Bài giảng Ngữ văn 8 - Tập làm văn Tiết 47: Phương pháp thuyết minh

Nhiệt liệt Chào mừng Các thầy cô giáo và các em học sinh về dự hội giảng giáo viên giỏi huyện.1. Văn bản thuyết minh là gì?A. Là văn bản dùng để trình bày sự việc, diễn biến, nhân vật theo một trật tự nhất định để dẫn đến một kết thúc nhằm thuyết phục người đọc, người nghe.B. Là văn bản trình bày chi tiết cụ thể cho ta cảm nhận được sự vật, con người một cách sinh động và cụ thể.C. Là văn bản trình bày những ý kiến, quan điểm thành những luận điểm.D. Là văn bản dùng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích đặc điểm, tính chất ... của sự vật hiện tượng.2. Yêu cầu về tri thức trong văn bản thuyết minh là gì?A. Chủ quan, giàu tình cảm, cảm xúc.B. Mang tính thời sự nóng bỏng.C. Uyên bác, chọn lọc.D. Tri thức chuẩn xác, khách quan, hữu ích.3. Trong các văn bản sau văn bản nào là văn bản thuyết minh? A. Tôi đi học. B. Lão Hạc. C. Hai cây phong D. Ôn dịch thuốc lá. tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minhI. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh Văn bản Đối tượng TMPhạm vi kiến thức Cây dừa Bình ĐịnhCây dừa và lợi ích của nóSự vật - đời sốngTại sao lá cây có màu xanh lụcLí giải màu sắc của là cây Khoa học - Sinh họcHuếĐịa danh HuếVăn hoá -lịch sử, địa lí Khởi nghĩa Nông Văn Vân Khởi nghĩa Nông Văn VânLịch sử1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh Bài tậpTrong các cách sau, cách nào không cần thiết trong việc tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh : 	a. Tìm hiểu thấu đáo về vấn đề cần thuyết minh.	b. Phải xem phim ảnh về vấn đề thuyết minh.	c. Phải thu thập tài liệu.	d. Chú ý thời điểm xuất bản để cập nhật thông tin.	e. Đến tận nơi tham quan và tìm hiểu 	f. Sáng tác các bài thơ , câu chuyện có liên quan. Văn bản Đối tượng TMPhạm vi kiến thức Cây dừa Bình ĐịnhCây dừa và lợi ích của nóSự vật - đời sốngTại sao lá cây có màu xanh lụcLí giải màu sắc của là cây Khoa học - Sinh họcHuếĐịa danh HuếVăn hoá -lịch sử, địa lí Khởi nghĩa Nông Văn Vân Khởi nghĩa Nông Văn VânLịch sử tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minhI. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh Ghi nhớ 1.Muốn có tri thức để làm tốt bài văn thuyết minh, người viết phải quan sát, tìm hiểu sự vật, hiện tượng cần thuyết minh, nhất là phải nắm bắt được bản chất, đặc trưng của chúng, để tránh sa vào trình bày các biểu hiện, không quan trọng.Bài tậpTrong các cách sau, cách nào không cần thiết trong việc tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh : 	a. Tìm hiểu thấu đáo về vấn đề cần thuyết minh.	b. Phải xem phim ảnh về vấn đề thuyết minh.	c. Phải thu thập tài liệu.	d. Chú ý thời điểm xuất bản để cập nhật thông tin.	e. Đến tận nơi tham quan và tìm hiểu 	f. Sáng tác các bài thơ , câu chuyện có liên quan. + Quan sát : Tìm hiểu đối tượng về màu sắc , hình dáng, kích thước, đặc điểm, tính chất.+ Học tập : Tìm hiểu đối tượng trong sách báo, tài liệu, từ điển.+ Tham quan : Tìm hiểu đối tượng bằng cách trực tiếp ghi nhớ thông qua các giác quan, các ấn tượngI. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh2. Phương pháp thuyết minhVí dụPhương pháp 1.-Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam.- Nông Văn Vân là tù trưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc (Cao Bằng)2. Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người: thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá trẻ nhỏ làm vách, gốc dừa già làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt, nấu canh làm nước mắm, ... ( Cây dừa Bình Định) 3. Ngày nay, đi các nước phát triển, đâu đâu cũng nổi lên chiến dịch chống thuốc lá. Người ta cấm hút thuốc ở tất cả những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm (ở Bỉ, từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đôla). (Ôn dịch thuốc lá.)Phương pháp nêu định nghĩa, giải thíchCách làm : Theo mô hình A là B.Phương pháp liệt kêCách làm: Kể ra lần lượt các đặc điểm, tính chất của sự vật theo một trật tự nào đóPhương pháp nêu ví dụCách làm : Dẫn ra những ví dụ cụ thể để người đọc tin vào nội dung được thuyết minh4. Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng. Vậy vì sao đến nay dưỡng khí vẫn còn? Đó là nhờ thực vật. Thực vật khi quang hợp hút thán khí và nhả dưỡng khí. Một héc-ta cỏ mỗi ngày có khả năng hấp thụ 900 kg thán khí và nhả ra 600 kg dưỡng khí. Vì thế trồng cây xanh và thảm cỏ trong thành phố có ý nghĩa cực kì to lớn. (Nói về cỏ)5. Biển Thái Bình Dương chiếm một diện tích lớn gần bằng ba đại dương khác cộng lại và lớn gấp 14 lần diện tích biển Bắc Băng Dương là đại dương bé nhất.Phương pháp dùng số liệuCách làm : Dùng các con số chính xác để khẳng định độ tin cậy cao của các tri thức được cung cấp.Phương pháp so sánhCách làm: So sánh hai đối tượng cùng loại hoặc khác loại nhằm làm nổi bật đặc điểm, tính chất của đối tượng cần thuyết minhĐịa líSông HươngTrường Quốc Học HuếĐường Hồ Chí Minh qua HuếĐường vào kinh thành HuếKhu lăng tẩmĐồi Thiên MụVăn hoáCầu Tràng TiềnKhu chùa chiềnChợ HuếCố đôDi tích văn hoáẩm thựcBún bò HuếI. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh2. Phương pháp thuyết minha/ Phương pháp định nghĩa giải thích.b/ Phương pháp liệt kê.c/ Phương pháp nêu ví dụđ/ Phương pháp dùng số liệu ( con số)e/ Phương pháp so sánhg/ Phương pháp phân loại, phân tích- Cách làm : Chia đối tượng từng mặt, từng khía cạnh, từng vấn đềđể lần lượt thuyết minh.- Tác dụng : Giúp người đọc hiểu dần từng mặt của đối tượng một cách có hệ thống, cơ sở để hiểu đối tượng một cách đầy đủ, toàn diện.I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh2. phương pháp thuyết minhGhi nhớ 2Để bài văn thuyết minh có sức thuyết phục, dễ hiểu, sáng rõ, người ta có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp thuyết minh như: nêu định nghĩa, giải thích, liệt kê, nêu ví dụ, dùng số liệu, so sánh, phân tích, phân loại...II/ Luyện tậpBài tập 1: Tác giả bài “Ôn dịch, thuốc lá” đã nghiên cứu, tìm hiểu rất nhiều để nêu lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá. Em hãy chỉ ra phạm vi tìm hiểu vấn đề thể hiện trong bài viết.Phạm vi tìm hiểu vấn đề:+ Kiến thức của một bác sĩ: “Khói thuốc lá chứa nhiều chất độc ... Ngày càng sút kém”+ Kiến thức của người quan sát đời sống xã hội: “Có người bảo ...nêu ra gương xấu”+ Tri thức của một người có tâm huyết đối với các vấn đề xã hội và bức xúc: “Tỉ lệ thanh thiếu niên hút thuốc ...lại thêm ôn dịch thuốc lá này” Bài tập 2: Bài viết đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào để nêu bật tác hại của việc hút thuốc lá.1/ Phương pháp so sánh : So sánh với đại dịch AIDS, với giặc ngoại xâm.2/ Phương pháp phân tích: Tác hại của ni – cô - tin, của khí các – bon.3/ Phương pháp nêu số liệu: Số tiền mua được một bao 555, số tiền phạt ở Bỉ.Bài tập 3Đọc văn bản thuyết minh sau và trả lời câu hỏi: Thuyết minh đòi hỏi những kiến thức như thế nào? Văn bản này đã sử dụng những phương pháp thuyết minh nào?Ngã ba đồng lộc Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm giữa hai đương tỉnh lộ số 8 và số 15 thuộc vùng đất đồi Hà Tĩnh. Trên một đoạn đường khoảng 20 km mà có những 44 trọng điểm đánh phá của giặc Mĩ và đã phải chịu đựng hơn 2057 trận bom. ở đây có một tập thể kiên cường gồm 10 cô gái tuổi đời từ 17 đến 20 làm nhiệm vụ san lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, đảm bảo an toàn cho xe và người qua lại. Ngày 24-7-1968, sau 18 lần giặc Mĩ cho máy bay đánh phá ác liệt vào khi vực này, cả 10 chị em vẫn trụ lại kiên cường, bất khuất, giữ vững mạch đường đến hơi thở cuối cùng. Cũng trên mảnh đất anh hùng này đã sinh ra người anh hùng trẻ tuổi La Thị Tám, một cô gái đầy nhiệt tình cách mạng, gan dạ, mưu trí. Liên tục 116 ngày đêm làm nhiệm vụ, chị đã quan sát, đánh dấu những quả bom chưa nổ ở các trọng điểm đánh phá ác liệt. Ba lần bị bom nổ vùi lấp, chị vẫn kiên cường bám sát trận địa, đánh dấu đủ, rõ các nút bom, phục vụ đắc lực cho việc phá bom, đảm bảo giao thông thông suốt. Ngày nay Ngã ba Đồng Lộc trở thành một nơi tưởng niệm những tấm gương oanh liệt của các cô gái thanh niên xung phong trong thời kháng chiến chống Mĩ. (Báo Quân đội nhân dân, 1975) a. Kiến thức.- Về lịch sử, về cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước oanh liệt.- Về quân sự: trong những trận phá bom. Về cuộc sống của các nữ thanh niên xung phong thời chống Mĩ cứu nước.b. Các phương pháp thuyết minh.+ Dùng số liệu: 20 km, 44 trọng điểm, Liên tục 116 ngày đêm, sau 18 lần .... + Sự kiện cụ thể: về Ngã ba Đồng Lộc.+ Liệt kê: san lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, đảm bảo an toàn cho xe và người qua lại. ... bám sát trận địa, đánh dấu đủ, rõ các nút bom, phục vụ đắc lực cho việc phá bom, đảm bảo giao thông thông suốt.Bài 4 :Vận dụng phương pháp đã học, viết đoạn văn thuyết minh I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh 1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm các bài văn thuyết minh tiết 47 B ài : Phương pháp thuyết minh2. Phương pháp thuyết minha/ Phương pháp định nghĩa giải thích.b/ Phương pháp liệt kê.c/ Phương pháp nêu ví dụđ/ Phương pháp dùng số liệu ( con số)e/ Phương pháp so sánhg/ Phương pháp phân loại, phân tíchII/ Luyện tậpHướng dẫn về nhà.- Ôn lại kiến thức đã học.- Làm các bài tập còn lại vào vở bài tập Học thuộc phần ghi nhớ.- Soạn bài: “Bài toán dân số”Bài 1.Bài 2Bài 3Bài 4.