Giáo án Ngữ văn 10 tiết 17, 18: Ra – ma buộc tội ( Trích Ra – ma – ya – na sử thi Ấn Độ)

ăng: Nâng cao kĩ năng đọc hiểu, phân tích tâm trạng nhân vật trong tác phẩm tự sự.
- Thái độ: Có ý thức về danh dự bản thân và gia đình, quốc gia.
 II. CHUẨN BỊ
Thầy: Đọc tài liệu tham khảo, SGK, SGV, bài tập cho học sinh.
Trò: Đọc SGK, học bài cũ, soạn bài mới.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Ổn định tổ chức ( 1 phút): Kiểm tra sĩ số học sinh.
2. Kiểm tra bài cũ ( 4 phút): Nhận xét của em về nhân vật Pê –nê - lốp và Uy –lít – xơ trong đoạn trích Uy – lít – xơ trở về? Nêu chủ đề của đoạn trích?
TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY
TL
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Mục tiêu cần đạt
10
Hoaït ñoäng 1: Höôùng daãn ñoïc –hieåu khái quát.
GV: Goïi HS ñoïc tieåu daãn SGK.
GV: Döïa vaøo phaàn tieåu daãn SGK em haõy toùm taét vaøi neùt veà söû thi Ra-ma-ya-na.
GV:Höôùng daãn HS ñoïc ñoaïn trích. Xaùc ñònh vò trí vaø chia boá cuïc ñoaïn trích.
HS: Ñoïc tieåu daãn SGK, sau ñoù toùm löôïc vaøi neùt veà taùc phaåm.
HS: Ñoïc ñoaïn trích vaø xaùc ñònh boá cuïc: Ba phaàn.
- Lôøi buoäc toäi cuûa Ra-ma.
- Lôøi thanh minh vaø quyeát ñònh quyeân sinh cuûa Xi-ta.
- Thaùi ñoä cuûa moïi ngöôøi khi Xi-ta böôùc leân giaøn thieâu.
I. Ñoïc – hieåu khaùi quaùt.
1) Taùc phaåm.
- Ra- ma - ya - na vaø Ma -ha -bha -ra-ta laø hai söû thi noåi tieáng cuûa ngöôøi AÁn Ñoä.
- Ra – ma – ya – na daøi 24.000 caâu thô ñoâi. Taùc phaåm ñöôïc hình thaønh khoaûng theá kyû III TCN, sau ñöôïc ñaïo só Van-mi-ki hoaøn thieän.
- Giaù trò taùc phaåm:
+ Ra-ma-ya-na laø böùc tranh hieän thöïc roäng lôùn cuûa xaõ hoäi Aán Ñoä coå ñaïi, ngôïi ca chieán coâng, ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi anh huøng Ra-ma, taám loøng chung thuûy, kieân trinh cuûa naøng Xi-ta.
+ Ngheä thuaät ñaëc saéc cuûa söû thi theå hieän trong vieäc mieâu taû, phaùt trieån xung ñoät noäi taâm ñeå khaéc hoïa tính caùch nhaân vaät.
2) Ñoaïn trích.
- Trích chöông 79 cuûa söû thi.
- Chöông 78: Ra –ma vôùi söï giuùp ñôõ cuûa töôùng khæ Ha-nu-man ñaõ haï thuû ñöôïc quyû vöông Ra-va-na, cöùu ñöôïc Xi-ta.
- Chöông 80: Thaàn löûa xaùc nhaän phaåm haïnh Xi- ta ñaõ ñem naøng traû laïi cho Ra-ma.
70
Hoaït ñoäng 2: Höôùng daãn ñoïc – hieåu chi tieát.
GV: Sau chieán thaéng Ra-ma vaø Xi-ta gaëp nhau trong hoøan caûnh nhö theá naøo? Hoaøn caûnh ñoù taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán taâm traïng, lôøi noùi vaø haønh ñoäng cuûa hai ngöôøi?
GV: Nhaän xeùt cuûa em veà cuoäc hoäi ngoä naøy?
GV: Ra-ma ñöùng treân tö caùch naøo ñeå buoäc toäi Xi-ta? Vì sao Ra-ma quyeát ñònh ruoàng boû ngöôøi vôï yeâu quyù cuûa mình?
GV: Taâm traïng thöïc cuûa Ra-ma khi chaøng noùi nhöõng lôøi buoäc toäi taøn nhaãn vôùi Xi-ta?
GV: Ñònh höôùng: Tröôùc maët moïi ngöôøi, chaøng coá tình neùn tình caûm ñeå noùi leân nhöõng lôøi hay gaét, khoù taû. Nhöng Ra-ma thaät söï luùng tuùng vaø boái roái neân khoâng chæ xuùc phaïm ñeán Xi-ta maø coøn taát caû anh em ñoàng ñoäi, nhöõng ngöôøi maø chaøng heát loøng yeâu quyù, traân troïng. “Naøng coù theå ñeå taâm ñeán Laéc-ma-nacuõng ñöôïc”.
GV: Taâm traïng cuûa Ra-ma khi chöùng kieán caûnh Xi-ta böôùc leân giaøn hoûa thieâu nhö theá naøo?
GV: Thaùi ñoä cuûa Xi-ta khi nghe lôøi buoäc toäi cuûa Ra-ma?
GV: Xi-ta ñaõ thanh minh mình baèng caùch naøo ?
GV: Ñònh höôùng theâm ñeå HS naém ñöôïc vaán ñeà.
GV: Vì sao Xi-ta choïn caùi cheát? YÙ nghóa cuûa chi tieát naøy?
HS: Tìm hieåu, phaân tích vaø traû lôøi laàn löôït.
- Khoâng gian coâng coäng.
- Ra- ma ñang ñöùng treân tö caùch vöøa laø moät ngöôøi choàng vöøa laø moät anh huøng, moät ñöùc vua.
- Xi-ta khoâng chæ caûm thaáy söï tuûi theïn cuûa moät ngöôøi vôï maø caûm thaáy noãi ñau khoå cuûa moät con ngöôøi bò sæ nhuïc, moät hoaøng haäu.
HS: Traû lôøi, lí giaûi:
 Vöøa con ngöôøi caù nhaân vöøa xaõ hoäi.
- Chi tieát: Thaáy ngöôøi ñeïp khuoân maët boâng sen vôùi nhöõng cuoän toùc löôïn soùng ñöùng tröôùc maët mình, loøng Ra- ma ñau nhö dao caét. Nhöng vì sôï tai tieáng, chaøng beøn noùi vôùi naøng tröôùc maët nhöõng ngöôøi khaùc
HS: Phaùt hieän, traû lôøi.
- Töø quan heä rieâng tö vôï choàng (chaøng –thieáp) chuyeån sang quan heä xaõ hoäi (hôõi ñöùc vua – ngöôøi) quay sang noùi vôùi Laéc –ma-na vaø cuoái cuøng thöa vôùi thaàn löûa.
HS: Thaûo luaän töï do.
HS: Ñoïc laïi ñoaïn buoäc toäi, phaân tích thaûo luaän vaø phaùt bieåu.
- Ra-ma chieán ñaáu vì: Danh döï vaø tình yeâu thöông choàng vôï khaùt khao ñoaøn tuï gia ñình.
- Cuõng vì danh döï cuûa ngöôøi anh huøng maø Ra-ma quyeát ñònh ruoàng boû Xi-ta vì söï ghen tuoâng cuûa ngöôøi choàng.
HS: Tìm daãn chöùng ñeå thaáy söï thoáng nhaát cao giöõa boån phaän ngöôøi anh huøng vaø tình yeâu cuûa ngöôøi choàng.
- Hôõi oâi! Khi naøo daây ta seõ ñöôïc troâng thaáy Gia-na-ki maét boâng sen nhö gaëp ñöôïc hoàng phuùc cuûa baäc quaân vöông sau khi chieán thaéng.
- Khi naøo ta seõ xuyeân thuûng ngöïc Ra-va-na, xua tan noãi ñau buoàn cuûa ta.
- Khi naøo ngöôøi con gaùi trinh baïch ñoù seõ oâm coåû ta nhoû leä möøng vui?
HS: Tìm chi tieát, phaân tích traû lôøi.
HS: Ñoïc kó vaø phaân tích lôøi noùi cuûa Xi-ta, phaùt bieåu.
- Thaùi ñoä Xi-ta: Baát ngôø ñau ñôùn ñeán ngheït thou nhö moät daây leo bò voøi voi quaät naùt.
- Nhöng khi caát tieáng, Xi-ta daàn tìm laïi söï töï chuû: Laáy taø aùo lau nöôùc maét roài baèng gioïng ngheïn ngaøo nöùc nôû naøng noùi
- Xi –ta phaân bieät ñöôïc ñieàu tuøy thuoäc vaø ñieàu trong voøng kieåm soaùt cuûa naøng:Giöõa caùi thaân thieáp ñaây vaø traùi tim thieáp daây.
HS:Thaûo luaän traû lôøi.
- Xi –ta ñaõ choïn caùch böôùc leân giaøn thieâu, vì vôùi naøng chæ coù caùi cheát môùi chöùng minh ñöôïc söï trong saïch cuûa naøng. Bò choàng ruoàng boû cuõng chaúng khaùc gì caùi cheát. 
II. Ñoïc – hieåu vaên baûn:
1. Hoaøn caûnh taùi hôïp cuûa Ra-ma vaø Xi - ta:
- Sau chieán thaéng, Ra-ma vaø Xi-ta gaëp laïi nhau khoâng phaûi trong moät khoâng gian rieâng tö maø trong hoaøn caûnh ñoâng ñuû moïi ngöôøi tröôùc söï chöùng kieán taát caû anh em baïn höõu trung thaønh cuûa Ra-ma.
- Ñaây laø hoaøn caûnh coá yù saép xeáp cuûa Ra-ma ñeå coâng khai vaø hôïp phaùp hoùa nhöõng lôøi buoäc toäi cuûa mình, ñeå giöõ uy tín vaø danh döï cuûa moät ñöùc vua trong töông lai.
- Cuoäc hoäi ngoä giöõa Ra-ma vaø Xi-ta gioáng nhö moät phieân toøa thaät söï, gay gaét vaø ñaày caêng thaúng:
- Ra-ma khoâng chæ ñöùng treân tö caùch cuûa moät ngöôøi choàng maø coøn treân tö caùch cuûa moät ngöôøi anh huøng, moät ñöùc vua anh minh vaø coâng baèng: “Thaáy ngöôøi ñeïp göông maët boâng sen loøng Ra-ma ñau nhö dao caét. Nhöng vì sôï tai tieáng”.
2. Lôøi buoäc toäi cuûa Ra-ma: 
- Ra-ma chieán ñaáu vaø tieâu dieät quyû vöông Ra-va-na vì danh döï cuûa ngöôøi anh huøng bò xuùc phaïm, vì tình caûm vôï choàng, vì khaùt khao ñoaøn tuï gia ñình.
- Nhöng vì danh döï cuûa moät ñöùc vua anh huøng khoâng cho pheùp Ra-ma chaáp nhaän moät ngöôøi vôï ñaõ töøng soáng trong nhaø cuûa keû khaùc, nhöng cuõng vì söï ghen tuoâng cuûa moät ngöôøi choàng, moät ngöôøi ñaøn oâng.
- Trong lôøi noùi khi gaëp laïi Xi-ta, Ra-ma nhieàu laàn nhaán maïnh ñeán: danh döï, nhaân phaåm, uy tín, tieáng taêm, gia ñình cao quyù, doøng hoï laãy löøng, traû thuø söï laêng nhuïc, xoùa boû veát oâ nhuïc 
- Trong toaøn boä söû thi, ta thaáy söï thoáng nhaát cao ñoä giöõa boån phaän ngöôøi anh huøng vaø tình yeâu, traùch nhieäm cuûa ngöôøi choàng.
- Nhöng giôø ñaây, Ra-ma laïi chæ nhaán maïnh ñeán danh döï, taøi ngheä cuûa ngöôøi anh huøng maø phuû nhaän tình caûm vôï choàng. Roõ raøng ñoù chæ laø söï daèn loøng coá theå hieän yù chí saét ñaù. Ra-ma caøng nhaán maïnh ñeán traùch nhieäm, danh döï: Phaûi bieát chaéc ñieàu naøy, ta noùi cho naøng hay, chaúng chuùt quanh co, ngaäp ngöøng Thì caøng thaáy söï luùng tuùng, boái roái vaø maâu thuaãn trong taâm traïng cuûa chaøng.
- Qua söï quan saùt cuûa moïi ngöôøi: “Luùc ñoù nom chaøng khuûng khieáp nhö thaàn cheát vaäy”. Chöùng kieán vôï böôùc leân giaøn hoûa thieâu, chaéc haún chaøng phaûi ñau ñôùn laém nhöng vì nghóa vuï, traùch nhieäm vaø danh döï, boån phaän cuûa moät ñöùc vua anh huøng. Ra-ma khoâng theå laøm khaùc. Caùi nghieät ngaõ vaø söï hy sinh cuûa chaøng laø ôû ñoù.
3. Lôøi ñaùp vaø haønh ñoäng cuûa Xita:
- Xi-ta heát söùc baát ngôø tröôùc lôøi caùo buoäc cuûa Ra-ma. Naøng caûm thaáy ñau khoå traøn ñaày, taän cuøng khoâng theå kieàm cheá ñöôïc: “Ñau ñôùn ñeán ngheït thôû, nhö moät daây leo bò voøi voi quaät naùt Nöôùc maét naøng ñoå ra nhö suoái” 
- Sau khi laáy laïi bình tónh, thì nhöõng lôøi thanh minh cuûa Xi-ta coù söùc maïnh, roõ raøng vaø thaáu tình ñaït lyù: 
+ Naøng traùch Ra-ma khoâng chòu suy xeùt, ñaùnh ñoàng naøng vôùi haïng phuï nöõ taàm thöôøng. Naøng khaúng ñònh phaåm haïnh, tö caùch cuûa mình .
+ Nhaán maïnh ñeán doøng doõi cuûa naøng.
+ Phaân bieät ñöôïc giöõa ñieàu tuøy thuoäc vaøo soá meänh cuûa naøng, vaøo quyeàn löïc cuûa keû khaùc (caùi thaân thieáp ñaây) vaø ñeàu trong voøng kieåm soaùt cuûa naøng (traùi tim thieáp ñaây) thì hoaøn toaøn thuoäc veà Ra-ma).
- Vôùi Xi-ta chæ coù caùi cheát môùi chöùng minh ñöôïc söï trong saïch cuûa phaåm chaát, ñöùc haïnh vaø söï chung thuûy cuûa naøng. Bò choàng ruoàng boû cuõng chaúng khaùc naøo caùi cheát. Xita duõng caûm vaø daùm chaáp nhaän thöû thaùch baèng chính ngoïn löûa thieâu, baèng chính caùi cheát cuûa mình. Khí tieát vaø phaåm haïnh cuûa Xi-ta qua löûa caøng choùi ngôøi raïng rôõ.
5
Hoaït ñoäng 3: Höôùng daãn toång keát.
GV: Yeâu caàu HS döïa vaøo phaàn ghi nhôù SGK ñeå toång keát.
HS: Toång keát.
III. Toång keát:
 Ñoaïn trích Ra-ma buoäc toäi ñaët caùc nhaân vaät vaøo tình theá thöû thaùch ngaët ngheøo ñoøi hoûi söï löïa choïn quyeát lieät, boäc loä saâu saéc baûn chaát con ngöôøi. Ra-ma vaøo sinh ra töû, chieán ñaáu vôùi yeâu quyû giaønh laïi ngöôøi vôï yeâu quyù nhöng cuõng daùm hy sinh vì danh döï, boån phaän cuûa moät ngöôøi anh huøng, moät ñöùc vua maãu möïc. Nhö moät ngöôøi vôï lí töôûng xöùng ñaùng vôùi Ra-ma, Xita cuõng saün saøng ñem thaân mình thöû löûa ñeå chöùng minh tình yeâu vaø ñöùc haïnh thuûy chung.
Củng cố, dặn dò (1 phút): Nắm được chủ đề đoạn trích cùng đặc sắc nghệ thuật của sử thi Ra – ma – ya – na.
Bài tập về nhà: Đọc và soạn văn bản Tấm Cám.
IV. RÚT KINH NGHIỆM