Bài giảng Sinh học Lớp 12 - Bài 19: Tạo giống bằng phương pháp gây đột biến và công nghệ tế bào - Vũ Đăng Khoa

BÀI 19 – TIẾT 21 
TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN VÀ CễNG NGHỆ TẾ BÀO 
Giỏo viờn : Vũ Đăng Khoa 
Đơn vị : Trường THPT Thuận Thành 3 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Ưu thế lai là gỡ? Cơ sở di truyền và phương phỏp tạo ưu thế lai 
Tiết 21:  Tạo giống bằng phương phỏp gõy đột biến và cụng nghệ tế bào 
I. Tạo giống bằng phương phỏp gõy đột biến 
Tạo giống bằng phương phỏp gõy đột biến là gỡ? 
Vỡ sao lại phải tạo ra giống mới bằng phương phỏp gõy đột biến ? 
cơ sở khoa học của việc gây đột biến để tạo giống mới 
Mỗi một kiểu gen nhất định của giống chỉ cho một năng suất nhất định. 
Mỗi giống cụ thể sẽ cho một năng suất tối đa nhất định trong điều kiện canh tác hoàn thiện nhất. Mỗi giống có một mức trần về năng suất. 
- Để có năng suất cao hơn mức trần hiện có của giống, cần gây đột biến bằng việc sử dụng các tác nhân vật lí và hoá học, làm thay đổi vật liệu di truyền của sinh vật, chọn lọc từ các thể đột biến những cá thể có đặc tính mong muốn. 
* Khỏi niệm : Gõy đột biến là đổi mới vật liệu di 
truyền của giống cũ 
Nghiờn cứu mục I.1, em hóy cho biết : 
Quy trỡnh gõy đột biến ? 
Đối tượng ỏp dụng ? 
quy trình tạo giống mới bằng phương pháp gây đột biến 
a) Xử lí mẫu vật bằng tác nhân gây đột biến 
 cần lựa chọn tác nhân gây đột biến thích hợp, 
 Tìm hiểu liều lượng và xác định thời gian xử lí tối ưu 
b) Chọn lọc các thể đột biến có kiểu hình mong muốn 
Tại sao lại phải tiến hành lựa chọn các thể đột biến thích hợp ? 
c) Tạo dòng thuần chủng 
Chọn lọc cỏc thể đột biến là 1 cụng việc khú khăn và tốn nhiều cụng sức vỡ ĐB thường khụng cú hướng , tỏc nhõn ĐB gõy ra rất nhiều loại ĐB khỏc nhau , trong đú chỉ cú một phần rất nhỏ là loại ĐB mà người chọn giống quan tõm . 
* Đối tượng thớch hợp chủ yếu là : vi sinh vật và thực vật . 
Vi sinh vật sinh sản bằng cỏch phõn đụi nờn khụng thể tạo BDTH, BDDT ở vi sinh vật chủ yếu được tạo ra nhờ đột biến . vsv cú tốc độ sinh sản nhanh nờn chọn lọc và nhõn cỏc thể đột biến dễ dàng hơn 
Thực vật : cú thể gõy đột biến gen, đột biến đa bội. 
Động vật bậc thấp ; cú thể gõy đột biến , vớ dụ ; ruồi giấm , tằm ,.. 
	Động vật bậc cao thỡ khụng ỏp dụng phương phỏp này. 
2. Một số thành tựu tạo giống ở Việt Nam 
Gõy đột biến bằng tỏc nhõn vật lớ : 
Giống lỳa Mộc tuyền đột biến  MT1 cú nhiều đặc tớnh quớ (chớn sớm nờn rỳt ngắn thời gian cach tỏc), thấp và cứng cõy, chịu chua và phốn nờn cú thể trồng ở nhiều vựng khỏc nhau, năng suất tăng 15-25%. 
Tạo giống Ngụ DT6 : chớn sớm, năng suất cao, hàm lượng Pr tăng 1,5%.. 
-Gõy ĐB bằng tỏc nhõn hoỏ học: 
Tỏo gia lộc xử lớ bằng NMU (nitrụ mờtyl urờ)  giống tỏo mới cho 2 vụ quả/năm, khối lượng quả tăng cao và thơm ngon. 
Cõy dõu tằm (3n) cú nhiều đặc tớnh quớ: bản lỏ dày, năng suất cao. 
Dưa hấu và nho (tam bội) đều khụng cú hạt và nõng cao hàm lượng đường 
Dưa hấu tam bội 
Thể tứ bội ở dõu tõy 
Với kiến thức đó học , em hóy đề xuất cỏch thức nhận biết sơ bộ cỏc cõy tứ bội trong số cỏc cõy lưỡng bội ? 
II. Tạo giống bằng cụng nghệ tế bào 
1. Cụng nghệ tế bào thực vật 
 a. Nuôi cấy tế bào ( M ụ )  
Nuụi cấy mụ tế bào là gỡ? 
	Em hóy nờu ưu điểm của cụng nghệ nuụi cấy mụ tế bào? 
 	Nhõn nhanh cỏc giống cõy, cỏc cõy con vẫn mang cỏc đặc điểm giống hệt cõy mẹ. Phương phỏp này đặc biệt cú ý nghĩa trong nhõn giống cỏc cõy quý hiếm. 
Vớ dụ: Một phũng nuụi cấy mụ ở Viện Di Truyền 
b. Dung hợp tế bào trần 
Thế nào là tế bào trần? 
Dung hợp tế bào trần được tiến hành theo cỏc bước nào? 
	- Loại bỏ thành tế bào Tế bào trần 
	- Cho cỏc tế bào trần của hai loài vào trong mụi trường nuụi cấy đặc biệt Tế bào lai { tế bào loài A 2nA + tế bào loài B 2nB tế bào lai (2nA+2nB) }. Cỏc em quan sỏt ảnh 
	- Nuụi tế bào lai cõy lai xa 
c. Nuôi cấy hạt phấn (noãn chưa thụ tinh) 
Em hóy cho biết bộ NST của hạt phấn và kết quả của nuụi cấy hạt phấn? 
Hạt phấn (n) 
Cõy đơn bội (n) 
Cõy lưỡng bội (2n) 
Nuụi cấy 
Đa bội hoỏ 
consixin 
Em hóy cho biết đặc điểm về kiểu gen của cõy lưỡng bội? Từ đú nờu ý nghĩa của việc tạo cõy lưỡng bội này. 
 Cõy lưỡng bội cú kiểu gen đồng hợp về tất cả cỏc cặp gen do đú dựng phương phỏp này cú thể tạo dũng thuần rất nhanh 
2. Cụng nghệ tế bào động vật 
a. Nh õ n b ản v ụ t ớnh độn g v ật 
Nhõn bản vụ tớnh động vật là gỡ? 
 Làm thế nào người ta lại cú thể tạo ra một động vật bậc cao hoàn chỉnh từ một tế bào (2n)? 
Để trả lời cõu hỏi này cỏc em hóy quan sỏt hỡnh sau và nờu quy trỡnh tạo cừu Dolly 
Quy trỡnh tạo cừu Dolly 
Bước 1 : Lấy tế bào 2n từ cưu cho tế bào tuyến vỳ và lấy trứng của cừu cho trứng. 
Bước 2 : Loại bỏ nhõn n của trứng rồi chuyển nhõn 2n vào trứng. 
Bước 3 : Nuụi trứng 2n trong ống nghiệm để tạo phụi 
Bước 4 : cấy phụi vào cừu thứ 3 (cừu mang thai). và sinh ra cừu Dolly. 
 ý nghĩa của công nghệ nhân bản vô tính động vật 
 Nhằm nhân nhanh giống vật nuôi quý hiếm , tạo giống vật nuôi biến đổi gen. 
 Đặc biệt đối với con người có thể sử dụng một tế bào của bệnh nhân rồi kích thích tạo thành các mô, cơ quan nhằm thay thế, ghép nội tạng cho người bệnh mà không bị hệ miễn dịch của người đó loại thải . 
b. Cấy truyền phụi 
Nguyờn tắc chung của phương phỏp : dựa vào sự phỏt triển của phụi từ 1 tế bào ban đầu ( hợp tử ) 
Nuụi cấy hợp tử . 
Kỹ thuật chuyển 
Cấy truyền phụi 
Nhõn giống đột biến 
Cõu 1: Chia c ắt một phụi động vật thành nhiều phụi , rồi cấy vào tử cung của cỏc con cỏi khỏc nhau từ đú nhanh chúng tạo ra hàng loạt con cú kiểu gen giống nhau được gọi là phương phỏp : 
cỏc tế bào xụma tự do được tỏch ra từ mụ sinh dưỡng 
cỏc tế bào đó được xử lớ làm tan màng sinh chất 
cỏc tế bào đó được xử lớ làm tan thành tế bào 
cỏc tế bào khỏc loài đó hoà nhập để trở thành tế bào lai 
Cõu 2 :Trong k ĩ thuật lai tế bào , cỏc tế bào trần là : 
tạo nguồn biến dị cho cụng tỏc chọn giống 
làm tăng khả năng sinh sản của cỏ thể 
làm tăng năng suất vật nuụi , cõy trồng 
a, b, c 
Cõu 3 : M ục đớch của việc gõy đột biến ở vật nuụi và cõy trồng là :