Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 38: Cảnh ngày hè - Nguyễn Trãi

Tuần 13 	Soạn : 2/11/2010
Tiết 38 	Giảng : 8/11/2010
 Đọc văn :	 CẢNH NGÀY HÈ
 - Nguyễn Trãi -
A. Mục tiêu bài học : Giúp HS : 
 -Kiến thức:
+VỴ ®Đp cđa bøc tranh c¶nh ngµy hÌ ®­ỵc gỵi t¶ mét c¸ch sinh ®éng.
+VỴ ®Đp t©m hån NguyƠn Tr·i : nh¹y c¶m víi thiªn nhiªn, víi cuéc sèng ®êi th­êng cđa nh©n d©n, lu«n h­íng vỊ nh©n d©n víi mong muèn "D©n giµu ®đ kh¾p ®ßi ph­¬ng".
+ Nghệ thuật th¬ N«m ®éc ®¸o, nh÷ng tõ l¸y sinh ®éng vµ c©u th¬ lơc ng«n tù nhiªn.
- KÜ n¨ng: §äc - hiĨu mét bµi th¬ N«m §­êng luËt theo ®Ỉc tr­ng thĨ lo¹i.
- Thái độ:Bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước, tình cảm gắn bó với người dân.
 B. Chuẩn bị bài học :
1.Giáo viên: SGK,SGV và các tài liệu tham khảo khác.
2. Học sinh: Đọc tác phẩm ở nhà,Soạn bài đầy đủ.
C. Hoạt động dạy học
 1. Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ : 
 Câu hỏi : Vẻ đẹp của con người và quân đội thời Trần được tác giả miêu tả như thế nào ? Vẻ đẹp về tâm hồn của tác giả?
3. Bài mới:
Hoạt động của GV - HS
Nội dung cần đạt
* HĐ 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu khái quát về tác giả, tác phẩm.
- Giới thiệu vài nét về tập thơ "Quốc âm thi tập"
- HS làm việc cá nhân, trả lời.
- GV chốt ý.
- HS đọc và tìm hiểu tác phẩm.
- Bài thơ được sáng tác theo thể loại nào ?
- Bố cục của bài thơ?
- HS trao đổi, trả lời.
- GV chốt ý.
* HĐ 2 : Hướng dẫn HS tìm hiểu chi tiết văn bản.
- Bức tranh thiên nhiên ngày hè được miêu tả với những màu sắc nào ? 
- HS trao đổi, trả lời.
- GV chốt ý.
- Bức tranh ngày hè được miêu tả với mùi vị gì đặc trưng ?
- Âm thanh thiên nhiên, cuộc sống ngày hè được miêu tả là gì ? Nhận xét ?
- HS trao đổi, trình bày.
- GV chốt ý.
- Tác giả đã dùng các động từ loại gì để miêu tả trạng thía cảnh ngày hè ? Tác dụng ?
- Nhận xét về cách ngắt nhịp ở câu 3,4 ?
- Tìm các tư øláy được sử dụng, ýnghĩa?
- HS trao đổi trả lời.
- GV chốt ý.
- Tác giả đã cảm nhận cảnh vật bằng những giác quan nào ?
- Qua các chi tiết trên, nhận xét về bức tranh thiên nhiên và cuộc sống ngày hè ?
- Qua bức tranh thiên nhiên tràn đầy sức vào vào cuôùi ngày hè gì cho ta thấy gì về tâm hồn của tác giả ?
 Tâm hồn tác giả khi ngắm cảnh ra sao?
- Ngắm cảnh nhưng tác giả vẫn luôn hướng về điều gì ?với tâm trạng ntn?
- Vì sao tác giả lại như vậy?
- Mong ước của tác giả là gì ?
- HS trao đổi, trả lời.
- GV chốt ý.
- Nhận xét khái quát về tâm hồn của NT ?
- GV gọi 1 HS đọc phần Ghi nhớ (SGK/ 119).
*GV hướng dẫn HS tổng hợp,đánh giá ,khái quát.
- Khái quát về mặt nội dung của tác phẩm?
- Khái quát về nghệ thuật của tác phẩm?
* HĐ 3 : Hướng dẫn HS luyện tập.
- GV ra câu hỏi, HS suy nghĩ trả lời.
- Gv nhận xét, gợi ý.
- GV hướng dẫn HS luyện tập.
- HG yêu cầu học sinh về nhà làm bài tập
I. Tìm hiểu chung.
1. Tập thơ Quốc âm thi tập :
(SGK / 117).
2. Tác phẩm :
- Thể loại : Thất ngôn bát cú Đường luật xen lục ngôn.
- Bố cục : 2 phần .
+ P1 : Sáu câu đầu : Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống ngày hè.
+ P2 : Hai câu cuối : Vẻ đẹp tâm hồn của tác giả.
II. Đọc – Hiểu văn bản.
1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống ngày hè.
- Màu sắc :
+ Màu xanh lá hòe 
+màu đỏ hoa thạch lựu
+ Aùnh mặt trời chiều dát vàng. 
- Mùi vị : Sen ngát mùi hương.
- Âm thanh :
+ Tiếng ve inh ỏi – đặc trưng của mùa hè.
+ Tiếng chợ cá lao xao – đặc trưng cuộc sống làng chài.
- Nghệ thuật :
+ Động từ mạnh : đùn đùn, giương, phun -> sức sống ứa căng, tràn đầy, mạnh mẽ.
+ Ngắt nhịp 3/ 4 nhịp lẻ ->làm nổi bật cảnh vật được miêu tả.
+ Từ láy : đùn đùn, lao xao, dắng dỏi -> miêu tả gợi hình, gợi cảm.
- Tác giả cảm nhận thiên nhiên với nhiều giác quan : thị giác, khướu giác, thính giác và sự liên tưởng.
--> Bức tranh sinh động, đầy sức sống, hài hòa giữa màu sắc, âm thanh, cảnh vật và con người.
2. Vẻ đẹp tâm hồn :
- C¶ thiªn nhiªn vµ cuéc sèng con ng­êi ®Ịu trµn ®Çy søc sèng. Điều đã cho thÊy mét t©m hån kh¸t sèng, yªu ®êi m·nh liƯt vµ tinh tÕ, giµu chÊt nghƯ sÜ của tác giả. 
- §¾m m×nh trong c¶nh ngµy hÌ, nhµ th¬ ­íc cã c©y ®µn cđa vua ThuÊn, g¶y khĩc Nam phong cÇu m­a thuËn giã hoµ ®Ĩ "D©n giµu ®đ kh¾p ®ßi ph­¬ng". 
- LÊy Nghiªu, ThuÊn lµm "g­¬ng b¸u r¨n m×nh", NguyƠn Tr·i ®· béc lé chÝ h­íng cao c¶ : lu«n khao kh¸t ®em tµi trÝ ®Ĩ thùc hµnh t­ t­ëng nh©n nghÜa yªu n­íc th­¬ng d©n. 
--> Tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước của Nguyễn Trãi.
3.NghƯ thuËt
- HƯ thèng ng«n tõ gi¶n dÞ, tinh tÕ xen lÉn tõ H¸n vµ ®iĨn tÝch.
- Sư dơng tõ l¸y ®éc ®¸o : ®ïn ®ïn, lao xao, d¾ng dái,...
4. Ghi nhớ :(SGK / 119).
III. Tổng hợp , đánh giá ,khái quát.
1. Nội dung:Tư tưởng xuyên suốt sự nghiệp trước tác của Nguyễn Trãi – tư tưởng nhân nghĩa yêu nước thương dân – được thể qua những rung động trữ tình dạt đào trước cảnh htiên nhiên ngày hè.
2. Nghệ thuật:Hệ thống ngơn từ giản dị, tinh tế xen lẫn từ Hán và điển tích.Sử dụng từ láy độc đáo: đùn đùn, lao xao, dắng dỏi
IV.Luyện tập
1. Kiểm tra,đánh giá.
- Bài thơ giúp anh chị hiểu gì về Nguyễn Trãi?
+Tâm hồn yêu thiên nhiên tha thiết.
+ Yêu đất nước và lo lằng cho vân mệnh của đất nước mặc dù đã từ quan về quê ở ẩn.Đồng thời thể hiện một ước mơ cho nhân dân cĩ một cuộc sống no đủ hạnh phúc.
2. Bài tập : (SGK/119)
4. Hướng dẫn HS tự học :
 a. Bài cũ :
 - Nắm những nét chính về tập thơ Quốc âm thi tập.
 - Nội dung và nghệ thuật của bài thơ : bức tranh thiên nhiên, cuộc sống ngày hè; vẻ đẹp tâm hồn của NT và nghệ thuật bài thơ
 b. Bài mới : Nhàn – Nguyễn Bỉnh Khiêm