Tập Huấn Tư Vấn Tâm Lý Học Đường (THCS-THPT)

ng còi cọc...Sự phát triển của trẻ em chịu ảnh hưởng rất lớn của môi trường văn hoá xã hội (MT) MT không thuận lợi (thù nghịch) làm thui chột sự phát triển MT thuận lợi giúp trẻ có nhiều cơ hội phát triểnSự phát triểnChia thành nhiều giai đoạn :	- từ 10-11 tuổi	- từ 12-15 tuổi	- từ 16-18 tuổiMỗi giai đoạn đều có những nhiệm vụ phát triển đặc thùPhát triển liên tục nhưng không đều :	- 	- Ngôn ngữ	- Trí nhớ	- Tính toán	- Tư duy trừu tượng	- ...v.v...Những yếu tố ngăn cản? Người lớn thường đánh giá thấp khả năng của HS, không tin rằng các em có thể làm được?... Người lớn không yêu cầu cao, không giao cho các em những nhiệm vụ đòi hỏi sự kiên trì?... Điều này dẫn đến hệ quả là, làm HS có nguy cơ thiếu hụt sự trải nghiệm cần thiết, ngăn trở HS nỗ lực tìm kiếm phát hiện vấn đề. Thiếu sự cổ vũ, khuyến khích kịp thời cho những hành vi đòi hỏi có sự kiên trì, mạo hiểm cần thiết để rèn luyện bản lĩnh cho HS làm chúng mất cơ hội để trải nghiệm, trở nên thụ động và kém kiên trì Thiếu các chiến lược tư duy hiệu quảThiếu tính sáng tạoThiếu sự tự tinThiếu niềm đam mêThiếu tính độc lập Thiếu sự quyết tâm, sợ mạo hiểm, không sẵn sàng đương đầu với khó khăn... ?	 Các yếu tố này đều có nguyên nhân sâu xa từ sự thiếu hụt các giá trị sống, kỹ năng sốngCác yếu tố ngăn cản sự thành công ?Tạo môi trường học tập tích cực hóa HS Tạo ra một môi trường học tập có lợi nhất cho HS:- HS cảm thấy thoải mái, vui vẻ, ham học - HS được thừa nhận, được tôn trọng, cảm thấy mình có giá trị- HS thấy rõ trách nhiệm của mình HS tích cực khám phá, liên tục trải nghiệm và tích cực tương tác với giáo viên, nhóm bạn HS nỗ lực đạt thành tích học tập tốt nhấtTạo ra môi trường thân thiện cho HS: - An toàn, cởi mở, tôn trọng- Cởi mở và chấp nhận các nhu cầu và hoàn cảnh khác nhau của học sinh;- Khuyến khích học sinh phát biểu/bày tỏ quan điểm cá nhân;- Xây dựng mối quan hệ ứng xử tôn trọng, hiểu biết lẫn nhau, học hỏi lẫn nhau giữa thầy và trò. Giai ®o¹n tiÒn dËy th× ? 10 – 11 tuæi x¶y ra ®ång thêi mét lo¹t nh÷ng thay ®æi (tiÒn dậy th×), bao gåm: sù chÝn muåi vÒ thÓ chÊt, sù biÕn ®æi, ®iÒu chØnh t©m lý vµ sù biÕn ®æi c¸c quan hÖ x· héi nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn. §©y lµ thêi kú n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò t©m lý (cã thÓ ph¸t triÓn thµnh rèi nhiÔu) so víi c¸c løa tuæi tr­íc ®ã. Các đặc điểm tâm lý HS 10 - 11 tuổiNhu cÇu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn (10 - 11 tuæi)? §©y lµ thêi kú c¸c em nç lùc t×m kiÕm nh÷ng quan hÖ ngoµi gia ®×nh, h­íng tíi nh÷ng ng­êi b¹n ®ång løa... thÝch ®­îc ng­êi lín t«n träng, thÝch tù kh¼ng ®Þnh, thÝch kh«ng bÞ cha mÑ kiÓm so¸t... Tuæi trµn ®Çy xóc c¶m, dÔ xóc ®éng, (thÝch s­u tÇm tranh, ¶nh, nh÷ng bµi h¸t, b¶n nh¹c, bµi th¬ hay... thÝch viÕt l­u bótTr¹ng th¸i t×nh c¶m cña c¸c em dÔ thÊt th­êng, kh«ng æn ®Þnh, tho¾t vui råi l¹i tho¾t buån, khã kiÒm chÕ xóc c¶m bét ph¸t, khã kiÓm so¸t xung tÝnh, dÔ bÞ kÝch ®éng, dÔ bÞ lîi dông, dÔ bÞ tæn th­¬ng... (VD: hái c¸c em???) 	NÕu ®Ó m×nh bÞ r¬i vµo tr¹ng th¸i t©m lý bÞ tæn th­¬ng tr­êng diÔn...sÏ gÆp ph¶i hËu qu¶ kh«n l­êng. 	NÕu cã vÊn ®Ò v­íng m¾c vÒ t©m lý... H·y chia sÎ cïng b¹n bÌ, cha mÑ, thÇy c« hoÆc ng­êi lín kh¸c mµ em tin t­ëng ®Ó ®­îc gióp ®ì. Các đặc điểm tâm lý HS 10 - 11 tuổiGiai ®o¹n dËy th× chÝnh thøc? 12 – 14 tuæi x¶y ra hµng lo¹t nh÷ng thay ®æi (khñng ho¶ng tuæi dËy th×), bao gåm: sù ph¸t triÓn rÊt m¹nh (b­íc ngoÆt) vÒ thÓ chÊt, vÒ t©m lý vµ sù biÕn ®æi rÊt m¹nh c¸c quan hÖ x· héi nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn. §©y lµ thêi kú cã nh÷ng khñng ho¶ng vÒ t©m lý (cã rÊt nhiÒu khã kh¨n cã thÓ ph¸t triÓn thµnh rèi nhiÔu) so víi c¸c løa tuæi tr­íc vµ sau ®ã. Các đặc điểm tâm lý HS 12 - 14 tuổiNhu cÇu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn (12 - 14 tuæi)? Nhu cÇu thiÕt lËp c¸c QH b¹n bÌ cïng giíi, kh¸c giíi TËp lµm ng­êi lín, thÝch ®­îc t«n träng Nç lùc t×m kiÕm sù ®éc lËp, khuynh h­íng t×m ®ến c¸i t«i c¸ nh©n Tuæi trµn ®Çy xóc c¶m, dÔ rung ®éng, suy t­ thÝch triÕt lýTr¹ng th¸i t×nh c¶m cña c¸c em dÔ thay ®æi, thÊt th­êng, kh«ng æn ®Þnh, tho¾t vui råi l¹i tho¾t buån, khã kiÒm chÕ xóc c¶m bét ph¸t, khã kiÓm so¸t xung tÝnh, dÔ bÞ kÝch ®éng, dÔ bÞ lîi dông, dÔ bÞ tæn th­¬ng... Hay cã nh÷ng suy nghÜ vµ hµnh ®éng cùc ®oan, nh÷ng vÊp ng· chÕt ng­êi ? 	 Các đặc điểm tâm lý HS 12 - 14 tuổiCã mét ngµy...Cã mét ngµy em ®øng mét minh tr­íc g­¬ng l¹ lÉm vµ chît ngì ngµng nhËn ra minh ®· b­íc sang tuæi 15. ¤i ! c¸i tuæi giao thêi ®Çy biÕn ®éng, tho¾t vui råi l¹i tho¾t buån, hån nhiªn v« t­ lù mµ quay qu¾t, lµm d¸ng, nghiªm trang, dÞu dµng mong sao minh lµ ng­êi lín...Tuæi 15 - thËt mong manh, cã nh­ng ngèc nghÕch, ng©y ng«, nh­ng dçi hên v« cí, nh­ng tiÕng c­êi rén r· vµ c¶ nh­ng giät n­íc m¾t cay cay trªn bê m«i...Tuæi 15 cã nh­ng l­u luyÕn ngät ngµo tr­íc tinh b»ng h­u qu¸ ch©n thµnh cña b¹n bÌ cïng trang løa Tuổi Teen bao ®iÒu kú diÖuGiai ®o¹n sau dËy th× ? 15 – 17 tuæi tiÕp tôc cã sù ph¸t triÓn c¶ m¹nh c¶ vÒ thÓ chÊt, vÒ t©m lý vµ sù biÕn ®æi c¸c quan hÖ x· héi (cã tÝnh æn ®Þnh h¬n) nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn. §©y lµ thêi kú nu«i d­ìng nh÷ng ­íc m¬ vÒ t×nh b¹n, ®Æc biÖt lµ t×nh yªu, nghÒ nghiÖp. Các đặc điểm tâm lý HS 15 - 17 tuổiNhu cÇu vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn (15 - 17 tuæi)?Nç lùc cao nhÊt t×m kiÕm sù ®éc lËp, t¸ch khái sù kiÓm so¸t cña cha mÑ (v× vËy hay cã xung ®ét víi cha mÑ)Ph¸t triÓn m¹nh c¸ tÝnh vµ sù x· héi ho¸Cã xu h­íng lý t­ëng ho¸, vÞ tha (®Þnh h­íng vµo c¸i t«i x· héi)TiÕp tôc quan t©m ®Õn h×nh ¶nh cña c¬ thÓ (thÝch ch¨m sãc c¬ thÓ)ThÝch hß hÑn, kh¸m ph¸ giíi kia (nhu cÇu hÊp dÉn, chinh phôc b¹n kh¸c giíi), nhãm b¹n cã vÞ trÝ quan träng sè 1, ®Æc biÖt lµ b¹n kh¸c giíi.BiÓu lé m¹nh mÏ xóc c¶m yªu ®­¬ng, hay nhÇm lÉn ngé nhËn gi÷a xóc c¶m b¹n bÌ kh¸c giíi vµ t×nh yªu, dÔ yªu, dÔ thÊt väng (hay cã hµnh vi trÇm c¶m, tù s¸t)TiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh t­ duy trõu t­îng	 Các đặc điểm tâm lý HS 15 - 17 tuổiNhµ TLH Mü Fountain ®· tãm t¾t 5 ®Æc ®iÓm t©m lý (15-17 tuæi) Løa tuæi nµy cã khuynh h­íng béc lé sù c¨ng th¼ng vµ hay thay ®æi t×nh c¶m víi sù dao ®éng lªn xuèng bÊt th­êng cña viÖc lùa chän ®èi t­îng. TrÎ tuæi nµy cã nhu cÇu t×m kiÕm nh÷ng kinh nghiÖm c¶m xóc vµ t×m kiÕm nh÷ng xóc c¶m míi l¹. Løa tuæi nµy cã nhu cÇu vÒ sù hµi lßng th­êng xuyªn vµ ngay lËp tøc. C¸c em lu«n khæ së v× nh÷ng chuyÖn kh«ng ®©u, c¸c em th­êng cã c¶m gi¸c kh«ng thÓ chÞu ®ùng næi nhiÒu nçi lo l¾ng vµ cã nhu cÇu ph¶i gi÷ ®­îc høng thó th­êng xuyªn.Løa tuæi nµy cã thÓ kh«ng hiÓu ®­îc nh÷ng hËu qu¶ cã thÓ cã cña nh÷ng hµnh vi cña m×nh (v× vËy hay hµnh ®éng bÊt chÊp nh÷ng hËu qu¶) vµ dÔ hiÓu sai t×nh c¶m, hµnh vi cña ng­êi kh¸c. TrÎ ë tuæi nµy hay cã nh÷ng thÊt b¹i vÒ sù tù phª ph¸n, ®ã lµ nh÷ng thÊt b¹i trong viÖc nhËn biÕt tÝnh m©u thuÉn, tÝnh kh«ng thÝch hîp vµ tÝnh v« lý cña chÝnh m×nh.NhËn thøc cña tuæi nµy vÒ thÕ giíi xung quanh kh¸c víi ng­êi lín. C¸c em cã mét thÕ giíi vÒ m×nh víi nh÷ng quyÒn lîi, ®iÒu tèt, ®iÒu ph¶i riªng. C¸c em Ýt cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt râ rµng mèi quan hÖ gi÷a b¶n th©n víi ng­êi kh¸c vµ Ýt cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt râ c¸c sù kiÖn kh«ng liªn quan trùc tiÕp ®Õn chÝnh b¶n th©n.	 Các đặc điểm tâm lý HS 15 - 17 tuổiKết quả nghiên cứu NÕu lo¹i trõ hoµn toµn xóc c¶m ng­êi ta kh«ng thÓ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh trong cuéc sèng hµng ngµy. Khoa học ®· ph¸t hiÖn thÊy mét liªn hîp c¸c khu vùc phô tr¸ch, chØ huy, kiÓm so¸t xóc c¶m: tõ hÖ viÒn (limbic), gß h¶i m· (hippocampus), h¹nh nh©n (amygdala) ®Õn nh÷ng trung t©m ë vá n·o míi nh­ thuú tr¸n tr­íc (LeDoux, 1986, 1992). Năm phút tức giận sẽ làm giảm khả năng miễn dịch trong vòng 5 đến 6 tiếng (Luskin); ngược lại 5 phút quan tâm, chăm sóc hay yêu thương (tình cảm tích cực) sẽ làm tăng hệ thống miễn dịch 2 đến 4 giờ ? Kết luận của những nghiên cứu cho thấy sự thiếu bạn bè, sống thu mình hay thiếu sự hoà nhập với mọi người là một nguyên nhân của sự thất bại học đường. Những vụ trẻ em giết người là dẫn chứng cho sự vô cảm (VD: 2 trẻ 8-9 tuoi bắt bé 2 tuổi, hành hạ, buộc đường tầu.. ở Anh, 1997).Vùng limbicTại sao phải phát triển EQ cho trẻ X· héi cµng ph¸t triÓn, khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ cµng ph¸t triÓn, trẻ em tõ tuæi Êu th¬ - sèng trong m«i tr­êng v« c¶m (máy tính, điện thoại), lµm tµn lôi ®i nh÷ng xóc c¶m tÝch cùc hÕt søc cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn c¸ nh©n vµ x· héi; NhiÒu hiÖn t­îng tiªu cùc trong thanh, thiếu niên (đánh nhau, giết người, tự sát, bỏ nhà đi bụi đời...) gia t¨ng ®Õn møc b¸o ®éng mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ ®Ó cho nh÷ng xóc c¶m tiªu cùc ph¸t triÓn kh«ng bÞ chÕ ngù. Chóng ta ®ang sèng trong thêi ®¹i... trong ®ã thãi vÞ kû, b¹o lùc vµ thiÕu th«ng c¶m d­êng nh­ ®ang ph¸ huû cuéc sèng cña c¸c céng ®ång... nguån gèc cña mäi xung lùc lµ mét xóc c¶m biÓu hiÖn thµnh hµnh vi. Ai lµm n« lÖ cho nh÷ng xung lùc cña m×nh (tøc lµ kh«ng biÕt lµm chñ c¶m xóc-kh«ng biÕt tù chñ) ng­êi ®ã sÏ chÞu ®ùng sù thiÕu hôt tinh thÇn... Còng vËy, nguån gèc lßng vÞ tha ph¶i ®­îc t×m trong sù ®ång c¶m víi ng­êi kh¸c, tøc lµ kh¶ n¨ng “®äc” ®­îc tr¸i tim ng­êi kh¸c. Kh«ng nh¹y c¶m víi nh÷ng nhu cÇu hay thÊt väng cña ng­êi kh¸c lµ kh«ng biÕt yªu th­¬ng...(Daniel Goleman 1995)Tai sao phải phát triển EQ cho trẻ Hai bán cầu nãoBán cầu não trái(logical)Bán cầu não phải(Creative)Sự điều khiển chéo của 2 bán cầu nãoXử lý dữ liệu ở bán cầu phải mang TÍNH KHÔNG ĐỒNG NHẤT (sự khác biệt). Bán cầu này chứa đựng sự hỗn hợp thông tin: khác biệt, không giống nhau, trái ngượcXử lý dữ liệu ở bán cầu phải phải đạt tới ngưỡng (trạng thái T) thì thông tin mới chuyển sang não trái. Đặc điểm này của não mang TÍNH BỔ SUNG. Xử lý dữ liệu ở bán cầu trái mang TÍNH ĐỒNG NHẤT (sự giống nhau). Bán cầu này tìm ra sự đồng đều, giống nhau, cái chung của thông tin (tính khái quát)Xử lý dữ liệu của 2 bán cầu nãoTrạng thái “T” - rào cản thứ 2 của việc họcNão phảiPhân kì không lời tổng hợptrực giác vĩnh hằng liên tưởngNão tráiTổng hợpngôn ngữphân tích lo gichthời gianTrạng thái “T”Để thành công học đường, thành đạt và hạnh phúc , HS cần: Biết rõ các vai trò ? Biết mình là ai ? Biết mình có khả năng/ năng lực gì ? Biết mình mong muốn điều gì ? Biết bằng cách nào để đạt được ?Mô hình câu lạc bộ là một cách tiếp cận phù hợp với lứa tuổi, giúp các em có thể đạt được những điều này