Giáo án Ngữ văn 10 tiết 38: Nhàn - Nguyễn Bỉnh Khiêm

Ngày soạn:4/11/2012
Tiết : 38
Bài dạy: Đọc văn 	 	 NHÀN
	Nguyễn Bỉnh Khiêm
I .MỤC TIÊU
	Sau bài học này, học sinh cần: 
- Kiến thức: Bước đầu hiểu được quan niệm “nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm; thấy được đặc điểm nghệ thuật của bài thơ.
- Kĩ năng: Đọc – hiểu một bài thơ Nôm Đường luật.
- Thái độ: Hiểu đúng quan niệm sống “nhàn” của tác giả, có thái độ yêu mến, kính trọng nhà thơ.
II. CHUẨN BỊ
Thầy: Đọc tài liệu tham khảo, SGK, SGV, bài tập cho học sinh.
Trò: Đọc SGK, học bài cũ, soạn bài mới.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
- Ổn định tổ chức (1 phút): Kiểm tra sĩ số học sinh.
- Kiểm tra bài cũ (4 phút): Ñoïc thuoäc loøng baøi thô Caûnh ngaøy heø cuûa Nguyeãn Traõi. Böùc tranh thieân nhieân vaø cuoäc soáng ngaøy heø ñöôïc theå hieän qua baøi thô nhö theá naøo? Veû ñeïp taâm hoàn Nguyeãn Traõi?
TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY
TL
Hoaït ñoäng cuûa thaày
Hoaït ñoäng cuûa troø
Muïc tieâu caàn ñaït
10
Hoaït ñoâng 1: Höôùng daãn hoïc sinh ñoïc – hieåu khaùi quaùt.
GV: Goïi hoïc sinh ñoïc phaàn tieåu daãn SGK, sau ñoù yeâu caàu hoïc sinh cho bieát vaøi neùt ñaùng chuù yù veà taùc giaû.
GV: Em haõy neâu nhöõng taùc phaåm chính cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm. Noäi dung cuûa noù?
GV: Em haõy neâu xuaát xöù, theå loaïi baøi thô?
HS: Ñoïc tieåu daãn SGK, thaûo luaän vaø traû lôøi.
HS: Döïa vaøo SGK, neâu nhöõng taùc phaåm chính. 
HS: Thaûo luaän phaùt bieåu.
I. Ñoïc – hieåu khaùi quaùt.
1) Taùc giaû.
- Nguyeãn Bænh Khieâm (1491 – 1585) laáy hieäu Baïch Vaân Cö Só, queâ Haûi Phoøng. Ñoã Traïng Nguyeân (1535) laøm quan döôùi trieàu Maïc. Baát maõn vì boïn nònh thaàn loäng haønh, oâng caùo quan veà queâ daïy hoïc vaø coù nhieàu hoïc troø noåi tieáng.
- Laø ngöôøi coù hoïc vaán uyeân thaâm, coù uy tín vaø aûnh höôûng lôùn ñeán caùc vua, chuùa nhaø Maïc, Trònh, Nguyeãn.
* Taùc phaåm:
- Nguyeãn Bænh Khieâm laø nhaø thô lôùn cuûa daân toäc.
- OÂng ñeå laïi caû thô chöõ Haùn vaø chöõ Noâm.
+ Chöõ Haùn: Baïch Vaân am thi taäp (khoaûng 700 baøi)
+ Chöõ Noâm: Baïch Vaân quoác ngöõ thi (khoaûng 170 baøi). 
- Noäi dung:
+ Mang ñaäm tính trieát lyù, giaùo huaán, ngôïi ca chí cuûa keû só, thuù thanh nhaøn.
+ Pheâ phaùn nhöõng ñieàu xaáu xa trong xaõ hoäi.
2) Baøi thô.
- Nhaøn laø baøi thô Noâm trong Baïch Vaân quoác ngöõ thi. 
- Theå loaïi: Thaát ngoân baùt cuù Ñöôøng luaät. 
25
Hoaït ñoäng 2: Höôùng daãn hoïc sinh ñoïc – hieåu chi tieát.
GV: Goïi hoïc sinh ñoïc baøi thô. Yeâu caàu ñoïc chaäm raõi, ung dung, thanh thaûn, veû haøi loøng.
GV:Goïi HS ñoïc caùc caâu 1,2,5,6. Nhaän xeùt cuoäc soáng cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm khi caùo quan veà ôû aån?
GV: Coù yù kieán cho raèng: Cuoäc soáng aáy thaät khaéc khoå, ngheøo tuùng , yù kieán cuûa em?
GV: Cuoäc soáng cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm ñaõ ñuùng vôùi quan nieäm soáng nhaøn cuûa oâng hay chöa? Vì sao?
GV:HS ñoïc dieãn caûm caùc caâu 3,4,7,8. Nguyeãn Bænh Khieâm quan nieäm nhö theá naøo veà leõ soáng? Em hieåu caùc töø daïi, khoân theo nghóa naøo? Coù neân hieåu ñuùng theo nghóa ñen khoâng? Vì sao?
GV:Nôi vaéng veû, choán lao xao laø nôi naøo?
GV: Caùch soáng cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm coøn chöùng toû ñieàu gì?
HS: Ñoïc dieãn caûm baøi thô, chuù yù gioïng ñieäu vaø caùch ngaét nhòp.
HS: Ñoïc laïi caùc caâu thô, nhaän xeùt: Ñoù laø cuoäc soáng töï cung töï caáp cuûa moät ngöôøi noâng daân vôùi phong thaùi ung dung, thanh thaûn, daân daõ nhöng khoâng khaéc khoå maø thanh cao, hoaø nhaäp vôùi töï nhieân vôùi thieân nhieân.
HS: Thaûo luaän traû lôøi.
HS:  Ñoïc laïi caùc caâu thô, thaûo luaän phaùt bieåu: Soáng ñuùng vôùi con ngöôøi mình, giöõ vöõng nhaân caùch.
HS: Thaûo luaän, phaùt bieåu.
HS: Caùch noùi ñoù chöùng toû: OÂng laø moät ngöôøi coù nhaân caùch lôùn, trí tueä uyeân baùc.
II. Ñoïc – hieåu chi tieát.
1) Veû ñeïp cuoäc soáng cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm (caâu 1,2,5,6).
- Ñoù laø cuoäc soáng lao ñoäng cuûa moät ngöôøi noâng daân ôû noâng thoân, vôùi nhöõng coâng cuï lao ñoäng: Mai, cuoác, caàn caâu Ñieäp töø Moät haøm yù phong thaùi ung dung, thanh thaûn, taát caû ñaõ saün saøng, chu ñaùo.
- Voán laø moät vò quan lôùn trieàu Maïc (phong töôùc Trình Quoác Coâng ) baây giôø veà ôû nôi nuùi röøng, caøy ruoäng troàng luùa maø aên, ñaøo gieáng maø uoáng, caâu caù ñeå nhaém röôïu, laáy daïy hoïc laøm vui,
+ Ñoù laø cuoäc soáng töï cung töï caáp, ñaïm baïc, aên nhöõng thöùc aên queâ muøa, daân daõ: Maêng truùc, giaù ñoã, toaøn laø caây nhaø laø vöôøn, keát quaû coâng söùc lao ñoäng gieo troàng cuûa chính mình.
+ Sinh hoaït bình thöôøng daân daõ nhö moïi ngöôøi: Xuaân taém hoà, haï taém ao.
=> Cuoäc soáng ñaïm baïc, daân daõ nhöng khoâng khaéc khoå maø thanh cao, hoaø nhaäp vôùi töï nhieân vôùi thieân nhieân.
2)Veû ñeïp nhaân caùch vaø trí tueä cuûa nhaø thô (Caâu 3,4,7,8).
- Veà vôùi nuùi röøng vôùi thieân nhieân laø thoaùt ra ngoaøi voøng ganh ñua cuûa tieàn taøi, ñòa vòñeå giöõ troøn nhaân caùch cuûa mình.
- Taùc giaû taâm söï vôùi mình maø nhö nhaén nhuû vôùi ñôøi:
+ Nôi vaéng veû: Laø nôi ít ngöôøi, chaúng ai caàu caïnh ganh ñua, nôi tónh laëng cuûa thieân nhieân trong saïch thaûnh thôi, ngôi nghæ cuûa taâm hoàn.
+ Choán lao xao: Laø nôi ñoâ hoäi, oàn aøo, sang troïng,  Choán coâng quyeàn, quan tröôøng, quyeàn theá ñaày thuû ñoaïn, bon chen
- Taùc giaû vöøa thoâng tueä vöøa tænh taùo. Ñieàu ñoù theå hieän trong caùch löïa choïn leõ soáng. OÂng töï nguyeän laøm ngöôøi daïi, maëc keä nhöõng ai khoân. Caâu thô theå hieän söï hoùm hænh, vui ñuøa trong caùch noùi ngöôïc: Daïi nhöng thöïc chaát laïi laø khoân vaø ngöôïc laïi.
- Khoân - daïi nôi oâng ñeàu xuaát phaùt töø trí tueä, töø trieát lyù daân gian (ôû hieàn gaëp laønh). Hôn theá nöõa töø yù thöùc chuû ñoäng, bieát tröôùc tình theá xaõ hoäi ñeå choïn caùch öùng xöû ñuùng ñaén, saùng suoát vôùi ñôøi.
=> Nhö vaäy cuoäc soáng thanh cao laø keát quaû cuûa moät nhaân caùch, moät trí tueä nhaän ra coâng danh, cuûa caûi, quyeàn quyù chæ laø giaác chieâm bao thoaùng qua, chaúng coù yù nghóa gì. Caùi toàn taïi, caùi vónh haèng maõi maõi chính laø thieân nhieân vaø nhaân caùch con ngöôøi.
5
Hoaït ñoäng 4: Höôùng daãn hoïc sinh toång keát. 
GV: Em haõy neâu khaùi quaùt veà noäi dung vaø ngheä thuaät baøi thô.
HS: Döïa vaøo ghi nhôù SGK toång keát.
III. Toång keát:
- Baøi thô laø lôøi taâm söï thaâm traàm, saâu saéc trong quan nieäm soáng nhaøn: Hòa hợp với thiên nhiên, giöõ coát caùch thanh cao vöôït leân treân danh lôïi, gaàn guõi vôùi loái soáng aùi quoác, öu daân, thaân nhaøn maø taâm khoâng nhaøn cuûa Nguyeãn Traõi thôøi tröôùc.
- Söï keát hôïp giöõa tính tröõ tình vaø trieát lí maø vaãn töï nhieân hoùm hænh, nheï nhaøng maø saâu saéc trong caùch noùi ngöôïc cuûa taùc giaû.
- Cuûng coá, daën doø (1 phuùt): Naém ñöôïc quan nieäm soáng nhaøn cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm, veû ñeïp nhaân caùch, trí tueä cuûa nhaø thô. Ngheä thuaät theå hieän ñoäc ñaùo cuûa taùc phaåm.
- Baøi taäp veà nhaø: Ñoïc thuoäc baøi thô. Caûm nhaän cuûa em veà nhaân caùch Nguyeãn Bænh Khieâm qua baøi thô. Soaïn baøi Ñoïc Tieåu Thanh kí.
IV. RUÙT KINH NGHIEÄM
.