Bài giảng môn Sinh học Lớp 11 - Bài 41: Sinh sản vô tính ở thực vật (Bản mới)

BÀI 41: 
SINH SẢN VÔ TÍNH Ở THỰC VẬT 
CHƯƠNG IV: SINH SẢN A. SINH SẢN Ở THỰC VẬT 
BµI 41 : SINH SẢN VÔ TÍNH Ở THỰC VẬT 
I. Khái niệm chung về sinh sản : 
Quan sát hình và cho biết sinh sản là gì ? Có những hình thức sinh sản nào ? 
I. Khái niệm chung về sinh sản : 
- Sinh sản là quá trình tạo ra những cá thể mới đảm bảo sự phát triển liên tục của loài . 
- Có 2 kiểu sinh sản : 
 + Sinh sản vô tính 
 + Sinh sản hữu tính 
II. Sinh sản vô tính ở thực vật  1. Sinh sản vô tính là gì ? 
Quan sát hình cho biết thế nào là sinh sản vô tính ? 
II. Sinh sản vô tính ở thực vật  1. Sinh sản vô tính là gì ? 
 Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự hợp nhất của giao tử đực và giao tử cái , con cái giống nhau và giống cây mẹ . 
 2. Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật : 
Ở thực vật có những hình thức sinh sản vô tính nào ? 
Có 2 hình thức sinh sản vô tính ở thực vật : 
 + Sinh sản bào tử 
 + Sinh sản sinh dưỡng 
2. Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật : 
 a) Sinh sản bào tử : 
 b) Sinh sản sinh dưỡng : 
Quan sát c¸c hình sau và hoàn thành phiếu học tập : 
Cây trưởng thành (TBT) 
Bào tử 
Túi bào tử 
(n) 
Nguyên tản  (TGT) 
Sinh sản hữu tính 
? Nguyên tản được tạo thành từ cơ quan nào của cây ? 
Bào tử của cây 
dương xỉ do 
 dạng nào của 
 cây tạo thành ? 
1. Sinh sản bào tử 
TBT non (2n) 
Cây trưởng thành (TBT-2n) 
 Túi bào tử (2n) 
Tế bào mẹ sinh bào tử (2n) 
Bào tử (n) 
Nguyên tản (n) 
SSHT 
SSVT 
1. Sinh sản bằng bào tử 
Là hình thức sinh sản mà cơ thể mới được phát triển từ bào tử , bào tử lại hình thành trong túi bào tử từ thể bào tử . 
VD: Rêu , dương xỉ  
? Cây con được sinh ra từ bộ phận nào của cây ? 
? Nhận xét về hình dạng cây non và cây mẹ 
2) Sinh sản sinh dưỡng 
a. Gừng 
b. Khoai tây 
c. Cây thuốc bỏng 
2. Sinh sản sinh dưỡng  
Cơ thể mới được hình thành từ một bộ phận của cơ thể mẹ(thân , rễ , lá ) 
VD: Cỏ tranh , rau ngót , mía , khoai lang , sắn  
Nhận xét cơ sở sinh sản vô tính 
 	 Ưu điểm : Con giữ nguyên tính di truyền của mẹ nhờ cơ chế nguyên phân . 
	 Nhược điểm : Con kém thích nghi khi môi trường thay đổi do không có sự tổ hợp các tính trạng di truyền của bố mẹ 
Tìm hiểu các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật 
Các chỉ tiêu so sánh 
Sinh sản bào tử 
Sinh sản sinh dưỡng 
Ví dụ 
Nguồn gốc của cây con 
Số lượng cá thể con được tạo ra 
Biểu hiện 
Phát tán 
Rêu , dương xỉ 
Phát triển từ bào tử 
Phát triển từ 1 phần của cơ thể mẹ ( thân , lá , rễ ) 
Khoai tây , mía mì , cây thuốc bỏng  
Nhiều 
Ít 
Không phát tán rộng 
 Bào tử thể → túi bào tử → bào tử → Cơ thể mới 
 Có sự xen kẽ giữa 2 thế hệ ( Thể giao tử và thể bào tử ) 
Một cơ quan sinh dưỡng → nảy chồi → cơ thể mới 
Bào tử được phát tán rộng nhờ nước , gió , động vật . 
 3. Phương pháp nhân giống vô tính : 
Hãy cho biết có những phương pháp nhân giống vô tính nào ? 
Các phương pháp nhân giống vô tính ở thực vật : giâm , chiết , ghép , nuôi cấy tế bào và mô thực vật 
 a) Ghép chồi và ghép cành : 
Quan sát hình bên và cho biết các phương pháp nhân giống vô tính ( nhân giống sinh dưỡng ) có và không có trên hình ? 
 Có : ghép chồi ( ghép mắt ) và ghép cành 
- Không có : chiết cành , giâm cành , trồng hom , trồng củ 
Vì sao phải cắt bỏ hết lá ở cành ghép ? 
Vì : để giảm mất nước qua con đường thoát hơi nước nhằm tập trung nước nuôi các tế bào cành ghép , nhất là các tế bào mô phân sinh 
Các cần lưu ý gì khi ghép chồi , ghép cành ? 
Lưu ý khi ghép phải buột chặt mắt ghép cũng như cành ghép vào gốc ghép để mô dẫn ( mạch gỗ ) nhanh chóng nối liền nhau bảo đảm thông suốt cho dòng nước và các chất dinh dưỡng từ gốc ghép đến được tế bào của cành ghép hoặc mắt ghép được dễ dàng 
 b) Chiết cành và giâm cành : 
Nêu những ưu điểm của cành chiết và cành giâm so với cây trồng mọc từ hạt ? 
Ưu điểm : 
 Giữ nguyên được tính trạng tốt mà ta mong muốn . 
 Thời gian cho thu hoạch sản phẩm ngắn vì cây mọc từ cành giâm , cành chiết sớm ra hoa kết quả : chỉ 2 – 5 năm tùy loài cây , tùy tuổi sinh lí của cành 
 c) Nuôi cấy tế bào và mô thực vật : 
mô 
Nuôi mô trong mt dinh dưỡng 
Mô sẹo 
Phôi 
Cây con 
Quan sát hình vẽ kết hợp với nghiên cứu SGK cho biết n uôi cấy mô tế bào là gì ? 
mô 
Nuôi mô trong mt dinh dưỡng 
Mô sẹo 
Phôi 
Cây con 
Tách riêng mô tế bào khỏi cơ thể , nuôi cấy trong môi trường dinh dưỡng thích hợp để phát triển thành cây mới . 
Phương pháp nuôi cấy mô có ưu điểm gì so với các phương pháp nhân giống vô tính khác ? 
- Sản xuất giống mới nhanh trên quy mô công nghiệp . 
- Củng cố các đặc tính di truyền của các giống cây quý 
Tạo giống sạch bệnh , 
 Đem lại hiệu quả kinh tế cao . 
Hình 4: Nuôi cấy mô ở carot 
Phôi xoma 
- Quy trình nuôi cấy mô : 
đặt mô trong môi trường dinh dưỡng có các chất kích thích 
chuyển mô sẹo vào môi trường nuôi cấy mô 
mô hình thành rễ và chồi tạo cây con 
chuyển cây ra trồng đại trà 
Chọn mô nuôi cấy ( lá , thân , hoặc mô khác ) từ cây khoẻ khử trùng bề mặt 
mô sẹo 
chuyển cây con ra nhà kính 
Từ mô phân sinh cẩm chướng có thể tạo ra 50.000 cây trong một thời gian ngắn . 
Hình 6: Nuôi cấy mô ở hoa cẩm chướng 
Hình 8: Nuôi cấy mô ở phong lan 
A. Hạt phong lan 
B, Nhân nhanh cây phong lan 
Nếu một hạt giống giá 2000đ nhờ nuôi cấy mô mà chỉ còn 200đ. 
Từ những năm 1950, nguời ta đã tạo ra giống hoa cúc sạch bệnh , cho hoa đẹp , ra hoa 4 mùa . 
  Ưu điểm : 
 + Tạo ra số lượng lớn cá thể trong thời gian ngắn . 
 + T ạo giống cây trồng sạch bệnh 
 + Có đặc điểm di truyền giống cơ thể mẹ . 
 + Rút ngắn thời gian phát triển của cây,gi ảm giá thành chi phí,mang lại hiệu quả kinh tế cao 
  Nhược điểm : 
 + Đặc điểm cá thể con đồng nhất nên khi hoàn cảnh sống thay đổi thì các quần thể này sẽ không chống chịu được và sẽ chết đồng loạt . 
 4. Vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống thực vật và con người : 
 a) Vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống thực vật : 
Sinh sản vô tính có vai trò gì đối với đời sống thực vật ? 
II. Sinh sản vô tính ở thực vật : 
 4. Vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống thực vật và con người : 
 a) Vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống thực vật : 
 - Sinh sản vô tính giúp cho sự tồn tại và phát triển của loài . 
II. Sinh sản vô tính ở thực vật : 
 4. Vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống thực vật và con người : 
 b) Vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống con người : 
Vai trò của sinh sản sinh dưỡng đối với ngành Nông nghiệp ? 
 b) Vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống con người : 
 	- Duy trì được các tính trạng tốt có lợi cho con người . 
	- Nhân nhanh giống cây cần thiết trong thời gian ngắn . 
	- Tạo được các giống cây trồng sạch bệnh . 
	- Phục chế được các giống cây trồng quý . 
	- Hạ giá thành cây giống . 
Một số câu trắc nghiệm : 
Câu hỏi 1. Sinh sản vô là hình thức sinh sản : 
A 
chỉ cần một cá thể bố hoặc mẹ . 
không có sự hợp nhất giữa giao tử đực và cái . 
bằng giao tử cái . 
có sự hợp nhất giữa giao tử đực và cái . 
B 
C 
D 
Câu 2: Đặc điểm chung của hình thức sinh sản bằng bào tử , sinh sản sinh dưỡng và nuôi cấy mô là : 
A 
Cơ thể con khác cơ thể mẹ về đặc điểm di truyền . 
Cơ thể con giống cơ thể mẹ về đặc tính di truyền . 
Cơ thể con được sinh ra từ cơ quan sinh dưỡng của mẹ . 
Cơ thể con được sinh ra từ cơ quan bào tử của mẹ . 
B 
C 
D 
Câu hỏi 3 : Cơ sở sinh lí của công nghệ nuôi cấy tế bào , mô thực vật là gì ?  
A 
Tính toàn năng . 
Tính chuyên hoá 
Tính phân hoá 
Tính cảm ứng 
B 
C 
D 
Câu hỏi 4 : Hình thức sinh sản của cây rêu là gì ?  
A 
Bào tử . 
Phân đôi 
Sinh dưỡng 
Hữu tính 
B 
C 
D 
Câu hỏi 5 : Ngoài tự nhiên cây tre sinh sản bằng gì ? 
A 
Lóng . 
Thân rễ 
Đỉnh sinh trưởng 
Rễ phụ 
B 
C 
D 
1 
2 
3 
4 
5 
Đúng 
1 
2 
3 
4 
5 
Sai