦNG ) 
Virut gây bệnh cho côn trùng có những dạng nào? Cách gây bệnh? 
Biện pháp phòng chống như thế nào? 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
3- VIRUT KÍ SINH Ở CÔN TRÙNG 
Bệnh sốt rét 
Bệnh sốt xuất huyết 
Bệnh viêm não Nhật Bản 
Trong 3 bÖnh: Sèt rÐt, sèt xuÊt huyÕt, viªm n·o NhËt B¶n. Theo em bÖnh nµo do virut? 
- Bệnh sốt xuất huyết, viêm não Nhật Bản do virut gây ra. 
- Bệnh sốt rét do động vật nguyên sinh gây ra( lăng quăng hay bọ gậy). 
Có một thời các vùng trồng vải thiều trẻ em hay bị viêm não và người ta cho rằng do vải thiều ? Ý kiến của em về điều này ? 
Vải thiều không phải là ổ chứa virut gây bệnh. 
 - Vải thiều chín có một số loài chim và côn trùng ăn, những loài này mang virut. 
 - Khi muỗi hút máu của những loài này rồi đốt vào người mới gây bệnh. 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
3- VIRUT KÍ SINH Ở CÔN TRÙNG 
Muỗi Anophen 
Muỗi Aedes - Muỗi vằn 
mang virut Dengue 
Muỗi Culex mang virut polio 
Bệnh sốt rét do ĐVNS Plasmodium 
Bệnh sốt xuất huyết(Dangi) do virut Dengue 
Bệnh viêm não Nhật Bản do virut Polio ( Muỗi Culex hút máu lợn hoặc chim là ổ chứa virut sau đó đốt sang người và gây bệnh ở người) 
Nếu muỗi Culex đốt người bị bệnh sau đó sang đốt người không bị bệnh thì có lây bệnh không, vì sao? 
Biện pháp phòng chống: Ngủ phải có màn, phun thuốc diệt muỗi, kiểm soát những nơi muỗi đẻ (chum, vại, ống bơ đựng nước,), phát quang bụi rậm,... 
Virus gây bệnh lở mồm long móng ở bò 
Bệnh long móng ở lợn 
Cúm H 5 N 1 
Bệnh xuất huyết ở cá trắm cỏ 
Bệnh đậu mùa 
Bệnh giang mai 
Bệnh than 
Bệnh giòi ăn 
Bệnh AIDS 
Tiết 31 – Bài 31: 
Virut gây bệnh. Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
I- CÁC LOẠI VIRUT KÍ SINH 
4- VIRUT KÍ SINH Ở ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI: 
- Gây tử vong ở người và động vật: AIDS, SARS, viêm não Nhật Bản, dại, cúm gà, lở mồm long móng, 
- Gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sản xuất ở người: đau mắt đỏ, sởi, quai bị, sốt xuất huyết, 
Tiêm phòng vacxin 
Đây là biện pháp nào? 
Kiểm soát trung gian truyền bệnh 
Đây là biện pháp nào? 
Vệ sinh cá nhân và cộng đồng 
Đây là biện pháp nào? 
Cách li nguồn bệnh 
Đây là biện pháp nào? 
NUÔI SÂU GIỐNG 
(vật chủ) 
Nuôi sâu hàng loạt 
Nhiễm bệnh virut cho sâu 
 Pha chế chế phẩm 
Thu thập sâu, bệnh 
Nghiền, lọc 
Li tâm 
Thêm chất phụ gia 
Sấy khô 
Kiểm tra chất lượng 
ĐÓNG GÓI 
CH Ế BIẾN 
THỨC ĂN NHÂN TẠO 
Quy tr×nh s¶n xuÊt chÕ phÈm 
virUt trõ s©u ( NPV ) 
ĐÂY LÀ QUY TRÌNH SẢN XUẤT GÌ ? 
? Thuốc trừ sâu từ virut ưu việt hơn thuốc trừ sâu hóa học ở điểm nào ? 
Thuèc trõ s©u ho¸ häc 
Thuèc trõ s©u tõ Virut 
Tính đặc hiệu thấp. 
- Tích lũy lâu dài trong đất → chuỗi thức ăn → ảnh hưởng xấu sức khỏe con người. 
 - Tính đặc hiệu cao, hiệu quả cao. 
- Tồn tại lâu ngoài cơ thể côn trùng, không độc với người và gia súc → p/triển nền nông nghiệp bền vững. 
Tiết 31 – Bài 31: 
Virut gây bệnh. Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
II- Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
1- Trong nông nghiệp: thuốc trừ sâu từ virut 
Tiết 31 – Bài 31: 
Virut gây bệnh. Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
II- Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
2- Trong sản xuất các chế phẩm sinh học Intefêron ( IFN ) 
IFN là gì? Nêu vai trò của IFN ? 
IFN là những protein đặc biệt do nhiều loại tế bào của cơ thể tiết ra, xuất hiện trong tế bào khi bị nhiễm virut. 
Vai trò của IFN: 
 - Có khả năng chống virut. 
 - Chống tế bào ung thư. 
 - Tăng khả năng miễn dịch. 
Tiết 31 – Bài 31: 
Virut gây bệnh. Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
II- Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
2- Trong sản xuất các chế phẩm sinh học Intefêron ( IFN ) 
 Phage/vi khuẩn: chứa đoạn gen không quan trọng  cắt bỏ  ghép đoạn gen cần thiết  ADN tái tổ hợp. 
 Vi khuẩn nhân lên  ADN tái tổ hợp cũng được nhân lên. 
Cơ sở khoa học để sản xuất IFN là gì? 
 1 TB b¹ch cÇu t¹o 100 - 1000 ph©n tö Interfªron. 1 TB VK E.Coli t¹o 200 ngµn ph©n tö. 
1 
2 
3 
4 
5 
Ph©n lËp tÕ bµo người mang gen IFN 
Nhiễm phagơ tái tổ hợp vào E.coli 
Nh©n dßng E.coli nhiễm phagơ tái tổ  tổng hợp IFN 
Tách gen IFN nhờ enzim cắt 
Gắn gen IFN vào ADN của phagơ 
A 
B 
c 
d 
E 
II- Ứng dụng của virut trong thực tiễn 
2- Trong sx các chế phẩm sinh học 
Nguyên lí công nghệ sản xuất chế phẩm sinh học IFN bằng kỹ thuật di truyền gồm những bước nào? 
Phương pháp sản xuất chế phẩm sinh học IFN bằng kỹ thuật di truyền có ưu điểm gì? 
1 
10 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
S 
A 
R 
s 
E 
C 
O 
L 
i 
H 
I 
V 
V 
I 
R 
U 
t 
T 
H 
U 
è 
c 
L 
¸ 
C 
Ç 
U 
K 
H 
U 
È 
n 
K 
I 
S 
I 
N 
h 
I 
N 
S 
U 
L 
I 
n 
A 
I 
D 
s 
X 
© 
M 
N 
H 
Ë 
p 
( 3 ch÷ ): T¸c nh©n g©y bÖnh AIDS 
(6 ch÷ ): Mét lo¹i trùc khuÈn bÞ Phag¬ kÝ sinh. Lo¹i Phag¬ nµy ®­îc nghiªn cøu kÜ 
( 4 ch÷ ): Nh÷ng ch÷ viÕt t¾t bÖnh cã tªn” héi chøng viªm ®­êng h« hÊp cÊp” 
( 5 ch÷ ): Tªn sinh vËt ®¬n gi¶n nhÊt trong sinh giíi. 
( 8 ch÷ ): Loµi thùc vËt ®­îc ph¸t hiÖn virut g©y bÖnh ®Çu tiªn 
( 8 ch÷ ): Tªn gäi chung cña nhãm vi khuÈn cã h×nh cÇu 
( 6 ch÷ ): Lèi sèng b¾t buéc cña tÊt c¶ c¸c virut 
( 7 ch÷ ): Tªn mét lo¹i Hoocm«n dïng ®Ó trÞ bÖnh tiÓu ®­êng 
( 4 ch÷ ): Ch÷ c¸i viÕt t¾t cña “héi chøng suy gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i 
( 7 ch÷ ): Giai ®o¹n thø 2 trong qu¸ tr×nh x©m nhiÔm vµ ph¸t triÓn cña virut trong tÕ bµo chñ 
CñNG Cè BµI HäC 
11 
M 
× 
C 
H 
Ý 
N 
h 
( 7 ch÷ ): Mét chÊt ®iÒu vÞ ®­îc s¶n xuÊt tõ vi khuÈn Corynebacterrium glutamicum . 
Chóc thÇy c« vµ c¸c em 
D¹y 
Tèt 
häc 
Tèt 
virus Koala Retro (KoRV), một loại virus ở động vật có đặc tính giống như virus HIV ở người . 
Begomo là virus sống ký sinh trên cơ thể bướm Bemisia tabaci . 
Nguyên nhân lây bệnh là do virut SARS ( SARS coronavirus , viết tắt SARS-CoV), một loại virut mới.