Bài giảng Sinh thái học và môi trườn - Chương 5: Hệ sinh thái

U MỘT 
SINH THÁI HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG 
CHƯƠNG V: 
 HỆ SINH THÁI 
(ECOSYSTEM) 
CHƯƠNG V: HỆ SINH THÁI 
I- Khái niệm hệ sinh thái 
II- Sự chuyển hóa vật chất trong HST 
III- Sự chuyển hóa năng lượng trong HST 
IV- Những nhận xét về HST 
V- Sinh thái học và quản lý nguồn lợi thiên nhiên 
	 Hãy quan sát và liệt kê các sinh vật có trong đoạn phim sau 
I- KHÁI NIỆM HỆ SINH THÁI 
CAÂU HOÛI THAÛO LUAÄN NHOÙM 
H1 
Nhöõng thaønh phaàn voâ sinh vaø höõu sinh coù theå coù trong heä sinh thaùi röøng ? 
H2 
Laù vaø caønh caây muïc laø thöùc aên cuûa nhöõng sinh vaät naøo ? 
H3 
Caây röøng coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi ñôøi soáng ñoäng vaät röøng ? 
H4 
Ñoäng vaät röøng coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi thöïc vaät ? 
H5 
Neáu nhö röøng bò chaùy maát haàu heát caùc caây goã lôùn , nhoû vaø coû thì ñieàu gì seõ xaûy ra ñoái vôùi caùc loaøi ñoäng vaät ? 
Moät heä sinh thaùi röøng nhieät ñôùi coù nhöõng ñaëc ñeåm naøo ? Theá naøo laø moät heä sinh thaùi ? Cho VD 
H6 
Thaønh phaàn voâ sinh : ñaát ñaù , laù ruïng , muøn höõu cô  
Thaønh phaàn höõu sinh : caây coû , caây goã , ñòa y, höôu , hoå , chuoät , caày , boï ngöïa , saâu  
H1 
Nhöõng thaønh phaàn voâ sinh vaø höõu sinh coù theå coù trong heä sinh thaùi röøng ? 
ÑAÙP AÙN 
I- KHÁI NIỆM HỆ SINH THÁI 
Caây röøng cung caáp thöùc aên , nôi truù aån , nôi sinh saûn , khí haäu oân hoøa cho ñoäng vaät sinh soáng 
H3 
Caây röøng coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi ñôøi soáng ñoäng vaät röøng ? 
ÑAÙP AÙN 
I- KHÁI NIỆM HỆ SINH THÁI 
Ñoäng vaät röøng coù aûnh höôûng ñoái vôùi thöïc vaät : ñoäng vaät aên thöïc vaät nhöng ñoàng thôøi cuõng goùp phaàn thuï phaán vaø phaùt taùn cho thöïc vaät , phaân boùn cho thöïc vaät  
H4 
Ñoäng vaät röøng coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi thöïc vaät ? 
ÑAÙP AÙN 
I- KHÁI NIỆM HỆ SINH THÁI 
Neáu nhö röøng bò chaùy : ñoäng vaät maát nôi ôû , maát nguoàn thöùc aên , nôi truù aån , nguoàn nöôùc , khí haäu khoâ caïn  nhieàu loaøi ñoäng vaät öa aåm seõ bò cheát 
 Neáu nhö röøng bò chaùy maát haàu heát caùc caây goã lôùn , nhoû vaø coû thì ñieàu gì seõ xaûy ra ñoái vôùi caùc loaøi ñoäng vaät ? 
H5 
ÑAÙP AÙN 
Coù nhaân toá voâ sinh , höõu sinh . 
Coù nguoàn cung caáp thöùc aên laø thöïc vaät 
Giöõa sinh vaät coù moái quan heä dinh döôõng taïo thaønh voøng troøn kheùp kín vaät chaát . 
Heä sinh thaùi bao goàm : quaàn xaõ sinh vaät vaø moâi tröôøng soáng cuûa quaàn xaõ ( sinh caûnh ) 
Caùc sinh vaät luoân taùc ñoäng qua laïi vôùi caùc nhaân toá voâ sinh cuûa moâi tröôøng taïo thaønh 1 heä thoáng hoaøn chænh vaø töông ñoái oån ñònh . 
Caùc thaønh phaàn voâ sinh:ñaát ñaù , nöôùc , thaûm muïc  
Sinh vaät saûn xuaát laø thöïc vaät 
Sinh vaät tieâu thuï goàm coù ñoäng vaät aên thöïc vaät vaø ñoäng vaät aên ñoäng vaät . 
Sinh vaät phaân giaûi nhö : vi khuaån , naám , giun ñaát  
Moät heä sinh thaùi röøng nhieät ñôùi coù nhöõng ñaëc ñeåm naøo ? Theá naøo laø moät heä sinh thaùi ? 
H6 
ÑAÙP AÙN 
Trong heä sinh thaùi luoân coù söï tuaàn hoaøn vaät chaát 
Thöïc vaät 
Ñoäng vaät 
höõu cô  VSV 
Voâ cô 
Vận động của vật chất gồm 3 quá trình 
Qúa trình tạo thành ( Cây xanh)  Quá trình tích tụ (SV dị dưỡng )  Quá trình phân giải ( nấm , vi khuẩn ) 
II- SỰ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT TRONG HST 
? 
? 
? 
? 
? 
? 
Boï ngöïa 
Saâu aên laù caây 
Raén 
Saâu aên laù caây 
Caây 
Boï ngöïa 
Caày 
Chuoät 
Ñaïi baøng 
Hãy xác định mối quan hệ giữa các sinh vật về mặt dinh dưỡng 
	 1-Chuỗi thức ăn 
II- SỰ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT TRONG HST 
? 
? 
? 
? 
? 
? 
Boï ngöïa 
Saâu aên laù caây 
Raén 
Saâu aên laù caây 
Caây 
Boï ngöïa 
Caày 
Chuoät 
Ñaïi baøng 
	 Em haõy nhaän xeùt veà moái quan heä giöõa moät maét xích vôùi maét xích phía tröôùc vaø maét xích phía sau trong chuoãi thöùc aên ? 
	 Moãi loaøi trong chuoãi thöùc aên vöøa laø sinh vaät tieâu thuï maét xích phía tröôùc vöøa laø sinh vaät bò maét xích phía sau tieâu thuï 
? Hãy xác định sinh vật sản xuất , sinh vật tiêu thụ , sinh vật phân hủy và vai trò của chúng trong các chuỗi thức ăn trên . 
VSV 
VSV 
Tảo 
Sinh vật sản xuất 
Sinh vật phân hủy 
Sinh vật tiêu thụ 
Sinh vật tiêu thụ bậc 1 
Sinh vật tiêu thụ bậc 2 
Sinh vật tiêu thụ bậc 3 
CHUỖI THỨC ĂN : 
 K/n Chuỗi thức ăn : 
Là một dãy gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau , trong đó mỗi loài là một mắc xích , vừa là sinh vật tiêu sinh vật mắc xích phía trước , vừa là sinh vật bị mắc xích phía sau tiêu thụ . 
- Sinh vaät saûn xuaát : thöïc vaät , tảo nhôø coù chaát dieäp luïc coù theå haáp thuï naêng löôïng maët trôøi ñeå toång hôïp caùc chaát voâ cô thaønh chaát höõu cô . 
- Sinh vaät tieâu thuï : laø nhöõng sinh vaät dò döôõng bao goàm : 
Sinh vaät tieâu thuï caáp 1 : ñoäng vaät aên thöïc vaät ( chuoät aên caây coû , saâu aên laù caây ). 
Sinh vaät tieâu thuï caáp 2: ñoäng vaät aên thòt ( boï ngöïa aên saâu , aên laù , caây aên chuoät ). 
- Sinh vaät phaân giaûi : laø thaønh phaàn cuoái cuøng cuûa chuoãi thöùc aên , bao goàm chuû yeáu laø caùc vi sinh vaät , ñoäng vaät ñaát . Chuùng aên xaùc cheát , phaân  vaø phaân giaûi chuùng töø chaát höõu cô daàn daàn thaønh chaát voâ cô . 
Cấu tạo:Trong chuoãi thöùc aên moãi loaøi laø moät maét xích : 
? 
Chuoät 
Caây coû 
Raén 
? 
? 
? 
Chuoät 
Caây coû 
Caày 
Haõy ñieàn noäi dung phuø hôïp vaøo choã troáng trong chuoãi thöùc aên sau 
ÑAÙP AÙN 
Cỏ 
Sâu ăn cỏ 
Chuỗi thức ăn 1: 
Chim ăn sâu . 
Diều hâu 
Vsv phân giải 
Chuỗi thức ăn 2: 
Mối 
Gà 
Trăn 
Diều hâu . 
Vsv Phân giải . 
Sinh vật trước và sau mũi tên 
Thì sinh vật nào là thức ăn của 
Sinh vật nào ? 
Căn cứ vào ví dụ trên hãy cho biết có bao nhiêu loại chuỗi thức ăn ? Nêu tên ? 
Trong hệ sinh thái có 2 loại chuỗi thức ăn : 
- Chuỗi thức ăn bắt đầu là sinh vật tự dưỡng 
và kết thúc là sinh vật phân hủy 
Chuỗi thức ăn bắt đầu là sinh vật phân hủy các 
chất mùn Kết thúc cũng là sinh vật phân hủy . 
VSV phân hủy 
VSV phân hủy 
Chất mùn bã 
? Có nhận xét gì vê ̀ hai chuỗi thức ăn trên . 
 Chuỗi thức bắt đầu bằng sinh vật sản xuất 
 Chuỗi thức bắt đầu bằng sinh vật phân giải mùn ba ̃ 
Xaùc sinh vaät 
vi sinh vaät 
Ñaïi baøng 
Hoå 
Raén 
Caày 
Boï ngöïa 
Saâu aên laù 
Höôu 
Caây goã 
Caây coû 
Ñòa y 
Giun ñaát 
Naám 
 Saâu aên laù tham gia vaøo nhöõng chuoãi thöùc aên naøo ? 
 Haõy saép xeáp caùc sinh vaät theo töøng thaønh phaàn chuû yeáu cuûa heä sinh thaùi . 
H3 
H4 
Caây goã 
Saâu aên laù caây 
Boï ngöïa 
Caây goã 
Caày 
Caây coû 
Caây coû 
Caây coû 
Boï ngöïa 
Chuoät 
Caày 
Saâu aên laù caây 
Saâu aên laù caây 
Saâu aên laù caây 
Saâu aên laù caây 
Saâu aên laù caây 
Caây goã 
Chuoät 
Caùc chuoãi thöùc aên coù saâu aên laù caây tham gia : 
H3 
Xaùc sinh vaät 
vi sinh vaät 
Ñaïi baøng 
Hoå 
Raén 
Caày 
Boï ngöïa 
Saâu aên laù 
Höôu 
Caây goã 
Caây coû 
Ñòa y 
Giun ñaát 
Naám 
	 Thöùc aên cuûa chuoät laø gì ? Ñoäng vaät naøo aên thòt chuoät ? 
H1 
Xaùc sinh vaät 
vi sinh vaät 
Ñaïi baøng 
Hoå 
Raén 
Caày 
Boï ngöïa 
Saâu aên laù 
Höôu 
Caây goã 
Caây coû 
Ñòa y 
Giun ñaát 
Naám 
Sinh vaät saûn xuaát : caây goã , caây coû 
Sinh vaät tieâu thuï caáp 1: Saâu aên laù caây , chuoät , höôu 
Sinh vaät tieâu thuï caáp 2: Boï ngöïa , caày , raén 
Sinh vaät tieâu thuï caáp 3: Raén , ñaïi baøng , hoå 
Sinh vaät phaân giaûi : Vi sinh vaät , naám , ñòa y, giun ñaát 
2. LÖÔÙI THÖÙC AÊN 
Coû 
Deâ 
Thoû 
Gaø 
Caùo 
Hoå 
VSV 
Meøo röøng 
II- SỰ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT TRONG HST 
Xaùc sinh vaät 
vi sinh vaät 
Ñaïi baøng 
Hoå 
Raén 
Caày 
Boï ngöïa 
Saâu aên laù 
Höôu 
Caây goã 
Caây coû 
Ñòa y 
Giun ñaát 
Naám 
? Lưới thức ăn là gì ? 
Vi sinh vật 
Thế nào là lưới thức ăn ? 
	 Moãi loaøi sinh vaät trong quaàn xaõ thöôøng laø maét xích cuûa nhieàu chuoãi thöùc aên . Caùc chuoãi thöùc aên coù nhieàu maét xích chung taïo thaønh löôùi thöùc aên . 
H1 
Một lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm những thành phần chủ yếu nào ?  
	 Một lưới thức ăn hoàn chỉnh gồm 3 thành phần chủ yếu : 
Sinh vật tiêu thụ 
Sinh vật phân giải . 
Sinh vật sản xuất 
H2 
 Saép xeáp sinh vaät theo töøng thaønh phaàn chuû yeáu cuûa heä sinh thaùi . 
Sinh vaät saûn xuaát : caây goã , caây coû 
Sinh vaät tieâu thuï : 
• Sinh vaät tieâu thuï caáp 1: saâu aên laù caây , chuoät , höôu . 
• Sinh vaät tieâu thuï caáp 2: boï ngöïa , caày , raén . 
Sinh vaät phaân giaûi : vi sinh vaät , naám , giun ñaát . 
H3 
Heä sinh thaùi 
Heä sinh thaùi bao goàm quaàn xaõ sinh vaät vaø moâi tröôøng soáng cuûa quaàn xaõ ( sinh caûnh ) taïo thaønh moät heä thoáng hoaøn chænh vaø töông ñoái oån ñònh . 
Chuoãi TA 
Löôùi TA 
Chuoãi thöùc aên laø moät daõy nhieàu loaøi sinh vaät coù quan heä dinh döôõng vôùi nhau . 
Khaùi nieäm HST 
 Chuoãi vaø löôùi thöùc aên 
Löôùi thöùc aên goàm caùc chuoãi thöùc aên coù nhieàu maét xích chung . 
Caùc thaønh phaàn 
Caùc thaønh phaàn voâ sinh 
. Sinh vaät saûn xuaát 
. Sinh vaät tieâu thuï 
. Sinh vaät phaân giaûi 
 Moät quaàn xaõ sinh vaät coù caùc loaøi sinh vaät sau : vi sinh vaät , chim aên saâu , saâu , hoå , meøo , coû , thoû , deâ 
a/ Haõy vieát caùc chuoãi thöùc aên coù theå coù trong quaàn xaõ sinh vaät ? 
b/ Veõ löôùi thöùc aên cuûa quaàn xaõ sinh vaät treân ? 
 Traû lôøi : 
a. Caùc chuoãi thöùc aên : 
Coû  thoû  meøo  vi sinh vaät 
Coû  thoû  hoå  vi sinh vaät 
Coû  deâ  hoå  vi sinh vaät 
Coû  saâu  chim aên saâu  vi sinh vaät 
b/ Veõ löôùi thöùc aên cuûa quaàn xaõ sinh vaät treân ? 
 Traû lôøi : 
b) Sô ñoà löôùi thöùc aên cuûa quaàn xaõ sinh vaät treân : 
Coû 
Thoû 
Deâ 
Saâu 
Meøo 
Hoå 
Chim aên saâu 
Vi sinh vaät 
Chim bói cá 
Vạc 
Vịt ăn cá 
Rái cá 
Cá tráp 
Cá dày 
Cá gai 
Sa nhông 
Ốc sên 
Nòng nọc 
Ấu trùng 
Tảo lục 
Trùng cỏ 
Tảo cát 
Tôm hùm 
Rắn 
Lưới thức ăn trong quần xã sinh vật ở nước . 
HEÄ SINH THAÙI 
Phaân bieät chuoãi thöùc aên 
vaø löôùi thöùc aên ? 
CHUÙC CAÙC EM HOÏC TOÁT 
THÂN THỊ DIỆP NGA 
Khoa SP – ĐH Thủ Dầu Một