Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 15: Tiêu hóa ở động vật

 vËt chÊt vµ n¨ng l­îng ë ® éng vËt cã 3 qu á trình : 
	- Tiªu ho¸ 
 	- H« hÊp 
 	 - TuÇn hoµn . 
Hình thức dinh dưỡng của động vật là gi ? 
Để hấp thụ được các chất có trong thức ăn 
 động vật phải có quá trình gi ? 
B - CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT 
 NĂNG LƯỢNG Ở ĐỘNG VẬT 
TIÊU HÓA Ở 
ĐỘNG VẬT 
Bài 15: 
I- Khái niệm tiêu hoá  
Tiêu hoá là gi ? 
TI£U HãA ë §éNG VËT 
I- Khái niệm tiêu hoá  
Các chất trong TĂ 
 Chất 
 hữu 
 cơ 
Gluxit 
Lipit 
Prôtêin 
Axit nuclêic 
Vitamin 
 Chất 
 Vô 
 cơ 
Muối khoáng 
Nước 
Các chất được hấp thụ 
Đường đơn 
Axit béo và Glixêrin 
Axit amin 
Các thành phần của nuclêôtit 
Vitamin 
Muối khoáng 
Nước 
Hoạt 
Động 
Hấp 
thụ 
Hoạt 
Động 
Tiêu 
hóa 
 I- Khái niệm tiêu hoá 
- Tiêu hoá là QT biến đổi thức ăn thành các hợp chất đơn giản , dễ hấp thụ cung cấp cho tế bào 
Ý nghĩa của tiêu hoá là gi ? 
-Ý nghĩa : giúp cơ thể lấy được các chất dinh dưỡng có trong thức ăn 
Quá trình tiêu hoá xảy ra ở trong hay ngoài cơ thể ? Trong hay ngoài tế bào ? 
Có 2 kiểu : + Tiêu hoá nội bào 
	 + Tiêu hoá ngoại bào 	 
 II. Tiªu ho¸ ë c¸c nhãm ® éng vËt . 
H·y chia c¸c §V trªn thµnh 3 hoÆc 2 nhãm dùa trªn ® Æc ® iÓm vÒ tiªu ho¸ kh¸c nhau ? 
amip 
Sư tử 
Hải quì 
Châu chấu 
Trùng giày 
Kiến 
thuỷ tức 
II. Tiªu ho¸ ë c¸c nhãm ® éng vËt . 
§¹i diÖn : c¸c ®v ®¬n bµo . 
 ( trùng roi , amip ) 
- C¬ quan tiªu ho¸ : Ch­a cã 
 - C¬ chÕ tiªu ho¸: lµ tiªu ho¸ néi bµo nhê c¸c enzim trong lizoxom ( tiªu ho¸ ho¸ häc ) 
T¹i sao nãi qu ¸ tr×nh tiªu ho¸ ë nh÷ng 
® éng vËt nµy lµ tiªu ho¸ néi bµo ? 
1. Tiªu ho¸ ë ® éng vËt ch­a cã c¬ quan tiªu ho¸. 
- Cơ chế ti êu hoá : 
Cc 
II. Tiªu ho¸ ë c¸c nhãm ® éng vËt . 
Cc 
2- Tiªu ho¸ ë ® éng vËt cã tói tiªu ho¸ 
Søa 
H¶i quú 
Thuû tøc 
? Loµi ® éng vËt nµo cã tói tiªu ho¸? 
§¹i diÖn : Ruét khoang 
( thuû tøc , san h«, søa ) 
- C¬ quan tiªu ho¸ : tói TH 
 - C¬ chÕ tiªu ho¸: 
 + Chñ yÕu lµ tiªu ho¸ ngo¹i bµo nhê c¸c enzim tõ c¸c tÕ bµo tuyÕn 
 + Mét phÇn nhá TH néi bµo trong c¸c tÕ bµo c¬ - TH 
T¹i sao nãi ë nh÷ng ® éng vËt nµy cã c¶ qu ¸ tr×nh 
tiªu ho¸ ngo¹i bµo vµ néi bµo ? 
II. Tiªu ho¸ ë c¸c nhãm ® éng vËt . 
3. Tiªu ho¸ ë ® éng vËt cã èng vµ tuyÕn tiªu ho¸. 
- §¹i diÖn : c¸c ®v cã x­¬ng vµ nhiÒu ®v kh«ng x­¬ng sèng . 
- C¬ quan tiªu ho¸ : èng tiªu ho¸ ( cã nhiÒu bé phËn ). 
 - C¬ chÕ tiªu ho¸: 
 + Chñ yÕu lµ tiªu ho¸ ho¸ häc nhê c¸c enzim tõ c¸c tÕ bµo tuyÕn , chuyÓn thøc ¨n thµnh chÊt ®¬n gi¶n , dÔ hÊp thô . 
 + Mét phÇn tiªu ho¸ c¬ häc 
b»ng ho¹t ® éng c¬ häc t¹o thuËn lîi cho biÕn ® æi ho¸ häc . 
II. Tiªu ho¸ ë c¸c nhãm ® éng vËt . 
3. Tiªu ho¸ ë ® éng vËt cã èng vµ tuyÕn tiªu ho¸. 
C¸c tuyÕn tiªu ho¸ ë miÖng 
èng 
tiªu 
ho¸ 
 ë 
ng­êi 
Các Cơ Quan trong è ng tiêu hóa 
Các tuyến tiêu hóa 
- Khoang miệng ( răng , lưỡi ) 
 Hầu 
 Thực quản 
 Dạ dày 
Ruột ( ruột non, ruột già , ruột thẳng ) 
 Hậu m«n 
 Tuyến nước bọt 
 Tuyến gan 
 Tuyến tụy 
 Tuyến vị 
 Tuyến ruột 
Quan s¸t h×nh . H·y so s¸nh cÊu t¹o c¬ quan tiªu ho¸ ë c¸c ® éng vËt , qua ® ã em cã nhËn xÐt g× ? 
§V ch­a cã c¬ 
quan tiªu ho¸ 
§V cã tói tiªu ho¸ 
§V cã èng tiªu ho¸ 
 Trong qu ¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña c¸c ® éng vËt , cÊu t¹o c¬ quan tiªu ho¸ ngµy cµng phøc t¹p : Ch­a cã c¬ quan tiªu ho¸ cã tói tiªu ho¸ ®¬n gi¶n èng tiªu ho¸ ( víi nhiÒu bé phËn ) 
§V ch­a cã c¬ 
quan tiªu ho¸ 
§V cã tói tiªu ho¸ 
§V cã èng tiªu ho¸ 
T¹i khoang miÖng x¶y ra nh÷ng ho¹t ® éng tiªu ho¸ nµo ? 
III- Tiªu hãa ë ® éng vËt ¨n thÞt vµ ¨n t¹p 
1. ở khoang miệng 
 III. Tiªu ho¸ ë ® éng vËt ¨n thÞt vµ ¨n t¹p.	1. ë khoang miÖng . 
Tiªu ho¸ c¬ häc : 
+ R¨ng ( cã 3 lo¹i) : Nhai , nghiÒn , c¾n xÐ thøc ¨n. 
+ L­ìi : §¶o, trén ® Òu thøc ¨n. 
+ C¸c c¬ m«i, m¸ : §¶o ® Òu . 
 T¸c dông : lµm nhá thøc ¨n, trén thøc ¨n víi n­íc bät tõ ® ã t¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc cña thøc ¨n víi enzim t¹o thuËn lîi cho tiªu ho¸ ho¸ häc 
Tiªu ho¸ ho¸ häc : TuyÕn n­íc bät tiÕt men amilaza ph©n huû 1 phÇn tinh bét . 
H·y x¸c ® Þnh c¸c ® Æc ® iÓm kh¸c nhau vÒ r¨ng ng­êi víi r¨ng chã sãi ? ý nghÜa cña sù kh¸c nhau ® ã ? 
Hµm r¨ng chã sãi 
- R¨ng cña ®v ¨n thÞt(chã sãi ) s¾c, nhän , r¨ng cöa vµ r¨ng nanh rÊt ph¸t triÓn ( c¾n,xÐ thøc ¨n). - R¨ng ®v ¨n t¹p ( ng­êi ) cã bÒ mÆt réng , r¨ng nanh kÐm ph¸t triÓn , r¨ng hµm cã nhiÒu nÕp ( nghiÒn thøc ¨n).   Sù kh¸c nhau nµy thÓ hiÖn sù thÝch nghi víi chÕ ®é thøc ¨n kh¸c nhau . 
Hµm r¨ng chã sãi 
III. Tiªu ho¸ ë ® éng vËt ¨n thÞt vµ ¨n t¹p. 2. ë d¹ dµy vµ ruét 	a- ë d¹ dµy : 
T¹i d¹ dµy x¶y ra nh÷ng ho¹t ® éng tiªu ho¸ nµo ? 
 III. Tiªu ho¸ ë ® éng vËt ¨n thÞt vµ ¨n t¹p.	2. ë d¹ dµy vµ ruét .	a- Tiªu ho¸ ë d¹ dµy : 
Tiªu ho¸ c¬ häc : C¸c c¬ d¹ dµy co bãp nhµo trén thøc ¨n 
 T¸c dông : lµm nhá , nhuyÔn thøc ¨n, trén thøc ¨n víi dÞch vÞ t¹o thuËn lîi cho tiªu ho¸ ho¸ häc 
Tiªu ho¸ ho¸ häc : TuyÕn vÞ tiÕt axit HCl ( lµm c¸c ph©n tö pr«tein duçi th¼ng) vµ enzim pepsin ph©n huû 1 phÇn protein. 
 Ho¹t ® éng tiªu ho¸ ho¸ häc theo s¬ ® å trªn x¶y ra chñ yÕu t¹i ruét non. H·y gi¶i thÝch kÕt luËn ® ã ? 
Các chất trong thức ăn 
Các chất 
hữu cơ 
Các chất 
vô cơ 
Hoạt động 
tiêu hóa 
Các chất 
 hấp thụ được 
Hoạt 
động 
hấp 
thụ 
 Gluxit 
 Lipit 
 Protein 
Axit nucleic 
Vitamin 
Muối khoáng 
Nước 
Đường đơn 
Axit béo và glixerin 
Axit amin 
Vitamin 
Muối khoáng 
Nước 
Các thành phần của nucleic 
2. Tiªu ho¸ ë d¹ dµy vµ ruét . 
 b- Tiªu ho¸ ë ruét : 
 + Tiªu ho¸ ho¸ häc : d­íi t¸c dông cña dÞch tuþ , dÞch ruét , dÞch mËt c¸c chÊt phøc t¹p trong thøc ¨n biÕn ® æi thµnh nh÷ng chÊt dinh d­ìng hÊp thô ®­ îc nh ­ : axitamin , ®­ êng ®¬n, nucleotit  
Tiªu hãa ë ®éng vËt 
C¸c c¬ cña thµnh ruét so víi c¬ d¹ dµy cã g× kh¸c ? Ho¹t ® éng c¬ häc cña ruét sÏ cã t¸c dông g×? 
CÊu t¹o ruét non 
Líp thanh m¹c 
 Líp mµng nhÇy 
 Líp d­íi mµng nhÇy 
Líp c¬ tr¬n 
 + Tiªu ho¸ c¬ häc : C¸c c¬ cña thµnh ruét máng chñ yÕu cã t¸c dông ®­a c¸c viªn thøc ¨n xuèng phÇn tiÕp theo cña èng tiªu ho¸. 
2. Tiªu ho¸ ë d¹ dµy vµ ruét . 
 b- Tiªu ho¸ ë ruét : 
 + Tiªu ho¸ ho¸ häc : 
TI£U HãA ë §éNG VËT 
So s¸nh ®é dµi cña ruét víi ®é dµi c¬ thÓ ( chiÒu cao ) thÊy : ruét cã chiÒu dµi lín gÊp nhiÒu lÇn chiÒu dµi c¬ thÓ ( thuËn lîi hay khã kh¨n cho qu ¸ tr×nh tiªu ho¸ ?) 
ë ng­êi tr­ëng thµnh , ruét non dµi kho¶ng 2,75m, cã ®­ êng kÝnh kho¶ng 4cm 
So víi ® éng vËt ¨n t¹p, ruét cña ® éng vËt ¨n thÞt cã tØ lÖ dµi ruét / dµi c¬ thÓ lín hay nhá h¬n ? 
ë ng­êi tr­ëng thµnh , ruét non dµi kho¶ng 2,75m, cã ®­ êng kÝnh kho¶ng 4cm 
Ruét ® éng vËt ¨n thÞt th­êng ng¾n v× thøc ¨n giµu dinh 
d­ìng vµ dÔ tiªu . 
- Ruét thÝch nghi víi chøc n¨ng tiªu ho¸ nh ­ thÕ nµo ? 
ë ng­êi tr­ëng thµnh , ruét non dµi kho¶ng 2,75m, cã ®­ êng kÝnh kho¶ng 4cm 
Sù thÝch nghi cña ruét víi chøc n¨ng tiªu ho¸: 
 + Ruét cã ® Çy ®ñ c¸c enzim vµ ® iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu ¸ tr×nh tiªu ho¸ thøc ¨n. 
 + Ruét cã chiÒu dµi lín gÊp nhiÒu lÇn chiÒu dµi c¬ thÓ gióp thêi gian l­u thøc ¨n ®ñ l©u ®Ó c¸c enzim tiªu ho¸ thøc ¨n. 
 + §V ¨n t¹p cã tØ lÖ dµi ruét / dµi c¬ thÓ lín h¬n ®v ¨n thÞt thÓ hiÖn sù thÝch nghi cña ruét víi chÕ ®é thøc ¨n cña c¬ thÓ 
Sù hÊp thô c¸c chÊt dinh d­ìng sÏ x¶y ra bé phËn nµo cña èng tiªu hãa ? V× sao ? 
Sù hÊp thô chÊt dinh d­ìng cã thÓ x¶y ra ë thùc qu¶n , d¹ dµy nh­ng chñ yÕu x¶y ra t¹i ruét non. 
ë ng­êi tr­ëng thµnh : - DiÖn tÝch xung quanh cña ruét non kho¶ng : 3454cm 2  - DiÖn tÝch bÒ mÆt hÊp thô gÊp 600-1000 lÇn diÖn tÝch xung quanh 
III. Qóa tr×nh TH ë ® éng vËt ¨n thÞt vµ ® éng vËt ¨n t¹p. 
3. Sù hÊp thô c¸c chÊt dinh d­ìng  a. BÒ mÆt hÊp thô : 
Em cã nhËn xÐt g× vÒ bÒ mÆt hÊp thô cña ruét ? ® iÒu ® ã cã ý nghÜa g×? Nhê ® Æc ® iÓm nµo mµ ruét cã bÒ mÆt hÊp thô nh ­ vËy ? 
CÊu t¹o trong cña ruét non 
 3. Sù hÊp thô c¸c chÊt dinh d­ìng  a. BÒ mÆt hÊp thô : - Ruét cã bÒ mÆt hÊp thô rÊt lín ( nhê chiÒu dµi vµ cÊu t¹o trong cã nhiÒu nÕp gÊp , l«ng ruét vµ l«ng nhung ) t¹o ® iÒu kiÖn hÊp thô tèi ®a chÊt dinh d­ìng .  
 C¸c chÊt dinh d­ìng sÏ ®­ îc hÊp thô theo c¬ chÕ nµo ? 
III- Tiªu ho¸ ë ® éng vËt ¨n thÞt vµ ¨n t¹p. 
3- Sù hÊp thô c¸c chÊt dinh d­ìng 
b. C¬ chÕ hÊp thô . 
Tiªu hãa ë ®éng vËt 
b) C¬ chÕ hÊp thô . 
 - C¬ chÕ khuÕch t¸n ( tõ nång ®é cao ® Õn n¬i cã nång ®é thÊp h¬n ) : Glixerin , axit bÐo , vitamin tan trong dÇu . 
 - C¬ chÕ vËn chuyÓn chñ ® éng ( ng­îc dèc nång ®é): glucoz ¬, axitamin ( phÇn lín c¸c chÊt cßn l¹i) 
Các chất trong thức ăn 
Các chất 
hữu cơ 
Các chất 
vô cơ 
Hoạt động 
tiêu hóa 
Các chấthấp thụ được 
Hoạt 
động 
hấp 
thụ 
 Gluxit 
 Lipit 
 Protein 
Axit nucleic 
Vitamin 
Muối khoáng 
Nước 
Đường đơn 
Axit béo và glixerin 
Axit amin 
Vitamin 
Muối khoáng 
Nước 
Các thành phần của nucleic 
 - C¸c chÊt hÊp thô sÏ ®­ îc vËn chuyÓn theo con ®­ êng nµo ? 
C¸c con ®­ êng vËn chuyÓn chÊt hÊp thô . 
 b) C¬ chÕ hÊp thô : 
 - Con ®­ êng hÊp thô : 
 + Theo ®­ êng m¸u ( qua gan ) vÒ tim 
 + Theo ®­ êng b¹ch huyÕt ®Ó vÒ tim ( tõ tim ®i ® Õn c¸c tÕ bµo ) 
Chän c©u tr ¶ lêi ® óng nhÊt . 
 C©u 1. ­u ® iÓm cña ® éng vËt cã tói tiªu ho¸ so víi ® éng vËt ch­a cã c¬ quan tiªu ho¸ lµ: 
 A. Cã c¶ 2 qu ¸ tr×nh tiªu ho¸ néi bµo vµ ngo¹i bµo . 
 B. Cã nhiÒu enzim tiªu ho¸ h¬n . 
 C. Cã thÓ tiªu ho¸ thøc ¨n cã kÝch th­íc lín h¬n . 
 D. C¶ a,b,c ® óng . 
C©u hái cñng cè bµi 
Chän c¸c c©u tr ¶ lêi ® óng . 
C©u 2 . Sù kh¸c nhau vÒ cÊu t¹o c¬ quan tiªu ho¸ gi÷a ®v ¨n thÞt vµ ¨n t¹p thÓ hiÖn ë : 
 A. Sù kh¸c nhau vÒ r¨ng . 
 B. Sù kh¸c nhau vÒ dµi ruét 
 C. ®v ¨n t¹p cã thªm c¸c enzim tiªu ho¸ cá ( rau ). 
C©u hái cñng cè bµi 
Chän c©u tr ¶ lêi ® óng nhÊt . 
C©u 3 . Gluco sÏ ®­ îc hÊp thô tõ ruét vµo m¸u nh ­ thÕ nµo ? 
 A. Theo dèc nång ®é ( gluco trong ruét cã nång ®é cao h¬n trong m¸u ). 
 B. Xu«i theo dßng n­íc . 
 C. VËn chuyÓn tÝch cùc tõ ruét vµo m¸u . 
 D. KhuÕch t¸n tõ ruét vµo m¸u . 
C©u hái cñng cè bµi 
DÆn Dß 
§ äc Em cã biÕt : T¹i sao nãi tiªu ho¸ ë ruét non 
lµ giai ®o¹n tiªu ho¸ quan träng nhÊt ? 
Tr ¶ lêi c¸c c©u hái , bµi tËp trang 60,61. 
 ChuÈn bÞ bµi 13_Thùc hµnh 
Xin c¶m ¬n! 
Chµo t¹m biÖt! 
THỦY TỨC