Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 20: Tạo giống nhờ công nghệ gen - Lê Hữu Tuấn

Tiết 20:  Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào 
Ng ười soạn : LÊ HỮU TUẤN 
TRƯỜNG THPT BÌNH GIA 
Tiết 20:  Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào 
I - Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến 
 Tại sao lại phải tạo ra giống mới bằng phương pháp gây đột biến ? 
 Nếu không làm có được không ? 
c¬ së khoa häc cña viÖc g©y ®ét biÕn ®Ó t¹o gièng míi 
- Mçi mét kiÓu gen nhÊt ®Þnh cña gièng chØ cho mét n¨ng suÊt 
 nhÊt ®Þnh. 
- Mçi gièng cô thÓ sÏ cho mét n¨ng suÊt tèi ®a nhÊt ®Þnh trong 
 ®iÒu kiÖn canh t¸c hoµn thiÖn nhÊt. Mçi gièng cã mét møc trÇn vÒ 
 n¨ng suÊt. 
- §Ó cã n¨ng suÊt cao h¬n møc trÇn hiÖn cã cña gièng, cÇn g©y 
 ®ét biÕn b»ng viÖc sö dông c¸c t¸c nh©n vËt lÝ vµ ho¸ häc, lµm 
 thay ®æi vËt liÖu di truyÒn cña sinh vËt, chän läc tõ c¸c thÓ ®ét 
 biÕn nh÷ng c¸ thÓ cã ®Æc tÝnh mong muèn. 
Hãy nghiên cứu mục I.1 để trả lời : 
- Gây đột biến là gì ? 
 - Quy trình gây đột biến ? 
 - Đối tượng áp dụng ? 
* Khái niệm : Gây đột biến là đổi mới vật liệu di 
truyền của giống cũ 
1 - Quy trình : 
 (1) Xö lÝ mÉu vËt b»ng t¸c nh©n g©y ®ét biÕn 
(2) Chän läc c¸c thÓ ®ét biÕn cã kiÓu h×nh mong muèn 
 (3) T¹o dßng thuÇn chñng 
* Đối tượng thích hợp chủ yếu là : vi sinh vật và thực vật . 
2 - Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam 
Gây đột biến bằng tác nhân vật lí : 
 - Giống lúa Mộc tuyền đột biến  MT1 có nhiều đặc tính quí (chín sớm nên rút ngắn thời gian cach tác), thấp và cứng cây, chịu chua và phèn nên có thể trồng ở nhiều vùng khác nhau, năng suất tăng 15-25%. 
 - Tạo giống Ngô DT6: chín sớm, năng suất cao, hàm lượng Pr tăng 1,5%.. 
Gây ĐB bằng tác nhân hoá học: 
 - Táo Gia lộc xử lí bằng NMU (nitrô mêtyl urê)  táo má hồng cho 2 vụ quả/năm, khối lượng quả tăng cao và thơm ngon. 
 - Cây dâu tằm (3n) có nhiều đặc tính quí: bản lá dày, năng suất cao. 
 - Dưa hấu và nho (tam bội) đều không có hạt và nâng cao hàm lượng đường 
Dưa hấu tam bội 
Thể tứ bội ở dâu tây 
2n 
Với kiến thức đã học , em hãy đề xuất cách thức nhận biết sơ bộ các cây tứ bội trong số các cây lưỡng bội ? 
2n 
4n 
II. Tạo giống bằng công nghệ tế bào 
1. Công nghệ tế bào thực vật 
Tạo cây lưỡng bội có kiểu gen đồng nhất về tất cả các gen 
Hạt phấn hoặc noãn (n) -> ống nghiệm -> mô đơn bội . Xử lí cônsixin tạo cây lưỡng bội 
Nuôi cấy hạt phấn hoặc noãn 
Tạo cây lai khác loài ( mang bộ NST của 2 loài khác nhau ) 
Loại bỏ thành TB của 2 TBSD khác loài (TB trần ) 
Dung hợp 2 TB trần tạo TB lai 
Nuôi cấy TB lai tạo cây lai 
Lai tế bào sinh dưỡng 
Nhân nhanh các giống cây quý hiếm từ một cây có kiểu gen quý -> quần thể cây trồng đồng nhất về kiểu gen 
Cho mô (TB) vào ống nghiệm -> tái sinh thành các cây hoàn chỉnh 
Nuôi cấy mô 
 ( tế bào ) 
Kết quả 
Cách tiến hành 
Các phương pháp 
Nghiªn cøu SGK vµ ® iÒn ® Çy ®ñ c¸c th«ng tin vµo b¶ng . 
2. Công nghệ tế bào động vật 
a. Nh â n b ản v ô t ính độn g v ật 
B1: - Lấy trứng của cừu cho TB trứng ra khỏi cơ thể 
 - Lấy các TB tuyến vú của cừu cho TB tuyến vú 
B2: - Tách bỏ nhân của TB trứng 
 - Lấy nhân của TB tuyến vú 
B3: Lấy nhân của TB tuyến vú đưa vào TB trứng đã loại bỏ nhân 
B4: Nuôi trứng đã được cấy nhân trong ống nghiệm tạo phôi 
B5: Cấy phôi vào tử cung của con khác để phôi phát triển va sinh ở bình thường 
Hãy cho biết kiểu hình của cừu sinh ra ? Giải thích ? 
Kết quả : Cừu sinh ra có kiểu hình giống cừu cho nhân TB 
Ý nghĩa : Nhân bản động vật biến đổi gen phục vụ lợi ích của con người 
Quy tr×nh nh©n b¶n v« tÝnh cõu §« ly 
Dolly laø 1 con cöøu caùi ñöôïc sinh ra = kó thuaät nhaân töø 1 TB tröôûng thaønh . 
 Noù coù 3 baø meï : 
Meï cho gen : 
Meï mang thai 
Meï cho noaõn : 
Mét sè th«ng tin bæ sung vÒ cõu §« ly 
Dolly ra ñôøi sau nhieàu naêm nghieân cöùu , ít nhaát laø 277 thöû nghieäm chuyeån nhaân TB ñeå ñöôïc 29 phoâi (12% thaønh coâng ). Noù gioáng heät töø hình daùng tính caùch cuûa Finn Dorsett . 3/1998 naëng 45kg. 2/2003 Dolly cheát do chöùng vieâm khôùp vaø ung thö phoåi naëng . 
Mét sè th«ng tin bæ sung vÒ cõu §« ly 
b. Cấy truyền phôi 
Nguyên tắc chung của phương pháp : dựa vào sự phát triển của phôi từ 1 tế bào ban đầu ( hợp tử ) 
Nuôi cấy hợp tử . 
Kỹ thuật chuyển 
Cấy truyền phôi 
Nhân giống đột biến 
Câu 1: Chia c ắt một phôi động vật thành nhiều phôi , rồi cấy vào tử cung của các con cái khác nhau từ đó nhanh chóng tạo ra hàng loạt con có kiểu gen giống nhau được gọi là phương pháp : 
các tế bào xôma tự do được tách ra từ mô sinh dưỡng 
các tế bào đã được xử lí làm tan màng sinh chất 
các tế bào đã được xử lí làm tan thành tế bào 
các tế bào khác loài đã hoà nhập để trở thành tế bào lai 
Câu 2 :Trong k ĩ thuật lai tế bào , các tế bào trần là : 
tạo nguồn biến dị cho công tác chọn giống 
làm tăng khả năng sinh sản của cá thể 
làm tăng năng suất vật nuôi , cây trồng 
a, b, c 
Câu 3 : M ục đích của việc gây đột biến ở vật nuôi và cây trồng là :