Bài giảng Sinh học Lớp 11 - Bài 19, Phần 2: Tuần hoàn máu - Trường THPT Tĩnh Gia II

TIẾT: 18 
TUẦN HOÀN MÁU (TT) 
1 - TÍNH TỰ ĐỘNG CỦA TIM : 
Tim có những hoạt động nào? 
 Hoạt động tự động. 
 Hoạt động theo chu kì. 
Tính tự động của tim là gì? Do yếu tố nào quyết định? 
Hệ dẫn truyền của tim có đặc điểm như thế nào? 
 - Tính tự động của tim: Là khả năng co dãn theo 	chu kì của tim. 
 - Nguyên nhân: Do cấu tạo của tim quyết định, 	chủ yếu là hệ dẫn truyền tim. 
* Hệ dẫn truyền: 
 + Là tập hợp các sợi đặc biệt có trong thành tim. 
 + Bao gồm: 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
Nút xoang nhĩ 
Nút nhĩ thất 
Mạng Puôckin 
Bó His 
- Nút xoang nhĩ: Nằm trên thành 	TNP, có khả năng tự phát 	xung điện theo chu kì. 
- Nút nhĩ thất: Nằm ở thành 	TNP, giữa lá trong của 	van 3 lá và TM vòng, 	 có TB phát nhịp và TB 	chuyển tiếp. 
 - Bó His: Xuất phát từ hạch 	nhĩ thất, chia 2 nhánh 	đi đến cơ của 2 	TT, 	 -> mạng lưới Puôckin. 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
1 - TÍNH TỰ ĐỘNG CỦA TIM : 
Nút xoang nhĩ 
Nút nhĩ thất 
Mạng Puôckin 
Bó His 
 Hoạt động của hệ dẫn truyền: 
 Nút xoang nhĩ tự phát nhịp 
 -> Xung được truyền tới 2 TN 
 -> Nút nhĩ thất 
 -> Truyền theo bó His 
 -> Theo mạng Puôckin lan 	khắp TT. 
 -> Tâm thất co. 
hệ dẫn truyền hoạt động như thế nào? 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
1 - TÍNH TỰ ĐỘNG CỦA TIM : 
Khi cắt rời tim ra khỏi cơ thể tim có hoạt động được không, vì sao? 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
1 - TÍNH TỰ ĐỘNG CỦA TIM : 
Hoạt động mang tính qui luật và chu kì của tim được thể hiện như thế nào? 
TÌM HIỂU VỀ CƠ TIM VÀ CƠ VÂN 
 + Không. 
 + Có. 
TÍNH CHU KÌ 
 + Không. 
 + Có. 
TÍNH QUI LUẬT 
 + Theo ý muốn. 
 + Tự động, không 	theo ý muốn. 
ĐẶC ĐIỂM 
HOẠT ĐỘNG 
CƠ VÂN ( CƠ XƯƠNG ) 
CƠ TIM 
Hoạt động của cơ tim khác biệt cơ vân như thế nào? 
Cơ tim hoạt động theo qui luật “ Tất cả hoặc không có gì ”: 
- Kích thích với cường độ dưới ngưỡng -> Cơ tim 	không co bóp. 
- Kích thích tới ngưỡng -> Tim co tối đa. 
- Kích thích quá ngưỡng -> Tim không co mạnh hơn. 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
1 - TÍNH TỰ ĐỘNG CỦA TIM : 
Chu kì của tim là gì? Gồm những pha nào? 
2 - CHU KÌ HOẠT ĐỘNG CỦA TIM : 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
- Khái niệm : Chu kì của tim là 	một lần co và giãn nghỉ 	của tim. 
- Chu kì của tim : Gồm 3 pha. 
Tâm thất 
Tâm nhĩ 
 0.1s 
Tâm nhĩ co 
0.3s 
Tâm thất co 
0.4s 
Dãn chung 
0.8s 
Chu kì tim 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
2 - CHU KÌ HOẠT ĐỘNG CỦA TIM : 
	-> Chu kì tim 0,8 giây -> Nhịp tim 75 lần / phút ( Nhịp tim ở các loài khác nhau thì khác nhau ) 
720 - 780 
 Chuột 
110 - 130 
 Mèo 
60 - 90 
 Lợn 
50 - 70 
 Bò 
40 - 50 
 Trâu 
25 - 40 
 Voi 
Nhịp tim/ phút 
Động vật 
Bảng 19.1. Nhịp tim của thú 
Cho biết mối quan hệ giữa nhịp tim và khối lượng cơ thể? 
Tại sao có sự khác nhau về nhịp tim ở các loài động vật? 
Động vật càng nhỏ, nhịp tim càng nhanh và ngược lại. 
Liên quan đến nhu cầu O 2 và chuyển hoá ở mỗi loài. 
Tại sao tim hoạt động suốt đời mà không mệt mỏi? 
0,4 giây tim dãn, đó là thời gian nghỉ, cơ tim chỉ co bóp đơn, mà không có sự co cứng ( Têtanus ) 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
2 - CHU KÌ HOẠT ĐỘNG CỦA TIM : 
1 - CẤU TRÚC CỦA HỆ MẠCH : 
Hệ mạch gồm những thành phần nào? 
IV - HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
Hệ mạch gồm có 3 thành phần cơ bản: 
- Động mạch: Bắt đầu là đ/m 	chủ -> đ/m có đường 	kính nhỏ dần -> Tiểu đ/m. 
 + Đ/m có thành dày, gồm 3 	lớp, có sợi đàn hồi. 
 + Đường kính tối đa: 3 cm. 
IV - HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
1 - CẤU TRÚC CỦA HỆ MẠCH : 
- Tĩnh mạch: 
Máu chảy trong hệ mạch được là do những yếu tố nào? 
 + Thành mỏng, lòng t/m có 	đường kính lớn hơn lòng 	đ/m tương đương. 
 + Một số t/m cỡ trung bình 	có van để máu chảy một 	chiều. 
- Mao mạch: Là mạch máu nhỏ 	nối liền giữa đ/m và t/m. 	Thành mao mạch chỉ có 	một lớp tế bào. 
IV - HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
1 - CẤU TRÚC CỦA HỆ MẠCH : 
2 - HUYẾT ÁP : 
 - Máu vận chuyển trong mạch: 
 + Tuân theo qui luật vật lí. 
 + Liên quan chặt chẽ đến áp suất đẩy máu. 
 + Lưu lượng máu chuyển và vận tốc. 
 + Sức cản của mạch. 
Huyết áp là gì? 
IV - HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
- Huyết áp: Là áp lực của máu tác dụng lên thành 	mạch. 
 + Huyết áp tâm thu: Ứng với lúc tim co bơm máu 	vào trong đ/m ( 110 - 120 mm Hg ). 
 + Huyết áp tâm trương: Tim dãn ( 70 - 80 m Hg ). 
Huyết áp thay đổi như thế nào trong hệ mạch, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì? 
IV - HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
2 - HUYẾT ÁP : 
 - Sự biến động huyết áp trong hệ mạch: Huyết áp 	cao nhất ở đ/m chủ, giảm qua mao mạch và 	thấp nhất ở t/m chủ. 
 0 
10 - 15 
20 - 40 
40 - 60 
110 - 125 
120 - 140 
Huyết áp ( mmHg ) 
TM 
chủ 
Tiểu 
TM 
Mao mạch 
Tiểu ĐM 
ĐM 
lớn 
ĐM 
chủ 
Loại mạch 
IV - HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
2 - HUYẾT ÁP : 
Tại sao tim đập nhanh và mạnh làm huyết áp tăng và tim đập chậm, yếu làm huyết áp giảm? 
Tim đập nhanh hay chậm, mạnh hay yếu đều liên quan đến lượng máu đẩy vào động mạch -> áp lực máu -> Huyết áp. 
Tại sao những người huyết áp cao khi bị xuất huyết não có thể dẫn đến tử vong hay bại liệt? 
Xuất huyết não là hiện tượng vỡ mạch máu gây chảy máu -> Đông thành cục -> Tắc mạch máu ở não -> Tử vong hoặc chèn ép các trung khu TK, đặc biệt là vận động. 
Tại sao người cao tuổi hay bị huyết áp cao? 
Người cao tuổi mạch máu hay bị xơ cứng, tính đàn hồi kém, sức cản tăng gây ra tăng huyết áp. 
Huyết áp thấp gây nên tác hại như thế nào? 
Huyết áp thấp do tim đập chậm, yếu , không cung cấp đủ máu cho não, dễ bị choáng váng, ngất. 
Làm thế nào để giảm nguy cơ mắc bệnh huyết áp ở người? 
 - Giảm bớt lượng Prôtêin trong khẩu phần thức ăn 
 - Tăng cường ăn rau, hoa quả, dầu TV 
 - Sống thanh thản, tránh Stress. 
 - Sự biến động huyết áp trong hệ mạch: Huyết áp 	cao nhất ở đ/m chủ, giảm qua mao mạch và 	thấp nhất ở t/m chủ. 
IV - HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
2 - HUYẾT ÁP : 
Vận tốc máu là gì? 
Vận tốc máu chảy trong hệ mạch phụ thuộc vào những yếu tố nào? 
2 - VẬN TỐC MÁU : 
- Vận tốc máu: Là tốc độ máu chảy trong 1 giây. 
- Phụ thuộc: Chủ yếu đến tổng diện tích của đoạn 	mạch và chênh lệch huyết áp giữa 2 đầu đoạn 	mạch. 
IV - HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 
Bài tập củng cố 
Câu 1 . Tim hoạt động được suốt đời là nhờ : 
Thời gian co dãn tâm thất ngắn 
 Thời gian co dãn tâm thất dài 
 Các tế bào cơ tim có thời gian trơ tuyệt đối 	ngắn.	 
 Các tế bào cơ tim có thời gian dãn chung 	tuyệt đối dài. 
A 
B 
C 
D 
Câu 2 . Tim co dãn nhịp nhàng theo chu kì có trình 	tự như sau : 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha dãn chung pha co tâm thất. 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha co tâm thất pha dãn chung 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha dãn chung pha co tâm thất pha co tâm nhĩ. 
 Bắt đầu mỗi chu kì là pha dãn chung pha co tâm nhĩ pha co tâm thất. 
Bắt đầu mỗi chu kì là pha co tâm nhĩ pha co tâm thất pha dãn chung. 
Bài tập củng cố 
A 
B 
C 
D 
Câu 3 . Người Việt Nam trưởng thành có huyết áp 	trung bình là : 
 110 mmHg/70mmHg. 
80 mmHg/120mmHg. 
70mmHg/110mmHg. 
125 mmHg/80mmHg. 
Bài tập củng cố 
A 
B 
C 
D 
Câu 4 . Vận tốc máu chảy trong hệ mạch : 
 Tỷ lệ nghịch với huyết áp. 
Tỷ lệ thuận với tổng tiết diện mạch. 
A 
B 
T ỷ lệ nghịch với tiết diện mạch. 
Không phụ thuộc vào huyết áp. 
C 
D 
Bài tập củng cố 
Câu 5 . Máu chảy chậm nhất trong mao 	mạch vì : 
Mao mạch ở xa tim . 
A 
B 
Mao mạch có đường kính nhỏ nhất . 
Mao mạch len lõi giữa các tế bào nên sự vận chuyển máu dễ bị cản trở . 
C 
D 
 Tổng tiết diện ở mao mạch là lớn nhất . 
Bài tập củng cố 
III - HOẠT ĐỘNG CỦA TIM: 
XIN CH¢N THµNH c¶m ¬n!