Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 43: Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái - Trường THPT Ngô Quyền

Bài 43 : 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
TRƯỜNG THPT NGÔ QUYỀN 
GV: NGUYỄN KIM HOA 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Trình bày khái niệm hệ sinh thái? Cho ví dụ? 
Hệ sinh thái bao gồm QXSV và nơi sống của qx 
(sinh cảnh). Trong hệ sinh thái các SV luôn tác 
động lẫn nhau và tác động qua lại với các NTVS 
của môi trường tạo nên một hệ thống hoàn chỉnh 
và tương đối ổn định. 
VD: Hệ sinh thái rừng, Hệ sinh thái đồng ruộng, 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
I.TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT: 
VD: Một QXSV ven rừng có các loài sau: 
Cỏ 
Nai 
Hổ 
VSV 
1. Chuỗi thức ăn: 
Cỏ 
Nai 
Hổ 
VSV 
Hãy dùng mũi tên thể hiện mối quan hệ dinh dưỡng giữa các loài sinh vật trên? 
 Chuỗi thức ăn là một dãy gồm nhiều loài sinh vật có 
mối quan hệ dinh dưỡng với nhau, mỗi loài là một mắt 
xích . Vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích phía trước vừa 
là sinh vật bị mắt xích phía sau tiêu thụ . 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Chuỗi thức ăn là gì? 
1. Chuỗi thức ăn: 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Ch ấ t mùn bã 
Có nhận xét gì về 2 chuỗi thức ăn trên? 
Trong hệ sinh thái có mấy loại chuỗi thức ăn? 
  Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng SV tự dưỡng , sau đến động vật 
ăn SV tự dưỡng , kế tiếp là các động vật ăn động vật . 
  Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng SV phân giải , sau đến động vật 
ăn SV phân giải , kế tiếp là các động vật ăn động vật . 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Vd: Một QXSV có các loài SV sau: 
Hãy thiết lập các chuỗi thức ăn từ các loài sinh vật nói trên? 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Vi sinh vật 
Vi sinh vật 
Vi sinh vật 
Quan sát các chuỗi thức ăn trên, hãy cho biết các chuỗi đó có mối quan hệ dinh dưỡng với nhau như thế nào? 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
2. Lưới thức ăn: 
Lưới thức ăn là gì? 
QX SV 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
2. Lưới thức ăn: 
Lưới thức ăn gồm nhiều chuỗi thức ăn có chung nhiều 
mắt xích. 
Trăn 
Rắn 
Cầy 
Hạt dẻ 
Đại bàng 
Diều hâu 
Chim 
Nai 
Sâu 
Sóc 
Hổ 
Thực vật 
Hãy thiết lập lưới thức ăn trong quần xã sau? 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
 QX SV càng đa dạng về thành phần loài thì lưới thức 
ăn trong quần xã càng phức tạp. 
Quan sát số lượng, thành phần loài trong 2 quần xã trên, cho biết quần xã nào có lưới thức ăn phức tạp hơn? 
? 
? 
? 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
SV phù du 
cá 
cò 
VSV 
Tảo 
Vd: Chuỗi thức ăn trong 1 ao cá 
Hãy xác định đâu là SV sản xuất, SV tiêu thụ, SV phân giải trong chuỗi thức ăn? 
Sinh v ật sản xuất 
Sinh v ật tiêu thụ 
Sinh vật phân hủy 
Sinh vật tiêu thụ bậc 1 
Sinh vật tiêu thụ bậc 3 
Sinh vật tiêu thụ bậc 2 
3. Bậc dinh dưỡng: 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Hãy xác định đâu là SV sản xuất, SV tiêu thụ, SV phân giải trong lưới thức ăn sau? 
Thế nào là bậc dinh dưỡng? 
 Trong lưới thức ăn, tất cả các loài sinh vật có cùng 
mức dinh dưỡng hợp thành một bậc dinh dưỡng. 
Trong Lưới thức ăn này, thì có bao nhiêu bậc dinh dưỡng? 
 Các bậc dinh dưỡng: 
- Bậc dinh dưỡng cấp 1: Sinh vật sản xuất . 
- Bậc dinh dưỡng cấp 2: Sinh vật tiêu thụ bậc 1 . 
- Bậc dinh dưỡng cấp 3: Sinh vật tiêu thụ bậc 2 . 
- Bậc dinh dưỡng cấp cao nhất. 
-  
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Hãy ghi chú tên các bậc dinh dưỡng thay cho các chữ a, b, c, 
SV SX 
SV TT1 
SV TT2 
SV TT3 
SV TT4 
SV PG 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
II.Tháp sinh thái: 
  Tháp sinh thái bao gồm nhiều hình chữ nhật xếp 
chồng lên nhau . Các hình chữ nhật có chiều cao bằng 
nhau , chiều dài khác nhau biểu thị độ lớn của mỗi bậc 
dinh dưỡng. 
 Người ta xây dựng các tháp sinh thái để xem xét 
mức độ dinh dưỡng ở từng bậc và toàn bộ quần xã. 
Thực vật 
Chuột 
Rắn 
Đại bàng 
Thế nào là tháp sinh thái? 
Nghiên cứu Tháp sinh thái để làm gì? 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Quan sát các dạng tháp, hãy cho biết có bao nhiêu dạng tháp sinh thái? 
 Có 3 loại tháp sinh thái: 
Tháp số lượng được xây dựng dựa trên số lượng 
cá thể sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng. 
Tháp sinh khối được xây dựng dựa trên khối lượng 
tổng số của tất cả các sinh vật trên 1đơn vị diện tích 
hay thể tích ở mỗi bậc dinh dưỡng. 
Tháp năng lượng được xây dựng dựa trên số năng 
lượng được tích lũy trên 1đơn vị diện tích hay thể 
tích, trong một đơn vị thời gian ở mỗi bậc dinh 
dưỡng. 
Trong 3 tháp, tháp năng lượng là hoàn thiện nhất. Tuy nhiên, xây dựng tháp năng lượng khá phức tạp, đòi hỏi nhiều công sức, thời gian. 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
1. Quan sát lưới thức 
ăn bên cạnh, hãy 
cho biết có bao nhiêu 
mắt xích chung 
trong lưới thức 
ăn đó? 
A. 3 
B. 4 
C. 5 
D. 6 
CỦNG CỐ 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
2. Trong hệ sinh thái của Trái đất, loài nào sau đây 
có bậc dinh dưỡng cấp 1? 
A. Thực vật. 
B. Động vật. 
C. Con người. 
D. Câu A, B, C. 
CỦNG CỐ 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Bài tập: Hãy x ác định các bậc dinh dưỡng trong lưới thức ăn sau ? 
CỦNG CỐ 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
CỦNG CỐ 
Bài tập: X ác định các sinh vật tương ứng các bậc dinh dưỡng trong lưới thức ăn sau ? 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
3. Cho lưới thức ăn của các loài sinh vật ở cạn sau : 
Hạt cây sồi 
Chu ột 
R ắ n 
V/khuẩn 
Nấm 
Thông 
R ệ p thông 
Chim ăn r ệ p 
Diều hâu 
Kỳ nhông 
Hậu quả gì sẽ xảy ra với quần xã, nếu quần thể nào đó bị tiêu diệt? 
Mối tương quan số lượng giữa các loài SV trong chuỗi 
thức ăn sẽ bị biến đổi khá nhiều, ảnh hưởng đến tương 
quan số lượng của chuỗi thức ăn khác có liên quan , qua 
đó ảnh hưởng đến toàn bộ quần xã. 
CỦNG CỐ 
 Rắn chết Chuột  TV  O 2 
giảm, ô nhiễm môi trường sống,Chúng ta phải làm gì để bảo vệ hệ sinh thái, bảo vệ môi trường của chúng ta? 
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 
Công việc về nhà: 
Đọc và ghi nhớ nội dung tóm tắt trong khung ở cuối bài 
Trả lời các câu hỏi ở cuối bài 
Đọc trước bài 44 SGK 
Hãy thực hiện các nhiệm vụ được giao sau đây: 
CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH ĐÃ CHÚ Ý L Ắ NG NGHE 
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT 
CÁM ƠN QUÝ THẦY CÔ