Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 29: Điện thế hoạt động và sự lan truyền xung thần kinh (Bản chuẩn kiến thức)

Tiết 29: Đ iện thế hoạt đ ộng và sự lan truyền xung thần kinh . 
I. Đ iện thế hoạt đ ộng : 
1. Đ ồ thị đ iện thế hoạt đ ộng . 
 1. Đ ồ thị đ iện thế hoạt đ ộng . 
 - Khi bị kích thích th ì tế bào 
 thần kinh hưng phấn và xuất 
 hiện đ iện thế hoạt đ ộng . 
 - Đ iện thế hoạt đ ộng gồm 
 3 giai đoạn: mất phân cực 
 ( khử cực ), đảo cực và tái 
 phân cực . 
2. Khái niệm đ iện thế hoạt đ ộng . 
 - Đ iện thế hoạt đ ộng là gì? 
 Đ iện thế hoạt đ ộng là sự biến 
 đ ổi đ iện thế nghỉ , từ phân cực 
 sang mất phân cực , đảo cực và 
 tái phân cực . 
3. Cơ chế hình thành đ iện thế hoạt đ ộng : 
Quan sát hình 29.2 và cho biết : 
 - ở giai đoạn mất phân cực và đảo cực , loại ion nào đi qua màng tế bào và sự di chuyển của ion đ ó có tác dụng gì? 
- Giai đoạn tái phân cực , loại ion nào đi qua màng ? Sự di chuyển của ion đ ó có tác dụng gì? 
Màng TB 
Bên trong TB 
 Bên ngoài TB 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
Cổng Na+ mở 
Cổng K+ đ óng 
+ 
- 
Giai đoạn khử cực và đảo cực 
Ion Na+ 
Ion K+ 
- 
- 
Màng TB 
Cổng K + mở 
Bên ngoài TB 
Bên trong TB 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
Ion K + 
Ion Na + 
Cổng Na + đ óng 
Giai đoạn tái phân cực 
Hoàn thành bảng sau : 
Giai đoạn 
Đ ặc đ iểm : ( Cổng Na + , cổng K + , phía trong màng , 
 phía ngoài màng ). 
Mất phân cực . 
Đảo cực . 
Tái phân cực . 
Cổng Na + mở , nồng độ của Na + ở bên ngoài TB cao hơn trong TB -> Na + đi vào trong TB làm trung hoà đ iện tích (-) ở trong tế bào . 
Na + đi vào TB làm trung hoà đ iện tích mà Na + còn đi vào dư thừa -> mặt trong của màng TB tích đ iện (+) so với mặt ngoài của màng tích đ iện (-). 
Do tính thấm của màng TB với ion K + tăng , cổng K + mở -> K + đi ra ngoài màng mang theo đ iện tích (+) nên làm cho mặt ngoài của màng TB tích đ iện (+) so với mặt trong của màng tích đ iện (-). 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh 
 Hãy cho biết quy luật lan truyền đ iện vật lí trên dây dẫn ? 
 Dòng đ iện lan truyền từ nơi có đ iện thế cao ( tích đ iện +) -> nơi có đ iện thế thấp ( tích đ iện -). 
 1.Lan truyền của xung TK trên sợi TK không có bao miêlin . 
 Quan sát hình29.3 và cho biết chiều lan truyền của xung TK trên sợi TK? 
- Xung TK lan truyền từ nơi có đ iện tích (+) -> đ iện tích (-). 
II. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh : 
1. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh không có bao miêlin . 
Xung thần kinh lan truyền liên tục từ vùng này sang vùng khác kề bên . 
 Xung TK lan truyền là do mất phân cực , đảo cực , tái phân cực liên tiếp hết vùng này sang vùng khác trên sợi TK 
Quan sát hình và cho biết cách lan truyền xung TK trên sợi TK không có bao Miêlin ? 
2. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh  có bao Miêlin 
Quan sát hình , cho biết cách lan truyền xung TK trên sợi TK có bao Miêlin ? 
Xung TK lan truyền theo cách nhảy cóc , từ eo Ranvie này đ ến eo Ranvie khác ( Do mất phân cực , đảo cực , tái phân cực liên tiếp từ eo Ranvie này đ ến eo Ranvie khác ). 
- Tốc độ nhanh hơn : Xung TK lan trên sợi TK vận đ ộng ( có bao Mielin ) là khoảng 100 m/ s.Còn trên sợi TK giao cảm ( không có bao mielin ) là khoảng 3-5 m/s . 
Tại sao xung TK lan truyền trên sợi TK có bao Miêlin theo cách nhảy cóc ? 
Do bao Miêlin có tính chất cách đ iện nên không thể khử cực và đảo cực ở vùng có bao Mielin đư ợc . 
 Đáp án: Tốc độ lan truyền =1,6 : 100 = 16/1000 s = 0,016 s 
Xung TK lan truyền trên sợi TK có bao Mielin từ vỏ não -> cơ ngón chân làm ngón chân co lại. Tính thời gian xung TK lan truyền từ vỏ não -> ngón chân ( biết chiều cao của người đ ó là 1,6 m, tốc độ lan truyền là 100 m/ s).